اتحاديه مديترانه؛ برادر کوچک اتحادیه اروپا
اولین ایده تشکیل اتحادیه مدیترانه و یا اتحادیه کشورهای ساحلی دریای مدیترانه از سوی نیکولا سارکوزی، رئیس جمهور فعلی فرانسه به عنوان جایگزینی مناسب برای ترکیه در مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری فرانسه مطرح شد.
ایده تشکیل اتحادیه مدیترانه طرحی زیرکانه و کلیدی است که در صورت تحقق میتواند زمینه ساز بسیاری از تغییرات سرنوشت ساز در منطقه باشد.
اولین ایده تشکیل اتحادیه مدیترانه و یا اتحادیه کشورهای ساحلی دریای مدیترانه از سوی نیکولا سارکوزی، رئیس جمهور فعلی فرانسه به عنوان جایگزینی مناسب برای ترکیه (بجای عضویت این کشور در اتحادیه اروپایی) در مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری فرانسه مطرح شد. (. با توجه به اینکه بیشتر کشورهای عضو این اتحادیه مسلمان هستند سارکوزی عضویت ترکیه در این اتحادیه را توصیه کرد.)
در این راستا با توجه به نظر مساعد تعدادی از کشورهای اروپایی ، دولت فرانسه در تلاش است تا با تحقق این ایده در اواخر تیـرماه سال 1387 اولین اجلاس اتحادیه مذکور را در پاریس تشکیل خواهد داد و عملا این اتحادیه اعلام موجودیت خواهد کرد.بر همین اساس در 23 اکتبر سال 2007 رئیس جمهور فرانسه با ارسال دعوتنامه رسمی برای تمامی رهبران و مقامات کشورهای ساحلی دریای مدیترانه از آنان برای مشارکت در اجلاس مقدماتی اتحادیه مدیترانه در پاریس دعوت کرد.
گرچه ایراد وارد شده به تشکیل این اتحادیه فقدان اطلاعات و چارچوبهای مشخص آن است، اما می توان اذعان کرد که تشکیل این اتحادیه نه تنها سرنوشت کشورهای شمال آفریقا را به اروپا پیوند خواهد زد بلکه اتحادیه اروپا قادر خواهد بود به عنوان برادر بزرگتر وارد تعامل همه جانبه با این کشورها شود و در این میان ترکیه را نیز به نوعی خاص با اروپا همراه خواهد کرد و از همه مهمتر اسرائیل برای اولین مرتبه وارد همکاریهای چند جانبه اقتصادی و سیاسی با کلیه کشورهای منطقه و بویژه کشورهای اسلامی می شود.
از سوی دیگر در صورت تشکیل اتحادیه مذکور و قدرتمند شدن آن، در آینده گرچه به ظاهر نقش اتحادیه اروپا در جنوب دریای مدیترانه تضعیف و کشورهای شمالی قاره آفریقا امکان نفش آفرینی در معادلات و ایفای نقش موثرتر را در تحولات آتی پیدا خواهند کرد اما آنچه مسلم است این است که نقش مهم و کلیدی در اختیار اسرائیل و احیانا ترکیه قرار خواهد گرفت.از سوی دیگر اتحادیه اروپا قادر خواهد بود تا سیاستهای مورد نظر و اهداف خود را با هزینه های کمتری در منطقه وسیع مدیترانه به مرحله اجرا در آورد.( این نکته با استناد به سخنان اخیر آقای پییر ژویت وزیر امور اروپایی دولت فرانسه است.)
دولت فرانسه به عنوان متولی تشکیل اتحادیه اعلام کرد که این اتحادیه با پیروی از روشها و اصول اتحادیه اروپا تشکیل خواهد شد و بر همین اساس بانک سرمایه گذاری مدیترانه و موسسات تابعه و کمیته ها و کمیسیونهای سیاسی همانند آنچه در اتحادیه اروپا وجود دارد در اجلاس مقدماتی مطرح خواهد شد. طرح تشکیل کمیسیونهای انرژی ، امنیت ، مبارزه با تروریسم ، مهاجرت و تجارت از دیگر مباحثی است که در این اجلاس مطرح خواهد شد. اتحادیه اروپا و اتحادیه مدیترانه می توانند شورای مشترک تشکیل دهند و سیستم ریاست دوره ای در اتحادیه مدیترانه همانند اتحادیه اروپا اعمال شود. دو اتحادیه می توانند موسسات مشترکی در خصوص پیگیری سیاست های مشترک در زمینه های سیستم قضایی ، مبارزه با فشاد و تروریسم و جنایات سازمان یافته و قاچاق انسان تشکیل دهند.
