تحليل ديپلماسى ايرانى از قطعنامه ۱۸۰۳

شورای امنیت سازمان ملل چهارم مارس 2008 برابر با 14 اسفند سومین قطعنامه تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران را با 14 رای مثبت و یک رای ممتنع اندونزی به تصویب رساند. قطعنامه 1803 تحریم های بیشتری را نسبت به قطعنامه های 1737 و 1747 اعمال می کند.

 

درخواست از کشور ها برای جستجوی کالاهای وارداتی و صادراتی ایران که ازطریق ایران ایر و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران حمل می شوند و ارائه گزارش آن به شورا، هشدار به کشورها نسبت به همکاری با بانک های ایران از جمله بانک ملی و بانک صادرات ایران، تحریم مالی و مسافرتی افراد حقیقی و حقوقی ایرانی و ترغیب کشورها به عدم همکاری های بیمه ای با جمهوری اسلامی ایران از جمله این تحریم هاست.

 

تصویب این قطعنامه چندین ماه به طول انجامید. بعد از تصویب قطعنامه 1747 درچهارم فروردین 1386 امریکا تلاش داشت با بهره گیری از تصویب اجماعی آن قطعنامه زمینه را برای تصویب قطعنامه بعدی که محتوای شدیدتری نیز داشته باشد فراهم کند.

 

از ابتدا مشخص بود که امریکا نه می تواند قطعنامه بعدی را به سرعت به تصویب برساند و نه قادر است حمایت بقیه اعضای شورای امنیت را برای تصویب تحریم های جدی ترو شدید تر کسب کند. موفقیت ایران در توافق با  آژانس در تنظیم برنامه عمل (مدالیته) برای حل و فصل بقیه موضوعات باقیمانده زمینه را برای مخالفت اعضای شورا با تصویب قطعنامه تحریم بعدی قبل از انتشار گزارش محمدالبرادعی مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص موضوعات باقیمانده فراهم کرد.

 

این کشورها این بحث را مطرح کردند که در حالی که ایران و آژانس در حال گفتگو برای حل مسائل گذشته پرونده هسته ای هستند به چه علت ایران باید مورد تحریم بیشتر قرار گیرد. آن ها همچنین ابراز نگرانی کردند که تصویب قطعنامه جدید ممکن است بر همکاری ایران و آژانس تاثیر بگذارد. این نگرانی از سوی البرادعی نیز مطرح بود که هر اقدام شورا می توانست همکاری ایران با آژانس را مختل کند.

 

از سوی دیگر انتشار گزارش 16 سرویس اطلاعاتی امریکا مبنی بر نبود برنامه تسلیحات هسته ای در جمهوری اسلامی ایران ضربه اساسی دیگری بر ادله امریکا مبنی بر لزوم تصویب قطعنامه جدید تحریمی زد. این گزارش که مدتی حاکمان کاخ سفید را در حالت شوک قرار داده بود اهرمی شد برای مخالفان تحریم که اعلام کنند به چه دلیل باید با تحریم های جدید موافقت کنند در حالی که ایران در حال گفتگو با آژاانس است و بر اساس تخمین اطلاعاتی امریکا نیزهیچ برنامه هسته ای نظامی در ایران وجود ندارد.

 

از این مرحله بود که امریکا بیشتر بر عدم اجرای قطعنامه های قبلی شورا تاکید کرد. به عبارت دیگر در حالی که قبلا" تاکید اصلی امریکا برای ترغیب کشورها به همراهی با تحریم های بیشتر اتهام وجود برنامه تسلیحاتی هسته ای در ایران و عدم شفافیت در فعالیت های هسته ای گذشته ایران بود، با انتشار گزارش سرویس های اطلاعاتی امریکا و پیشرفت در مذاکران ایران و آژانس، تاکید بیشتر بر عدم اجرای قطعنامه های 1737 و 1747 توسط ایران قرار گرفت.

 

حل و فصل موضوعات باقیمانده شش گانه که در گزارش اخیر آژانس مورد اشاره قرار گرفته عملا" امریکا را در موضع ضعیف تری قرار داد. به همین علت بود که از مدتی قبل البرادعی تحت فشار قرار گرفت که در گزارش خود پرونده موضوعات باقیمانده را نبندد. بر این اساس موضوع مطالعات ادعایی که توسط امریکا دنبال می شد در گزارش اخیر البرادعی مورد توجه بیشتر قرار گرفت و توسط وی به عنوان تنها موضوع باقیمانده مطرح شد.  

