چه کسى از افزايش قيمت نفت سود مى برد؟

افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی بحثهای زیادی را در میان کارشناسان اقتصادی و صنعتی جهان بر انگیخت. اصلی ترین محور بحثها تبعات افزایش قیمت روی عملکرد اقتصادی جهان و تاثیر آن روی تورم بود .

 

یک نظریه عنوان شده در مورد تبعات افزایش قیمت نفت روی اقتصاد این است که افزایش قیمت نفت می تواند باعث شکوفایی اقتصاد کشورهای مالک ذخایر نفتی شود، ولی اقتصاد کشورهای مصرف کننده را با مشکل تورمی مواجه می کند.

 

جان اسمیت، اقتصاددان، در این مورد می گوید:" در صورتیکه کشورهای تولید کننده نفت از درآمدهای نفتی استفاده صحیحی داشته باشند و این درآمدها را در توسعه زیر ساختهای صنعتی و اقتصادی سرمایه گذاری نمایند می توانند از این درآمد استفاده بهینه نمایند."

 

وی بر این باور است، اگر کشورهای نفت خیز به جای سرمایه گذاری در توسعه زیر ساختهای صنعتی اقدام به درون ریز کردن درآمدهای نفتی به نظام مالی و اقتصادی خود کنند نه تنها از این عرصه منتفع نمی شوند بلکه فشارهایی را متحمل خواهند شد که اقتصاد آنها را تحت تاثیر فشارهای تورمی قرار می دهد.

 

نظریه دیگری نیز در این مورد وجود دارد. بر طبق این نظریه، رشد قیمت نفت، هم اقتصاد کشورهای تولید کننده و هم اقتصاد کشورهای مصرف کننده را با بحران تورمی مواجه می کند.

 

این گروه از اقتصاددانان در این مورد می گویند:" افزایش قیمت نفت و به دنبال آن فرآورده های نفتی باعث افزایش هزینه مصرفی صنایع مختلف و به دنبال آن ارتقای نرخ تورم در اقتصاد می شود که به خودی خود موضوعی آسیب رسان است."

 

این گروه با اشاره به وضعیت صنایع مصرف کننده فرآورده های نفتی از قبیل صنایع هوایی می گویند:" رشد قیمت سوخت سبب می شود تا هزینه خطوط هوایی بالا رود و به دنبال آن بهای بلیط ها نیز ارتقا یابد. از طرف دیگر صنایع دیگری از قبیل فولاد و دیگر صنایع فلزی نیز که برای طی شدن مراحل مختلف نیاز به سوخت دارند نیز در اثر رشد قیمت نفت با افزایش قیمت روبرو شدند و هزینه اولیه صنایع مصرف کننده فلزات را نیز تغییر دادند."

 

اینان معتقدند رشد قیمت نفت نه تنها به نفع مصرف کنندگان نیست بلکه اقتصاد کشورهای تولید کننده را هم با بحران مواجه می کند. زیرا فشارهای تورمی ناشی از افزایش قیمت نفت دامان این کشورها را نیز می گیرد.

 

مصرف کننده یا تولید کننده  

گاهی تفکیک تاثیر افزایش قیمت نفت روی اقتصاد کشورهای مصرف کننده و تولید کننده کاری عبث است.

 

زیرا آمریکا که بزرگترین مصرف کننده جهان است می تواند تاثیر بزرگی روی اقتصاد دنیا داشته باشد و اگر رشد قیمت نفت و هزینه های ناشی از آن باعث تشدید فشارهای تورمی در این کشور شود، رابطه اقتصادی گسترده آمریکا با دیگر کشورهای جهان به صادرات تورم این سرزمین خواهد انجامید.

 

از طرف دیگر بهبود اوضاع اقتصادی کشورهای تولید کننده نفت از طریق توسعه زیر ساختهای صنعتی و راه اندازی پروژه های صنعتی بزرگ و کارآمد که زمینه ساز ایجاد فرصتهای شغلی بسیار خواهد بود می تواند اقتصاد جهانی را متحول کند.

 

اجرای این پروژه ها زمینه ساز ایجاد فرصتهای شغلی و همکاری اقتصادی با شرکتهای و پیمانکاران کشورهای دیگر می شود که به انتقال درآمدهای نفتی به کشورهای دیگر می انجامد.

 

به عبارت صحیح تر در شرایط کنونی که جهان به دهکده جهانی تبدیل شده است و اقتصاد هر کشور به دیگر کشورها وابسته است نمی توان ضرر یا سود اقتصادی را تنها برای یک کشور خاص دانست.

 

هم اکنون اقتصادهای دنیا درهم تنیده هستند و تعاملات تجاری که سهم قابل توجهی در تولید ناخالص داخلی کشورها دارد به عملکرد اقتصادی دیگر کشورها وابسته است.

 

در این شرایط، بحران اعتباری و اقتصادی آمریکا سبب بحران اقتصاد جهانی و به دنبال آن آسیب اقتصادی تک تک کشورهای طرف معامله با این کشور می شود و سود اقتصادی ناشی از سرمایه گذاری صحیح درآمدهای نفتی در کشورهای تولید کننده می تواند به بهبود راندمان اقتصادی همه کشورهای جهانی بیانجامد.

