زمان امتیازگیری ایران از روسیه رسید

روسیه با وجودی که در امور افغانستان با امریکا و ناتو همکاری کرده و مسئولیت هایی را به اشتراک پذیرفته است، اما همچنان مصرانه خواستار دفع قدرت و رفع نفوذ غربی ها در خاورمیانه است. این گرایش روس ها در آغازین روزهای حوادث یک سال اخیر خاورمیانه و با کشیدن شدن جنگ به لیبی تقویت شده و به تغییراتی در سمت گیری و هدفگزاری های کرملین منتهی شده است. چنین موضعی از سوی چین نیز اتخاذ شده و این دو قدرت شرقی با پیش بینی حوادث آتی و مشاهده برنامه های غرب برای خاورمیانه احساس خطر کرده و نسبت به افزایش نفوذ و تاثیرگذاری امریکا و سیاست های امریکایی در منطقه هشدار داده اند.

روسیه و چین بنا به رویکردهای استراتژیک و تمایلاتی که از قدرتمندی سیاسی و اقتصادی شان نشات می گیرد، مخالف بسط نفوذ غرب و گسترش ناتو به شرق هستند و بر همین اساس است که روسیه پذیرفته و می خواهد مسئولیت های بیشتری در امور افغانستان و سوریه و ایران برعهده بگیرد.

در این میان آنچه به ایران مربوط می شود، خواست روس ها برای میانجی گری و هدایتگری مستقیم در بحران هسته ای تهران و نیز بحران سیاسی سوریه است. اینجا نقطه ای است که سویه های استراتژیک و کلان طرفین با یکدیگر تلاقی کرده و آنها را ناخواسته در یک کشتی می نشاند. حالا هر سه کشور ایران و سوریه و روسیه می دانند که این کشتی نباید سوراخ شود چرا که هر سه آنها سرنشینانش هستند و باید از آن به خوبی مراقبت کنند.

به نظر می رسد تهران با درک این موضوع، نزدیکی به هنگامی به روسیه داشته و بی توجه به خلف وعده های پیشین و ماجرای اس 300 و همراهی قبلی مسکو با تحریم های بین المللی، ترجیح می دهد در این زمانه حساس و پرمخاطره نظر روسیه را به خود جلب کند.

طی روزهای گذشته رفت وآمدهای مهمی میان مقام های تهران و مسکو انجام شده است که از روندی تازه در همکاری های احتمالا عمیق و منطقه ای دو کشور حکایت می کند. میخائیل باگدانوف معاون وزیر امور خارجه روسیه در امور خاورمیانه در صدر هیئتی به ایران آمده و با برخی مقام ها از جمله علی اکبر صالحی ملاقات کرده است. پیش بینی می شود دیدارهای او از سطح وزیر فراتر نیز رفته باشد. با این حال باگدانوف و صالحی در ملاقاتی که با یکدیگر داشتند، بر مواضع مشترک دو طرف در امور خاورمیانه و ایران تاکید کردند. وزیر خارجه ایران در این دیدار از پیشرفت و تجانس موجود در روابط دوجانبه سخن گفته و آمادگی کشورمان را برای تبادل نظر و توسعه همکاری‌ها در موضوعات دوجانبه و منطقه‌ای اعلام کرده است. صالحی گفته: "ما آمادگی داریم در رایزنی مستمر با شما باشیم چون احساس می‌کنیم دنیا در مرحله حساسی قرار گرفته است."

درواقع آنچه سبب پررنگ شدن نقاط مشترک میان دو طرف شده است چیزی جز حوادث کنونی منطقه و احتمال تاسیس یا رویش یک خاورمیانه جدید نیست. صالحی معتقد است: "روسیه می‌تواند نقش مهمی در ایجاد صلح و ثبات در منطقه ایفا کند و ما در این زمینه آماده هرگونه همکاری با روسیه هستیم ضمن این که دنبال صلح و ثبات و امنیت در منطقه هستیم و نمی‌خواهیم خدشه‌ای توسط دیگران به صلح و ثبات موجود وارد آید."

روسیه برای رتق و فتق ماجراهای پیرامون و فشار بر طرح ها و ایده آل های غرب نیاز به چنین همراهی از سوی ایران و بلکه بقیه کشورهای منطقه دارد. در مورد سوریه نیز لزوم همسویی و همگامی دو کشور ضروری به نظر می رسد.

از سوی دیگر، از شرکت روس اتم یا همان سرگی کرینکو خبر رسیده که ایران پیشنهاد کرده است تا راکتورهای هسته ای بیشتری از روسیه دریافت کند. خبرگزاری ریانووستی گزارش داده که سرگئی کرینکو رئیس شرکت دولتی روس اتم در نشست هیات دولت روسیه به ولادیمیر پوتین نخست وزیر این کشور گفته است که از طرف ایران پیشنهادهایی برای احداث واحدهای بیشتر در نیروگاه اتمی بوشهر دریافت کرده است. او گفته: "در حال بررسی این پیشنهاد هستیم، چون این درخواست دقیقا به احداث واحدهای هسته ای مربوط می شود که این واحدها تردید و نگرانی های جامعه جهانی را برنمی انگیزد."

به گفته کرینکو، این موضوع بین وزیران امور خارجه ایران و روسیه مطرح شده و لازم است که مقام های رسمی دو کشور بر سر آن به توافق برسند.

در اوضاع و احوال کنونی که زمینه ها و دیدگاه های مشترکی در قبال تحولات منطقه بین تهران و مسکو شکل گرفته است، تهران می تواند – شاید برای نخستین بار – دوره ای امتیازآور را در تاریخ روابطش با روسیه تجربه کند و در مسائل مربوط به سوریه و امور هسته ای از قدرت و مواضع روسیه به نفع خود استفاده کند. البته خبر رسیده است که اوباما قصد دارد به زودی با چین و روسیه درباره ایران مذاکره یا مکالمه ای داشته باشد اما بعید به نظر می رسد که تعهدات بین المللی بتواند بر اهمیت و عمق استراتژیک ایران و سوریه بچربد. مسکو به هر ترتیب ناچار از مراقبت از ایران و سوریه است؛ چرا که در غیر این صورت حتی بحث های مربوط به سپر دفاع موشکی و گسترش ناتو نیز از درجه اهمیت خواهد افتاد و جایش را به چالش و نگرانی هایی عمیق تر خواهد داد.