ایران از آژانس تضمین امنیتی بگیرد

 خانم دکتر، تا چه حد سازمان انرژی اتمی نسبت به حفظ و محرمانه ماندن اطلاعات و اسناد کشورها مسئول است؟

آژانس بین المللی انرژی اتمی یک سازمان عادی نیست. بلکه سازمانی است که با ساختار و اطلاعات حساس هسته ای کشورهای جهان در ارتباط است. این اطلاعات از این رو حساس است که انرژی هسته ای، انرژی فراگیر و قابل استفاده در موارد متعدد است. از طرف دیگر اگر آژانس در مورد اطلاعاتی که در رابطه با فعالیت ها و مسائل علمی یک کشور دارد، امانتدار نباشد، خود آژانس منشا اختلاف و خصومت بین المللی خواهد شد. یعنی نهادی که برای کاهش اختلافات و در راستای حفظ صلح و همکاری بین المللی ایجاد شده خود به محل صدور این نزاع ها تبدیل خواهد شد. خصوصا در عرصه بین المللی که مبتنی بر رقابت و تخاصمات است چنین رفتاری می تواند عواقب بدی داشته باشد.

 با توجه به برخی از حوادث مثل ترور دانشمندان هسته ای برخی نسبت به فاش شدن اطلاعات ایران توسط آژانس ابراز نگرانی کرده اند. ایران در این زمینه چه باید بکند؟

ایران باید نسبت به تضمین خواهی از آژانس بین المللی انرژی اتمی اقدام کند. یعنی اگر بازرسین آژانس به ایران می آیند و از مراکز هسته ای ایران بازدید می کنند و یا ایران اطلاعات و اسنادی را به آژانس ارائه می هد پیش از آن نسبت به اخذ تضمین های کتبی از آژانس در مورد عدم افشای آن اقدام کند و در صورت نقض این تضمین کتبی به مقام های قضایی بین المللی مراجه کرد و نظر آنها را نسبت به عدم امانت داری آژانس و این که یک سازمان بین المللی خود منشاء اختلاف و دشمنی شده است جویا شوند. منظورم دی اینجا بیشترمنظور رای مشورتی دیوان بین المللی دادگستری است. اما پیش از این اقدام، فاز فعلی که ساده تر هم هست این است که تضمین های کتبی را از آژانس بخواهیم. این کار هیچ ممنوعیتی در عرصه بین المللی ندارد. یعنی هیچ جایی نیامده است که بی کم و کاست و بی چون و چرا اسناد و اطلاعاتی که خلاف امنیت ملی یک کشور و یا جان اتباع این کشور را به خطر می اندازد، در اختیار سازمانی قرار گیرد بدون این که نسبت به محرمانه ماندن آن اطمینان یابند. یعنی چنین دستوری نیامده است که این اطلاعات به این صورت و بدون در نظر گرفتن مسائل امنیتی در اختیار آژانس قرار گیرد.

لذا باتوجه به حقایقی وجود دارد و با توجه سابقه ای که در اسناد آن در سازمان انرژی اتمی ایران هست می توان این حقایق را در قالب نامه ای به آژانس ارائه کرد و با توجه به اینکه چنین اتفاقاتی در کشور ما رخ داده است و جان دانشمندان هسته ای ما به خطر افتاده است و اطلاعات علمی و کاربردی ما در اختیار دشمنان کشورمان قرار گرفته است از این به بعد راهکارجدیدی پیدا شود که یکی از این راهکار ها تضمین کتبی آژانس است که به امضای دبیرکل آژانس برسد که این اسناد به صورت محرمانه و امانی نزد آژانس خواهد ماند و هیچ کشوری به آن دست نخواهد یافت.

 شما به اقدامات حقوقی بین المللی اشاره کردید. با توجه به وقوع این ترورها و احتمال این که این اطلاعات ممکن است از طریق آژانس درز کرده باشد ایران چه اقدامی می تواند بکند؟

یک کشورنمی تواند علیه یک سازمان بین المللی شکایت کند مگر این که این شکایت به صورت یک نامه به شورای امنیت و یا مجمع عمومی سازمان ملل ارائه شود. اما به صورت قضایی تنها راهی که وجود دارد این است که از دیوان بین المللی دادگستری درخواست رای مشورتی شود. رای مشورتی هم سازوکار خود را دارد یعنی در مجمع عمومی باید زمینه آن آماده شود و نهایتا این سوال به دیوان بین المللی برود. در چنین شرایطی نحوه تنظیم سوال اهمیت دارد. یعنی حقوقدانان برجسته باید بر این مسئله کار کنند که چه سوالی را به دیوان ارائه کنند. یعنی باید طرح شود که در خصوص نقض قواعد بین المللی توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی و به امانت نگه نداشتن اطلاعات ایران و تاثیرات سوئی که بر امنیت کشور و جان اتباع ایرانی وجود دارد نظر دیوان چیست. این رای مشورتی اهیمت دارد چرا که دیوان در مواردی رای های مثبتی صادر کرده است. مثلا در مورد ساخت دیوارحائل در فلسطین اشغالی توسط رژیم صهیونیستی دیوان بین المللی دادگستری رای خوبی داد و اعلام کرد که این اقدام برخلاف حقوق بشر و جان مردم است و این دیوارها باید برچیده شود و خسارت و غرامت مناسب به مردم فلسطین پرداخت شود. البته این رای اجرا نشده است چرا که معمولا وقتی دیوان رایی را صادر می کند برخی کشورها از اجرای آن طفره می روند.  مگر این که اعضای شورای امنیت مسئله ای را در راستای منافع خود ببینند که در این زمینه شورای امنیت می تواند قطعنامه لازم الاجرایی صادر کند. ولی در مواردی که شورای امنیت یکجانبه  قضاوت می کند و مسئله ای به خلاف منافع آنهاست سکوت اختیار می کنند مثل همین مورد دیوان حائل در دیوان بین المللی دادگستری.

 به نظر شما تا چه حد ما توانسته ایم برای ایفای حقوق ملت و جلوگیری از نقض حقوق مردم کشورمان از روندها و راهکاری های حقوقی در سطح بین الملی استفاده کنیم؟

خیلی کم از این راهکارها استفاده شده است. معمولا راهکارهای سیاسی ارجحیت داشته اند بر روندهای حقوقی. من به عنوان یک حقوقدان معتقد بوده ام که راهکارهای حقوقی زیادی وجود دارد که چندان مورد توجه قرار نگرفته اند. به نظر می رسد بهتر از این ها باید این راهکارها مورد توجه قرار می گرفت و استفاده می شد.