پاکستان،اروپا و دولت افغانستان غایبان بازی آمریکا

دیپلماسی ایرانی: آیا مذاکره با طالبان ممکن است؟ از بیش از سه دهه پیش تا به امروز افراطیون طالبان با فعالیت در افغانستان و بسط و گسترش دادن دامنه نفوذ خود به پاکستان برای ایران هم دردسرهایی ایجاد کردند. آمریکایی ها پس از ماجرای 11 سپتامبر 2001 به بهانه انهدام شبکه های افراط در افغانستان چه از قشر القاعده و چه در جامه طالبان به افغانستان لشگرکشی کردند. اکنون با گذشت بیش از یک دهه از نخستین روز قشون کشی امریکایی که خود در ایجاد و شکل گیری طالبان دست داشت ، واشنگتن به دنبال مصالحه با این گروه و تقسیم قدرت در افغانستان با افراطیونی است که تا دیروز حلقه حرام مذاکرات بودند. برخی تحلیل گران مسائل افغانستان تاکید دارند که طالبان بدون سهم گیری چشمگیر از قدرت بازی را واگذار نخواهد کرد و بی شک بازگشت این گروه به قدرت تبعات کنترل ناپذیری برای منطقه و در سطح بین المللی خواهد داشت. در رابطه با این مذاکرات و نگاه ایران، به این مذاکرات با محسن پاک آیین، رئیس ستاد افغانستان گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

 
  روابط ایران، پاکستان و افغانستان را در حال حاضر چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا مسائل و روابط این سه کشور در شرایطی هست که امید هایی برای پیمان های منطقه ای وجود داشته باشد؟

ایران،افغانستان و پاکستان سه کشور همسایه با فرهنگ، دین و تاریخ مشترک و مرزهای طولانی و دارای منافع و علایق مشترک هستند. بطور طبیعی  تقویت ارتباطات این سه کشور نه تنها بر منافع دوجانبه یکدیگر تاثیر دارد بلکه نقش تعیین کننده ای نیز در امنیت منطقه ایفا می کند. به همین دلیل به نظر می رسد که طی دهه های گذشته روابط تهران و اسلام آباد همیشه روابطی رو به جلو و رو به توسعه بوده است. این سه کشور تا به حال اسناد دوجانبه متعددی در حوزه های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی با یکدیگر امضا کرده اند که در واقع این اسناد مسیر تحکیم مناسبات آنان را روشن می کند. در بعد سه جانبه نیز در حوزه های مختلف بخصوص مبارزه با قاچاق مواد مخدر توافق نامه هایی میان آنان امضا شده و برای نمونه در سال 2011 حدود چهارده عملیات مشترک بر علیه باندهای مخوف مواد مخدر انجام داده اند. در شرایط فعلی با توجه به سیاست های ناتو و آمریکا برای حضور و نفوذ بیشتر در منطقه که موجب تشدید ناامنی می گردد، امکان انعقاد اسناد جدید همکاری میان این سه کشور وجود دارد. 

ارزیابی شما از اجلاس سه جانبه اخیر ایران، افغانستان و پاکستان در اسلام آباد چیست؟

من گفتگوها و رایزنی های اخیر میان کابل، تهران و اسلام آباد را مثبت ارزیابی می کنم. این گفتگوها بلحاظ کمی و کیفی نشان دهنده اراده جدی مقامات سه کشور برای حل مشکلات با تکیه بر راه حل های بومی و منطقه ای است. غیر از ابعاد همکاری های اقتصادی و فرهنگی، همکاری های سه جانیه، در مقطع فعلی برای امنیت و ثبات منطقه بسیار ضروری است و کاهش سوء تفاهمات بین پاکستان و افغانستان می تواند به تلاش های منطقه ای برای برقراری آرامش و صلح سرعت بخشد. در نشست اسلام آباد سه کشور خواستار تدوین مکانیسم عملی برای اجرای توافقات بین خود در جهت صلح، امنیت و ارتقای وضعیت اقتصادی و آموزشی بودند و وزرای خارجه و اقتصاد و کشور ایران، افغانستان و پاکستان قرار شد نقش راه مناسبی برای تداوم همکاری ها تدوین نمایند. ما اعتقاد داریم که منشاء ناامنی، فقر و اختلافات موجود در منطقه، حضور کشورهای منفعت طلب غربی به خصوص آمریکا بوده  و راه مقابله با این توطئه ها، همکاری و همدلی ملت های منطقه با تکیه بر منابع سرشار معنوی، منابع انرژی، زمین های کشاورزی گسترده و از همه مهم تر سرمایه عظیم نیروی انسانی است. در واقع مشکلات منطقه راه حل منطقه ای و بومی را می طلبد و تداوم نشست های سه جانبه میان ایران، افغانستان و پاکستان در سطوح مختلف، منجر به دستیابی به راه حل منطقه ای و استقرار صلح و امنیت خواهد شد.

با توجه به بحث هایی که مدتی است در مورد مذاکرات با طالبان در جریان است آیا این سه کشور از موضع واحدی در برابر مذاکرات آمریکا با طالبان برخوردارند؟ آیا موضع مشترک این سه کشور در برابر دخالت های خارجی در منطقه خصوصا در مورد آمریکا می تواند به شرایط بهتری در منطقه منجر شود؟

بحث مذاکرات آمریکا با طالبان و گشایش دفتر این گروه در قطر را باید نوعی تغییر رویه آمریکا در قبال مسائل امنیتی منطقه دانست. این تغییر رویه که با اعتراف به خلق طالبان توسط آمریکا آغاز شد، در این مسیر است که افکارعمومی مردم آمریکا و افغانستان را برای کاهش خصومت با طالبان را آماده سازد و سپس با جذب طالبان، حضور نظامی خود در افغانستان را طولانی یا دائمی کرده و از طریق پایگاههای نظامی خود اهداف امنیتی و اطلاعاتی خود را در منطقه و حتی فرا منطقه تامین نماید و البته آزادی زندانیان طالبان از زندان گوانتانامو مقدمه لازمی برای اهداف امنیتی آمریکا می باشد. بدون تردید نتیجه این تغییر رویه، تضعیف دولت قانونی افغانستان، تقویت جایگاه افراطیون و وخامت اوضاع امنیتی منطقه خواهد بود. در واقع دولت امریکا با هدف کاهش هزینه‌های حضور خود در افغانستان و همچنین تظاهر به اجرای سیاست "تغییر" اوباما، سعی در افزایش قدرت چانه زنی خود در مقابل جمهوری خواهان در مبارزات انتخاباتی سال جاری دارد. البته به دلیل پیش‌شرط‌هایی که آمریکا و طالبان داشته‌اند و همچنین مدیریت مذاکرات توسط آمریکا و به بازی نگرفتن پاکستان، افغانستان و حتی اروپا نمی‌توان بر روی این مذاکرات حسابی باز کرد و بعید است در این بازی موفقیتی نصیب آمریکا گردد.