نشست استانبول و دستاوردهای ایران

در ارتباط با سند باید گفت این سند به نوعی تنطیم شده بود که به نظر می‌رسد خود کشورهای غربی هم در پیش نویس سند دخالت داشتند. این سند دو بخش داشت: بخشی به کشورهای منطقه و وظایفی که در رابطه با بحث ایجاد امنیت و ثبات در افغانستان داشتند اختصاص داشت و در بخش دیگری کشورهایی مانند امریکا، انگلیس، آلمان، فرانسه و دیگران بر اقدامات کشورها منطقه نظارت می‌کردند و عنوان ناظر را داشتند. همین مسئله یکی از اشکالاتی بود که پیش نویس این سند داشت. ایران با این مسئله مخالفت کرد و اعلام کرد که کشورهایی که ده سال در افغانستان بوده اند و جز ویرانی و نقض حقوق بشر و کشتار مردم بی گناه دستاورد دیگری نداشته اند، نباید نظارت کنند بر فعالیت‌های کشورهای منطقه ای در ارتباط با ایجاد صلح و ثبات در افغانستان نظارت کنند.

این نظر منطقی ایران در نهایت به رغم مخالفت‌هایی که برخی کشورها به دلیل رابطه خاص با امریکا داشتند، تصویب شد و کشورهای ناظر و غربی‌ها در مجموع از روند همکاری‌های کشورهای منطقه در ارتباط با افغانستان حذف شدند. این دستاورد بسیار مهمی‌بود که در سند آمد.

علاوه بر این ایران موفق شد بخش‌هایی که مد نظر داشت از قبیل مبارزه جدی با قاچاق و توزیع مواد مخدر در منطقه، محکوم کردن ترورهای کور مانند ترور استاد ربانی، حمایت از نشست‌های چند جانبه با تاکید بر نقش همسایگان مثل نسشت ایران، پاکستان و افغانستان و هم چنین در حوزه اقتصادی، ضرورت تقویت همکاری‌های اقتصادی میان کشورهای منطقه و طرح اجرای پروژه راه آهن خواف ـ هرات که ایران را از طریق مرز دوقارون به افغانستان متصل می‌کند، در بیانیه بگنجاند.

در بخشی از پیش نویس بیانیه تروریسم در کنار مذهب و اسلام قرار گرفته بود که با تلاش‌های ایران این بند حذف شد و به جای آن به این مسئله اشاره شد که تروریسم هیچ ارتباطی با دین و مذهب ندارد. آن‌ها در چارچوب بحث اسلام هراسی به دنبال این بودند که به نوعی بحث تروریسم در افغانستان را به اسلام مرتبط کنند. با تلاش‌های ایران بندی به این بیانیه اضافه شد که می‌گفت اسلام دین صلح است و به دنبال ایجاد صلح و دوستی میان کشورها است. علاوه بر این بر ضرورت خروج نیروهای بیگانه از افغانستان تا سال 2014 تاکید شد و گفته شد که از آن تاریخ به بعد این نیروها نباید در افغانستان حضور داشته باشند. در مجموع ایران موفق شد در سند اصلاحات خوبی انجام دهد.

اما در بعد حضور ایران نیز می‌توان گفت که حضور ایران یک حضور کاملا جدی و پررنگ در این اجلاس بود. سخنرانی آقای صالحی، وزیر امور خارجه ایران، در واقع قوی ترین سخنرانی بود که در این سخنرانی ایشان به یک ارزیابی از ده سال حضور ناتو در افغانستان پرداختند و دستاوردهای منفی این حضور را مطرح کردند. به ناکامی‌های این سازمان در افغانستان اشاره کردند. نقض آشکار حقوق بشر توسط سربازان امریکایی در افغانستان را محکوم کردند، حمله به غیر نظامی‌ها، حمله به اماکن عمومی‌و غیر نظامی‌محکوم شد. بر ابتکارات منطقه ای نظیر همکاری‌های ایران، پاکستان و افغانستان یا ایران، پاکستان و تاجیکستان تاکید شد. در مجموع به نظر قاطبه اعضای شرکت کننده در اجلاس، موضعی که ایران در ارتباط با مسائل افغانستان داشت، موضع بسیار جدی و واقعی بود و این مسئله را به روشنی مشخص می‌کرد که ایران به امنیت منطقه توجه خاص دارد.

البته برای اولین بار ایران به شدت با انعقاد پیمان استراتژیک افغانستان امریکا نیز در این اجلاس مخالفت کرد. ایران یک کشور کلیدی و صاحب نفوذ و دارای منطق قوی در منطقه است. مخالفت ایران با پیمان، یک مخالفت اصولی و مبتنی بر استدلال است. اگر این پیمان امضا شود، به طور طبیعی نه تنها یک تهدید جدی برای افغانستان بلکه برای منطقه و حتی صلح جهانی ایجاد خواهد شد. به دلیل این که رقابت‌های روسیه و امریکا تشدید می‌شود و گستره تشدید این رقابت‌ها فراتر از منطقه خواهد بود.

در داخل افغانستان هم افکار عمومی‌خواهان انعقاد این پیمان نیست. به همین دلیل با توجه به موضع قاطعی که ایران نشان داد و این موضع به خوبی از سوی رسانه‌های جهانی منعکس شد، به نظر می‌رسد این قبیل مواضع می‌تواند تاثیر خود را در جلوگیری از امضای این پیمان بگذارد.