 

تاثیرات افزایش قیمت نفت در جهان

سایت Currency Trading در گزارش اخیر خود تاثیرات رشد قیمت نفت بر اقتصاد جهانی را به ترتیب زیر نوشت:  

1-   کاهش نرخ رشد اقتصادی کشورهای بزرگ آسیایی - کشورهای چین و هند در زمره کشورهای پر رونق آسیایی هستند که اقتصاد آنها وابستگی زیادی به نفت و فرآورده های نفتی دارد. رشد قیمت نفت سبب می شود تا هزینه فعالیتهای تولیدی در این کشورها افزایش یابد و از سرعت رشد اقتصادشان کاسته شود.

 

2-   کشورهای نفت خیز قدرت برتر معاملات می شوند - با افزایش قیمت نفت کشورهای صادر کننده نفت قدرت زیادی در عرصه اقتصاد جهانی بدست می آورند که این می تواند به درخواست تاثیرگذاری بیشتر این کشورها در عرصه سیاسی نیز بیانجامد.  

 

3-   منابع انرژی جایگزین - با ارتقای قیمت نقت جهانیان به دنبال استفاده از منابع جایگزین انرژی خواهند بود. در این شرایط سرمایه گذاری و اشتغال و بهره گیری از تکنولوژیهای پاک بیشتر می شود و سوختهای دیگری که اغلب سوختهای پاک خواهند بود جایگزین نفت و منابع انرژی می شوند.

 

4-   اقتصاد کشورهای اروپایی کمترین آـسیب را می بینند - با کاهش ارزش دلار در برابر یورو کشورهای اروپایی کمترین آسیب را از افزایش قیمت نفت در بازارهای بین المللی متحمل خواهند شد.

   

5-   اقتصاد آمریکا آسیب چندانی نمی بیند - اقتصاد آمریکا در مقایسه با دیگر کشورهای وارد کننده نفت آسیب کمتری می بیند. زیرا این کشور مصرف کننده نفت در بخش تولید نیز نقش بسزایی ایفا می کند که رقم قابل توجهی است.

 

6-   نرخ بهره جهانی ارتقا می یابد - با افزایش قیمت نفت و منابع نفتی در جهان نرخ تورم در اقتصادهای مختلف ارتقا می یابد. در این شرایط کشورهای مختلف برای کنترل نرخ تورم مجبور خواهند شد تا نرخ بهره بانکی را افزایش دهند. این مساله ای است که جهان در آینده ای نزدیک تجربه می کند.

   

7-   بازپرداخت بدهی های بین المللی متوقف می شود- با افزایش قیمت نفت و افزایش هزینه مصرف کنندگان آنها مجبور می شوند بین بازپرداخت بدهی های بین المللی و پرداخت هزینه واردات نفت یکی را انتخاب کنند و اغلب مجبور هستند برای ادامه بقا به پرداخت هزینه واردات نفت اکتفا کنند. این موضوع موسسات مالی بین المللی را با مشکلات بسیار زیادی مواجه می کند.

  

تاریخچه تحولات قیمت نفت

در سال 1999 میلادی متوسط قیمت نفت در بازارهای جهانی برابر با 11 دلار آمریکا بود، اما در سال 2000 میلادی قیمت نفت به یکباره صعود کرد و به 36 دلار آمریکا رسید. در این سال نیز قیمت نفت صعود بی سابقه ای کرد و بسیاری از تحلیل گران بر این باور بودند اقتصاد جهان در اثر قیمت 36 دلاری با بحران مواجه می شود.

 

اما در این سال عملکرد اقتصاد جهانی چندان نامطلوب نبود و علیرغم اینکه آمریکا بحرانی چند ماهه را در اقتصاد خود تجربه کرد ولی مشکلی جدی در اقتصاد جهانی ایجاد نشد.

 

این روند ادامه یافت تا اینکه در سال 2004 میلادی رسیدن قیمت نفت به مرز 50 دلار به یک فاجعه بدل شد. در این سال نیز تصور می شد قیمت 50 دلاری به معنای زیر رو روز شدن اقتصاد جهان است. البته در این سال اقتصاد آمریکا به دنبال پشت سر گذاشتن یک جنگ در خاورمیانه قدرت بزرگی بدست آورده بود.

 

در این سال ارزش دلار در بازارهای بین المللی بالا بود و اقتدار اقتصادی آمریکا این کشور را در راس اقتصادهای جهانی حفظ کرده بود. شایان ذکر است آمریکا این اقتدار را در سال 2004 میلادی مدیون جنگ با عراق بود زیرا کشوری که اقتصادی وابسته جنگ دارد با کمک این حربه می تواند خود را قدرتمند نگاه دارد.

 

در سال گذشته میلادی نیز رشد قیمت نفت به محافل اقتصادی جهان کشیده شد. در این سال تصور می شد رشد قیمت نفت و گذشتن آن از مرز 100 دلار تحولی بزرگ در جهان ایجاد کند. اما امروز، یعنی سه شنبه یازدهم مارس سال 2008 میلادی، قیمت هر بشکه نفت در بازارهای جهانی به مرز 108 دلار رسید.

 

امسال نیز اقتصاد آمریکا در مرحله رکود قرار دارد که انتظار می رود چندین ماه به طول بیانجامد ولی آیا این قیمت نفت سبب می شود تا اقتصاد جهانی ویران شود یا کشورهایی که نحوه استفاده بهینه از این فضای جدید را می دانند از سودهای کلان نفتی منتفع شوند؟

 

به نظر می رسد فضای کنونی حاکم بر اقتصاد جهانی نه یک فضای خموده و مرگبار که یک فضای اقتصادی در حال گذار باشد و تنها کشورهایی در این فضا وارد مرداب نابودی می شوند که اصول اقتصادی را نمی دانند و یا آنها را بکار نمی گیرند.