وتوی متقابل

دیپلماسی ایرانی: دیگر در این نکته تردیدی وجود ندارد که روسیه یکی از کشورهای کلیدی و تعیین کننده در سرنوشت بشار اسد به حساب می آید. این کشور در هیچ زمان مانند امروز برای سوریه تعیین کننده و مهم نبوده است. در شرایطی که پس از وتوی قطعنامه ضد سوری در شورای امنیت، هجمه ها علیه مسکو بالا گرفته است، این بار عربستان سعودی قدم پیش گذاشته و مبتکر ارائه طرحی دیگر برای کناره گیری بشار اسد از قدرت و پایان خشونت ها در سوریه شده است. طرح سعودی نزدیک به همان پیشنهادی است که در یمن هم اجرا شد تا علی عبدااله صالح پس از یک دوره اعمال خشونت علیه معترضان، از قدرت کنار برود و زمینه برای انتقال قدرت در کشور مهیا شود.

عربستان بدین سان قصد دارد رشته امور را در حوادث خاورمیانه به دست بگیرد و مانع حفظ و تداوم قدرت ایران و محور مقاومت در سوریه و لبنان شود. اما مسکو اعلام کرده که این بار هم مانع تحقق پیشنهاد اعراب در مورد سوریه می شود و تنها طرح خود را که بر گفتگوی مخالفان با اسد و انجام اصلاحات داخلی استوار است، قبول دارد.

اما برخی کارشناسان می گویند که تبلیغات منفی علیه روسیه پس از وتوی قابل پیش بینی اش در شورای امنیت به اندازه ای است که بعید است مخالفان اسد، پیشنهادهای مسکو را بپذیرند و ترجیح می دهند با حمایت های معنوی سوری ها و غیرسوری های خارج از کشور، راه خود را بروند و همچنان چشم انتظار ایده های اتحادیه عرب و جامعه بین الملل بمانند.

روسیه پس از رد پیشنهاد اتحادیه عرب خوستار افزایش تلاش ها برای حل بحران سوریه از راه های سیاسی و مذاکره محور شده است. اما به نظر می رسد مخالفان داخلی و خارجی سوریه، وقعی به این پیشنهاد نگذاشته و تندتر از گذشته، تنها از رفتن بشار اسد حرف می زنند. روسیه می گوید بحران این کشور نه با دگردیسی حاکمیت که با گذار به دموکراسی توسط همین حکومت و گفتگو با مخالفان انجام پذیر است. این درحالی است که روسای کشورهای غربی و عربی و حتی دبیرکل سازمان ملل به صراحت مشروعیت بشار اسد را از دست رفته خوانده و از وی خواسته اند به طرح اعراب تمکین کند.

اما اسد طی روزهای گذشته نشان داده که طرح روس ها را بیش از هر طرح دیگر، قابل قبول و منطقی می داند. او اعلام کرده که حاضر به گفتگو با تمام گروه های درگیر است. مشکل اینجاست که طرف مقابل این دعوا دیگر حاضر به پذیرش قول های اسدوار نیست و بدین ترتیب ابتکار عمل روس ها نیز از روز وتو تا امروز روی زمین مانده است. بی تردید، عدم همراهی روسیه با دولت های حامی مخالفان سبب شده است تا پیشنهاد دیپلماتیک این کشور هم وتو شود و به اجرا درنیاید و وضعیت سوریه چون گذشته دستخوش درگیری و خشونت و ابهام باشد.

در این میان فشار اعراب بر سوریه بیشتر شده و وارد فاز قطع روابط دیپلماتیک شده اند. سفیران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس از سوریه فراخوانده شدند و تعدادی از کشورهای غربی هم در سفارتخانه های خود را در دمشق بسته اند. از سوی دیگر نبیل العربی اعلام کرد که همچنان به تلاش هایش برای حل بحران سوریه ادامه می دهد و از سازمان ملل و شورای امنیت ناامید نشده است.

یکی از دلایل اصلی روسیه برای مخالفت با طرح انتقال قدرت از بشار اسد به معاونش این بود که آنها بطور کلی مخالف دخالت شورای امنیت در امور داخلی یک کشور هستند چرا که آن را خطری قابل تکرار برای هر کشوری می دانند که بواسطه تبلیغات غرب و اجماع بین المللی در منگنه فشار قرار بگیرد. مسکو می پندارد که این قطعنامه می تواند به یک رویه معمول بدل شود و نسخه هر حکومتی را بپچید؛ روی همین اصل از حق وتویی که در اختیار دارد استفاده می کند و اجازه دخالتی تا این اندازه را در امور سوریه نمی دهد.

طرح اتحادیه عرب این بود که دولت سوریه سرکوب ها را متوقف کرده و ظرف دو ماه، دولتی ائتلافی با حضور نمایندگان معترضان تشکیل دهد. دمشق همواره اعلام کرده است که مبارزه و برخورد نظامی را تنها با «تروریست ها و گروه های مسلح» ادامه می دهد و سرکوب ها شامل مردم عادی نمی شود و تاکنون تعداد زیادی از نیروهای نظامی سوریه نیز توسط تروریست ها کشته شده اند.

اکنون نه طرح اتحادیه عرب، نه فشارها و تبلیغات غرب بر بشار اسد و نه پیشنهاد میانجی گرانه روس ها قابل اجرا نیستند چرا که یک سمت ماجرا روسیه قرار دارد و یک سمت دیگر، مخالفانی که حاضر نیستند به طرح روسیه تن بدهند. حتی دولت سوریه هم اعلام کرد که حاضر است با مخالفان در مسکو دیدار و گفتگو کند اما با فضای ضد روسی که در میان مخالفان وحود دارد، چنین امری قابل تحقق به نظر نمی رسد و این مسئله به معنی تداوم وضع موجود و آینده ای نامشخص برای دولت و ملت سوریه است.