مواضع تهران ملایم تر شد؟

دیپلماسی ایرانی : وزیران خارجه اتحادیه اروپا در نشست 23 ژانویه خود به تحریم واردات نفت از ایران رای دادند که از نخستین روز ماه جولای اجرا خواهد شد. هرچند بحث ممنوعیت این واردات از ماه ها قبل از آن هم مطرح بود و تحلیل ها و گمانه زنی ها در این خصوص در رسانه ها انعکاس می یافت اما مقامات تهران چند روز پس از تصویب این تحریم تهدید کردند که صادرات نفت به اروپا را قطع خواهند کرد.

بنا بود طرح ممنوعیت صادرات نفت از ایران به اروپا در مجلس شورای اسلامی به رای گذاشته شود و پس از تصویب، دولت ملزم به اعمال آن شود. اما جلسه مجلس در این خصوص هنوز برگزار نشده و این در حالی است که همچنان رستم قاسمی وزیر نفت ایران امیدوار است دست کم صادرات نفت به برخی کشور های اروپایی قطع شود.

اما موضوع تهدید ایران که مقامات تهران آن را یک اقدام پیشگیرانه توصیف می کردند از همان آغاز نیز تردید کارشناسان و تحلیلگران نفتی را به دنبال داشت. شماری از صاحب نظران تاکید داشتند که اروپا یکی از بزرگترین مقصدهای صادرات نفت ایران است و تهران در صورت قطع صادرات به این منطقه با معضل یافتن مشتریان تازه مواجه خواهد شد. روند مشتری یابی با توجه به تحریم ها برای ایران طولانی و دشوار خواهد بود و به این ترتیب جمهوری اسلامی بخشی از اصلی ترین منبع درآمد خود را از دست خواهد داد.

هرچند وزیر نفت ایران اعلام کرده که قصد دارد در 10 روز آینده رهسپار چین شود تا در خصوص تجارت نفتی گفت و گو کند، اما مقامات عالی رتبه چین در سفر اخیر خود به منطقه حتی توقفی کوتاه در ایران نداشتند و مستقیما راهی عربستان سعودی و امارات متحده عربی شدند که قرار است منابع جایگزین نفت ایران را در صورت تهدید این منابع تامین کنند. رستم قاسمی می گوید هیچ تخفیفی برای نفت صادراتی به چین در نظر گرفته نمی شود و این در حالی است که هم اکنون نیز نفت ایران با قیمتی پایین تر به چین فروخته می شود و کارشناسان می گویند در صورتی که تخفیفی بیشتر برای چین در نظر گرفته شود، شاید این کشور به خرید مقادیر بیشتر نفت از ایران ترغیب شود.

از سوی دیگر در بحبوحه تحریم های بین المللی و در شرایطی که کشور هایی مانند هند برای پرداخت پول نفت به ایران دچار دردسر شده اند، اتحادیه اروپا تنها مشتری نفتی ایران است که بدون مشکل پول نفت ایران را با ارز های دلار و یورو پرداخت می کند که این روز ها دسترسی بازار جمهوری اسلامی به آن محدود شده است.

قرار دادن این تحلیل ها در کنار هم این گمانه زنی را به وجود آورد که جمهوری اسلامی در جدی ترین حالت صادرات نفت به برخی کشور های اروپایی مانند آلمان و فرانسه را قطع خواهد کرد که رهبری تحریم ها علیه ایران را بر عهده دارند. اما روند تحولات اخیر با گذشت 10 روز از تهدید قطع صادرات نفت به اروپا نشان می دهد که شاید همین ممنوعیت محدود نیز اعمال نشود.

به این ترتیب همانگونه که اتحادیه اروپا بین زمان تصویب و اعمال تحریم ها فرجه ای 6 ماهه در نظر گرفته است تا مشتریان نفتی ایران از جمله یونان بتوانند به منابع نفت جایگزین ایران دسترسی پیدا کنند، تهران هم فرصت می کند تا هرچند به سختی اما شانس خود برای یافتن مشتریان تازه را به بوته آزمون بگذارد.

این در حالی است که برخی تحلیلگران تهدید ایران برای قطع صادرات نفت به اروپا را یک اقدام سمبولیک می دانند. روزنامه فایننشال تایمز در گزارشی با اشاره به اظهارات اخیر رستم قاسمی خاطرنشان کرد که وزیر نفت ایران تاکید کرده که ممنوعیت صادرات نفت نباید به مردم اروپا در فصل زمستان آسیب بزند، بلکه علیه کشور های متخاصم است.

کشور های متخاصم معمولا اشاره ایران به آلمان، فرانسه و انگلیس است که در مجموع مقدار مشخص و محدودی از نفت ایران را خریداری می کنند.

به گزارش این روزنامه انگلیسی، اشاره قاسمی به قطع صادرات نفت به برخی کشور های اروپایی نشان می دهد که فرضیه این ممنوعیت برای 27 کشور اروپایی در دستور کار نیست.

برخی تحلیلگران بر این باورند که تعدیل موضع ایران می تواند از این واقعیت ناشی شود که اروپا با خرید روزانه 600 هزار بشکه از نفت ایران، تنها مشتری نفتی است که دلار های نفتی را بدون دردسر به دست جمهوری اسلامی می رساند. هرچند که تهران تاکید کرده حتی در صورت تحریم نفت نیز از برنامه های هسته ای خود دست نمی کشد و در صورت ادامه فشار ها تنگه هرمز را می بندد. تهدیدی که باز هم برخی کارشناسان به پیامدهای آن برای صادرات نفت ایران اشاره می کنند، چرا که ایران نیز مانند سایر کشور های منطقه بخش قابل توجهی از صادرات نفتی خود را از این طریق انجام می دهد.