دولت فرانسه امیدوار است با تشکیل این اتحادیه نقش محوری و مهمی را در معادلات منطقه ای و بین المللی و بین دو اتحادیه ایفا کند و بتواند ضمن امکان فروش نیروگاه های هسته ای خود در کشورهای ساحلی دریای مدیترانه به تشکیل اتحادیه اقتصادی بین سه قاره آسیا ، آفریقا و اروپا اقدام کند.
با تشکیل این اتحادیه ترکیه ، یونان ، قبرس ، سوریه ، لبنان ، اردن ، اسرائیل ، فلسطین ، مصر ، الجزایر ، لیبی ، مراکش ، تونس ، مالت ، اسپانیا ،پرتغال، فرانسه ، ایتالیا از اعضای اصلی اتحادیه مدیترانه خواهند بود و کلیه کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز به عنوان اتحادیه اروپا با این اتحادیه در تعامل و همکاری خواهند بود.
تاکنون کشورهای اسپانیا ، ایتالیا و یونان در اروپا و مراکش ، تونس و اسرائیل در خارج از اروپا از این ایده به طور رسمی حمایت و مقامات ترکیه این طرح را (اگر به جانشینی عضویت این کشور در اتحادیه اروپا باشد) رد کرده اند و این در حالی است که آلمان و اتحادیه اروپا (به صورت یکپارچه) رسما اعلام موضع کرده اند و تاکنون با احتیاط از کنار این موضوع گذشته اند. دولت سارکوزی امیدوار است طرح تشکیل این اتحادیه را همانند پروسه بارسلونا (طرح همکاری اتحادیه اروپا- کنفرانس مدیترانه در سال 1995 در اسپانیا آغاز و در حال حاضر بیش از 37 عضو دارد ولیبی عضو ناظر آن است) با موفقیت اجرا کند.
این اتحادیه شامل 38 کشور و با جمعیتی در حدود 737 میلیون نفر ، وسعتی در حدود 11 میلیون و 305 هزار متر مکعب را در بر خواهد داشت.
موضوعات اساسی در ایده تشکیل اتحادیه مدیترانه
- آنجلا مرکل، صدراعظم آلمان اخیرا نگرانی خود را از ایده تشکیل اتحادیه مدیترانه توسط آقای سارکوزی اعلام کرده و گفته که تشکیل این اتحادیه می تواند موجودیت و اهداف اتحادیه اروپا را دچار ضعف کند. از سویی دیگر فرانک والتر استین مییر، وزیر امور خارجه آلمان اعلام کرد که این اتحادیه نباید با اهداف و برنامه های اتحادیه اروپا و پیمان بارسلونا مغایرتی داشته باشد. این واکنش تند از سوی آلمان به دلیل دور ماندن این کشور از نقش محوری همانند فرانسه در این اتحادیه است و سارکوزی مجبور کرد تا برای همراه نمودن کشور قدرتمند اتحادیه اروپایی با این ایده با خانم مرکل ملاقات کند و ضمن ارائه جزئیات طرح و واگذاری سهم مناسب و رایزنی با مقامات آن کشور، آلمان را متقاعد کند که با تشکیل اجلاس اتحادیه مدیترانه در پاریس موافقت کند.
- نقش محوری آمریکا ، ناتو ، اتحادیه اروپا و اسرائیل در ارائه تشکیل چنین پیمان ها و اتحادیه های منطقه ای نباید از نظر دور بماند و این نکته را باید در نظر داشت که طراحان این ایده می توانند به این برداشت رسیده باشند که تنها راه حل رهایی از بحران خاورمیانه و درگیر نمودن موثر دیگر کشورهای منطقه در این خصوص ، تشکیل اتحادیه های اقتصادی سیاسی و مشارکت دادن سوریه و لبنان در این اتحادیه به عنوان بخشی دیگر از این طرح است.