 

از چند ماه پیش امریکا از طریق رایزنی با دیگر اعضای گروه 1+5 فعالیت برای تصویب قطعنامه جدید را آغاز کرد. استراتژی آمریکا این بود که ابتدا موافقت گروه 1+5 را با هر نوع تحریم جدید (هر قدر ضعیف) کسب کند و سپس با اهرم موافقت اعضای دائم با اعمال تحریم های جدید، فشار را بر اعضای غیر دائم برای تصویب قطعنامه های بعدی با اجماع افزایش دهد.

 

در میان اعضای غیر دائم 4 کشور لیبی، افریقای جنوبی، ویتنام و اندونزی ابتدا مخالفت خود را با هر اقدام عجولانه توسط شورا اعلام کردند. آفریقای جنوبی اعلام کرد که باید ابتدا گزارش البرادعی منتشر شود و سپس بحث درباره قطعنامه بعدی آغاز شود. این موضوع زمان طرح قطعنامه را حدود یک ماه به تعویق انداخت.

 

بلافاصله بعد از انتشار گزارش آقای البرادعی آمریکا که از مدت ها قبل متن قطعنامه را آماده کرده بود در اختیار اعضای غیر دائم قرار داد تا سریعا نسبت به آن اعلام نظر کنند.

 

اعلام تحفظ اولیه لیبی، آفریقای جنوبی، ویتنام و اندونزی نسبت به متن قطعنامه، آمریکا و شرکایش را وادار ساخت تا با اعمال فشار به این کشورها در پایتخت ها و نیویورک نظر موافق آن ها را جلب کنند. در این میان تلاش رئیس جمهور فرانسه برای همراه کردن آفریقای جنوبی که در میان غیر متعهدها وزنه سنگینی به شمار می آید تعیین کننده بود. نهایتا تنها اندونزی بود که به  قطعنامه رأی ممتنع داد.

 

از ابتدا قابل پیش بینی بود که غیرمتعهدهای شورا توان یا اراده سیاسی لازم را برای مخالفت با فشار آمریکا و دوستانش ندارند و در رای گیری حداکثر غایب شده و یا به آن رای ممتنع می دهند. اکثر این کشورها روابط خوبی با ایران دارند ولی به دلیل فشار فزاینده ای بین المللی ترجیح دادند که با قطعنامه پیشنهادی همراهی کنند.

 

برای آمریکا رای مثبت همه اعضای شورا بسیار مهم تلقی می شد تا نشان دهد که در خصوص برنامه هسته ای ایران نظر واحد وجود دارد. رضایت دادن آن کشور با تصویب قطعنامه با 14 رای مثبت بعد از این به دست آمد که آمریکا مطمئن شد که قادر به کسب حمایت اندونزی نیست.

 

در شرایط فعلی این سوال مطرح است که قدم بعدی آمریکا چه خواهد بود. بعید نیست که در اجلاس جاری شورای حکام آژانس در وین آمریکا تلاش کند روی نکات منفی گزارش محمد البرادعی سرمایه گذاری کرده و قطعنامه دیگری را به تصویب شورای حکام برساند. سخنان اخیر معاون البرادعی در جمع سفرای مقیم وین مبنی بر لزوم پاسخگویی ایران به سؤالات مطروحه در خصوص موضوع مطالعات ادعایی زمینه چنین کاری را فراهم کرده است.

 

مطمئنا آمریکا و رفقایش تلاش می کنند تا شتاب فعلی را حفظ کرده و با اعمال فشار به محمد البرادعی مبنی بر پیگیری موضوع مطالعات ادعایی از یک سو و تشدید فشار بین المللی برای اجرای قطعنامه های 1737، 1747 و 1803 از سوی دیگر زمینه را برای تصویب قطعنامه بعدی پس از 2 ماه زمان تعیین شده در قطعنامه 1803 فراهم کند. روشن است که تلاش آمریکا مبنی براعمال تحریم های یک جانبه بیشتر علیه ایران توسط خود و دوستان غربی اش ادامه خواهد یافت.