گفتگوی روسیه و اتحادیه اروپا درباره خط لوله خزر

شورای اتحادیه اروپا شهریور امسال تصمیم گرفت با جمهوری آذربایجان و ترکمنستان برای احداث خط لوله گاز وارد مذاکره شود تا با ایجاد تنوع در مسیر گازی به اروپا، از وابستگی مفرط خود به روسیه بکاهد و احتمال گسترش بازار گاز ایران را نیز که چشم انتظار خریداران بزرگ اروپایی است ضعیف تر از گذشته کند.

توافق ماه های گذشته اتحادیه اروپا با آذربایجان و ترکمنستان موجب دلخوری ایران و روسیه شد. آن روزها دویچه وله در گزارشی نوشت: دولت‌های غربی پیش از این نیز با احداث خط لوله باکو- جیهان و با دور زدن ایران و روسیه نفت حوزه‌ی دریای خزر را به ترکیه انتقال دادند. اکنون نیز اتحادیه اروپا با پیشنهاد طرح "ترانس خزر" و یا "خط لوله خزر" قصد دارد گاز این منطقه را مستقیم به اروپا انتقال دهد.

در آن زمان معاون دومای روسیه و رییس انجمن گاز این کشور با انتقاد از تلاش آذربایجان و ترکمنستان برای احداث خط لوله گاز در دریای خزر گفت: احداث خط لوله گاز از این دریا اقدامی غیرعاقلانه است و تصمیم اتحادیه اروپا برای آغاز مذاکرات گسترده برای اجرای طرح احداث خط لوله گاز دریای خزر، بدون توجه به وضعیت حقوقی بین المللی و ژئوپلتیکی این پهنه آبی اتخاذ شده است.

رامین مهمان پرست سخنگوی وزارت خارجه نیز گفت که ایران بارها موضع خود را در مورد این مساله بیان کرده و دو دلیل برای مخالفت ایران وجود دارد که شامل این موارد می شود؛ نخست اینکه هنوز هیچ نظام حقوقی برای دریای خزر تعیین نشده است و دوم اینکه مشکلاتی را در مورد حفاظت از محیط زیست این دریا پدید می آورد.

تهران و مسکو می گویند برای اجرای این طرح، می بایست نظام حقوقی دریای خزر تدوین شود و پنج کشور حاشیه دریا با این طرح موافقت کنند و مطمئن شوند که خطری از جهت زیست محیطی، دریا را تهدید نمی کند.

اما کارشناسان معتقدند که نگرانی های مسکو و تهران از این بابت، نه محیط زیست و اکوسیستم منطقه بلکه دور زدن این دو کشور توسط اتحادیه اروپاست که قصد دارد منابع تازه ای برای خرید گاز بیابد و به این ترتیب انحصار بازار را از میان ببرد و قدرت چانه زنی و کارت های در اختیار ایشان را از توی جیبشان درآورد.

با وجود این تصورات، پنجشنبه هفته گذشته سرگی لاوروف وزیر خارجه روسیه و کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در نشستی با یکدیگر دورنمای توسعه همکاری دو جانبه در امور سوخت و انرژی را در مسکو مورد بررسی قرار دادند. لاوروف درباره این مذاکرات گفته است: ما علاقمند هستیم که همکاری ها در زمینه امنیت انرژی اروپا با اجرای طرح های دوسویه سودمند همراه باشد.

وی به طرح خط لوله گازرسانی "جریان شمالی" اشاره کرده و گفته که طرفین در جریان مذاکرات روز پنجشنبه درباره اوضاع وضعیت خط لوله گاز در دریای خزر بحث و گفتگو کرده و درباره دیگر مسائل موجود در زمینه همکاری های انرژی با کشورهای عضو اتحادیه اروپا تبادل نظر کرده اند.

کاترین اشتون نیز ابراز امیدواری کرده است که روسیه و اتحادیه اروپا در آینده همکاری موثرتری در عرصه انرژی داشته باشند. او درباره خط لوله گاز دریای خزر نیز تاکید کرده که در این زمینه باید توجه ویژه ای به امنیت زیست محیطی منطقه مبذول شود.

خط لوله سراسری گازرسانی دریای خزر که باید ترکمنستان و آذربایجان را متصل کند، ابهام ها و چالش هایی با خود دارد که می بایست در مذاکراتی چندجانبه مرتفع شود. روسیه و ایران خواستار آن هستند که این طرح زیرساختی در چارچوپ رژیم حقوقی دریای خزر با شرکت هر پنج کشور ساحلی انجام شود. اما سه کشور دیگر یعنی آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان معتقدند که این موضوع تنها به کشورهایی مربوط می شود که در این طرح شرکت دارند.