سعیدلو و فقدان دیپلماسی مبتکرانه در پاکستان

دیپلماسی ایرانی: روابط و نگرش های سه کشور افغانستان، پاکستان و امریکا که سه ضلع مهم مبارزه درازمدت با تروریسم و بنیادگرایی در منطقه قلمداد می شوند و طی یازده سال گذشته همکاری های بسیار نزدیکی با هم داشته اند، از زمان مرگ بن لادن دچار تغییرات شگفتی شده است.

تا پیش از مرگ هالیوودی اسامه بن لادن، اتهام زنی ها به اسلام آباد مبنی بر حمایت پنهانی از تروریسم و شورشیان مسلح در حد ادعا و چند مقاله و گزارش ژورنالیستی بود ولی از زمانی که میانه واشنگتن و اسلام آباد به خاطر پنهان کاری های طرف میزبان برهم خورده و شفافیت و اصلاحی نیز در این باره به چشم نخورده، سطح روابط دو طرف و همچنین افغانستان و پاکستان به پایین ترین حد خود رسیده و حضور ناتو در پاکستان را هم به یک چالش و مشکل تبدیل کرده است.

کنش و واکنش های پاکستان و امریکا بر سر نحوه عملکرد این کشور در قبال گروه های تروریستی و سکنا دادن یا بی توجهی به اقامت آنها در خاک خود، به یک زخم باز می ماند که مرهم یا سرپوشی برای آن نیست و تنها گذشت زمان است که می تواند موجب فراموشی موقت ماجرا شود و بار دیگر طرفین را به اجبار و الزام گرد هم بیاورد.

اما از زمانی که اسلام آباد از کابل و واشنگتن دور شده و سه کشور، جدل لفظی و اتهام زنی به یکدیگر را در پیش گرفته اند، یکی دیگر از همسایگان افغانستان که همواره فرصت حضور و مشارکت فعال در امور امنیتی و سیاسی این منطقه را از دست داده است، همچنان پا پیش نگذاشت و فرصت عرض اندام و تاثیرگذاری منطقه ای را از خود سلب کرد.

صحبت از ایران است که حتی در زمان افول روابط پاکستان با دو کشور افغانستان و امریکا، ظرفیت های سیاسی موجود را ندید یا فرصت دیدنش را نیافت تا زمانی که این روزها بار دیگر خبر رسیده است که کشور قطر میزبانی دفتر سیاسی طالبان را عهده دار شده و از طرف های پاکستانی، افغانستانی و امریکایی به نوبت دعوت کرده است تا درباره فرایند صلح افغانستان گفتگو و تبادل نظر کنند.

به نظر می رسد قطر و همچنین عربستان تلاش می کنند تا واسطه ای شوند میان امریکا و پاکستان تا شکاف های چند ماه اخیر میان دو دولت برطرف شود و بدین وسیله هم نیازمندی ها و دغدغه های امریکا در منطقه پوشش داده شود و هم اسلام آباد روی کمک های سابق حساب کند و بر بحران های داخلی و سیاسی اش فائق آید و خیال نزدیکی به ایران را هم در سر نپروراند.

در این چند ماه هرچه میان ایران و پاکستان در جریان بوده، جنبه امنیتی، مرزی و تا اندازه ای اقتصادی داشته است. تهران علاوه بر اینها می توانست در این مدت که پاکستان خلا وجود یک شریک مناسب و همسایه قدرتمند را احساس می کرد، به این کشور نزدیک تر شود و با استفاده از فضای انتقادی و ضد امریکایی موجود نزد دولت و ملت پاکستان، اختلافات همیشگی اسلام آباد با دهلی و فاصله گرفتن آن از کابل، نهایت بهره برداری را داشته باشد و قدرت های غربی و حتی همسایگان عرب حاشیه خلیج فارس را مبهوت دیپلماسی اش سازد. اما انگار تهران عادت دارد تنها از جهت معکوس، دیگران را مبهوت خود کند. با سکون و یکنواختی دیپلماسی و پرهیز از ابتکار و ریسک سیاسی.

این هفته پاکستان میزبان علی سعیدلو معاون امور بین الملل محمود احمدی نژاد است. گفته می شود این سفر بیش از هر چیز دارای جنبه های اقتصادی است و برای امضای قراردادها و پیگیری تفاهم نامه ها صورت گرفته است.

پاکستان به عنوان یکی از مهم ترین و بزرگ ترین همسایگان جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود ولی باید پذیرفت که سطح روابط دو کشور اگرچه خصمانه و سرد نیست ولی هیچ گاه عالی و قابل اتکا نبوده و بی چالش و میانه روانه پیش رفته است. اسلام آباد این روزها میزبان یک هیات اقتصادی - تجاری از ایران است که می تواند در زمانه تحریم و تنگنا به کمک بیاید. اما تهران – جز در زمان ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی - هیچ گاه طعم پیشروی در روابط با اسلام آباد را نچشیده و به روابطی عادی و معمول بسنده کرده است. این در شرایطی است که اوضاع درهم ریخته مناسبات پاکستان، افغانستان و امریکا می توانست بستر مساعدی برای در پیش گرفتن یک دیپلماسی مبتکرانه و کارساز باشد.

به هرحال علی سعیدلو که از بازوهای مطمئن احمدی نژاد طی سال های شهرداری و ریاست جمهوری او محسوب می شود، به منظور آنچه اجرایی ‌کردن یادداشت تفاهم همکاری‌های اقتصادی و پیگیری این همکاری‌ها بین دو کشور عنوان شده، به اسلام آباد سفر کرده است. از او انتظار حرکتی خارق عادت در دیپلماسی نمی رود ولی با این حال کارشناسان معتقدند که حفظ وضع موجود نیز در زمانه تشدید تحریم ها هنر است و چنانچه تا پیش از بهبود مجدد روابط اسلام آباد - واشنگتن، بتوان عهود و پیمان نامه هایی مشترک با پاکستان به امضا رساند، می توان در آینده از آن استفاده کرد.

همچنین گفته شده است که سفر علی سعیدلو برای آماده سازی سفر احمدی نژاد به پاکستان نیز بوده است؛ چرا که پیشتر اعلام شده بود محمود احمدی نژاد اواخر بهمن ماه به پاکستان سفر خواهد کرد.