- از سوی دیگر با تشکیل این اتحادیه این امکان برای ناتو به وجود می آید که به راحتی در منطقه حضور مستقیم و موجه داشته باشد. روابط بسیار مستحکم نظامی بین کشورهای اتحادیه اروپا با اسرائیل و آغاز گفتگوهای امنیتی با این کشور می تواند دلیلی مناسب برای این نظر باشد.
- ریشه مسئله به تجربیات برآمده از تشکیل همکاری های منطقه ای موسوم به بارسلونا و تلاش آمریکا برای ایجاد مناطق آزاد تجاری در کشورهای شمال آفریقا و ایجاد منطقه آزاد تجاری خاورمیانه در سال 1995 بازمی گردد.
- با تشکیل اتحادیه مدیترانه می توان اذعان کرد که قدرتهای غربی همانند آمریکا و آلمان و فرانسه و انگلیس در تقسیم منافع اقتصادی و تسلط و دستیابی به منابع سرشار انرژی در دو منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا توافقاتی اصولی را کسب کرده اند. امکان حضور فرانسه (انجام مانور نظامی با امارات در خلیج فارس) در راستای نزدیکی فرانسه به آمریکا بعد از دوران خاکستری روابط لحاظ می شود.
- با اجرای این طرح مرزهای امنیتی اروپا تغییر می کند و اتحادیه اروپا قادر خواهد شد تا در منطقه ای وسیع تر به اجرای طرح های امنیتی مورد نظر بپردازد و کل منطقه مدیترانه را تحت نفوذ امنیتی و سیاسی اتحادیه اروپا درآورد. در این ارتباط وزیر خارجه سابق آلمان در ارتباط با مرز امنیتی اروپا تصریح کرد که خاورمیانه به مثابه حیاط خلوت اتحادیه اروپا به شمار میرود.
- این امکان برای اتحادیه اروپا به وجود می آید تا ترکیه را در قالب اتحادیه مدیترانه ملحوظ کنند و در واقع خود را از دردسر (متحد غیر هم مذهب،پر جمعیت و آسیایی) خلاص کند. این نکته با توجه به تاکید خانم مرکل در ایجاد روابط خاص اتحادیه اروپا با ترکیه به جای عضویت ترکیه در اتحادیه و مخالفت صریح آقای سارکوزی با عضویت ترکیه در اتحادیه معنی پیدا می کند. گرچه مقامات آنکارا جایگزینی این اتحادیه با اتحادیه اروپا را رد کرد اما تجربه نشان داده است ترکیه بر اساس منافع منطقه ای خود وارد تعامل مثبت با بازیگران موجود خواهد شد. از سوی دیگر از شواهد اینگونه بر می آید که طراحان ایده مذکور بر نقش محوری و مهم ترکیه در این اتحادیه منطقه ای اذعان کرده اند و خواهان فعال شدن آنکارا در این طرح هستند. در این فرایند آنکارا – تل آویو می توانند همدیگر را کامل کنند.
- گرچه این تمایل در کشورهای قدرتمند اتحادیه اروپا وجود دارد که نقش محوری برلین – پاربس در طرح اتحادیه مدیترانه پررنگ جلوه کند اما این بازیگران ناگزیر از تعامل و تقسیم منافع با لندن و واشنگتن نیز هستند.
- حضور لیبی در این معادله خطر رفتارهای غیر متعارف این کشور را از بین خواهد برد و این کشور را از لیست کشورهای معارض با غرب دور خواهد کرد و اجازه خواهد داد تا کشورهای شمالی دریای مدیترانه به سهولت به منابع انرژی این کشور دست یابند. در همین راستا است که علیرغم مخالفت بسیاری ازسیاست مداران مخالف دولت ، سفر قذافی به پاریس معنی بهتری می یابد.
- اسرائیل ناچار است برای پیشبرد اهداف منطقه ای خود و همگرایی در داخل اتحادیه به تعامل و همکاری بیشتری با کشورهایی نظیر سوریه ، اردن ، لبنان و دولت خودگردان فلسطینی بزند .این مسئله به هیچوجه خوشایند رژیم صهیونیستی نیست
نظر شما :