امریکا در عراق؛ خاتمه حضور و حفظ نفوذ

دیپلماسی ایرانی: این روزهای نقل محافل جریانات سیاسی داخل عراق، بحث بر سر این نکته است که آیا با تمدید حضور نیروهای نظامی امریکا در عراق موافقت شود یا خیر؟ طبیعی است که نظرات جریانات سیاسی مختلف با یکدیگر متفاوت است. دیپلماسی ایرانی این مسئله را در گفت و گو با حسین رویوران، کارشناس مسائل خاورمیانه بررسی کرده است:

هر یک از جریانات سیاسی داخل عراق نسبت به خروج نیرهای امریکایی چه موضعی دارند؟

در عراق موضع یک دستی درباره خروج نظامیان امریکایی از این کشور وجود ندارد. یک سری از نیروهای شیعه مخالف تمدید قرارداد و حضور نیروهای امریکایی در عراق هستند و اصرار دارند بنابر موافقتنامه امنیتی باید تا پایان سال جاری میلادی عقب نشینی کنند. از میان این گروه می توان به جریان صدر و نیروهای سیاسی دیگر شیعه اشاره کرد. در میان سنی ها نیز تا حدودی بر عقب نشینی نیروهای امریکایی از عراق اتفاق نظر وجود دارد.

اما کردها موافق استمرار حضور نظامی امریکا در عراق هستند و گاهی نیروهای موافق از جمله برخی از احزاب کرد، بحث امنیتی را پیش می کشند و می گویند در شرایط امنیتی فعلی حضور نیروهای امریکایی لازم است و این مسئله را به عنوان یکی از مهم ترین نیازهای امنیتی مردم عراق عنوان می کنند.

در حالی که واقعیت این نیست. چرا که نیروهای رزمی امریکا اساسا از عراق عقب نشینی کرده‌اند و نیروهای موجود نیروهای پشتیبانی و آموزشی هستند. لذا بودن یا نبودن آنها اساسا چندان تفاوتی در وضعیت امنیتی ایجاد نمی کند.

ولی به هر حال بحث عقب نشینی نیروهای امریکایی از عراق، از حمایت اکثریت گروه های سیاسی در عراق برخوردار است در حالی که یک اقلیت خواهان باقی ماندن این نیروها هستند.

به لحاظ قانونی مرجع تصمیم گیری در این خصوص در عراق کدام نهاد است؟

تمدید قرارداد باید از طرف قوه مجریه صورت بگیرد. یعنی دقیقا آقای مالکی به عنوان رئیس قوه مجریه باید دست به این اقدام بزند. اما این نوع قراردادها طبق قانون اساسی عراق نیاز به تصویب پارلمان دارد.

اما نمی توان گفت در عراق مقررات حقوقی و قانونی کاملا مورد احترام قرار می گیرد. موافقتنامه امنیتی میان امریکا و عراق دفعه قبل به این شرط به تصویب پارلمان رسید که به رفراندوم گذاشته شود و اگر مردم تایید کردند مورد تایید پارلمان است. در حالی که رفراندومی برگزار نشد. این نشان می دهد که در عراق تا حدودی بی قانونی نیز حاکم است و مفاد قانون به طور کامل مورد احترام و پایبندی نیست.

ماندن یا نماندن امریکایی ها تا چه حد وابسته به توافق عراقی ها است؟

از لحاظ ظاهری باقی ماندن نیروهای امریکایی در عراق قطعا نیاز به موافقت عراقی ها دارد. یعنی اگر امریکا بخواهد همان طور که آقای مولن گفته است حضور نظامی خود را در عراق بدون موافقت عراقی ها استمرار دهد، نقض حاکمیت دولت عراق است. امریکا همواره سعی می کند ظاهرسازی نیز بکند. اما اگر این ظاهر سازی ناممکن شد و دولت عراق تمکین نکرد، من تصور می کنم که امریکا ناگزیر خواهد شد که عراق را ترک کند و سعی نخواهد کرد با نقض مقررات قانونی این کار را ادامه دهد.

برخی از جریانات داخل عراق دلایل امنیتی را علت لزوم ادامه حضور امریکا در عراق می دانند. به نظر شما اوضاع امنیتی در عراق به گونه ای هست که بهانه ای به دست امریکایی ها برای استمرار حضور دهد؟

اوضاع امنیتی در عراق رو به بهبود است. عملیات تروریستی کاهش پیدا کرده و تصدی گری امنیتی کلا در دست دولت عراق است. اساسا نیروهای امریکایی موجود نیروی رزمی و عملیاتی نیستند. تمام نیروهای رزمی و عملیاتی از عراق عقب نشینی کرده و نیروهای موجود نیروهای پشتیبانی و آموزشی هستند. لذا بودن یا نبودن آن ها تحولی در این معادله ایجاد نخواهد کرد.

اما در عین حال ارتش عراق در حال انعقاد قراردادهای تسلیحاتی با امریکا است. مثلا برای ایجاد نیروهای هوایی، هواپیماهای اف شانزده خریداری کرده است. این ها همه نیاز به نیروی آموزشی دارند. آیا همراه با این خرید های تسلیحاتی نیروهای آموزشی نیز وارد عراق خواهد شد؟ جواب مثبت است. به طور طبیعی اما در چارچوب یک قرارداد متفاوت این کار انجام خواهد شد و نه در چارچوب قرار داد امنیتی امریکا و عراق.

به نظر شما از طرفی با توجه به شرایط اقتصادی امریکا و از طرفی با نظر به تحولات مردمی منطقه، چه قدر احتمال دارد که امریکایی ها بخواهند در عراق بمانند؟

من تصور می کنم شرایط اقتصادی امریکا در این موضوع قطعا اثرگذار است. یعنی الان دولت امریکا قرار است سالانه یک تریلیارد یا هزار میلیارد از هزینه های خود بکاهد که بخش وسیعی از این مبلغ در حوزه نظامی است. لذا شاید حضور نظامی امریکا در عراق یکی از مسائلی باشد که امریکا به دلیل مشکلات اقتصادی خود خواهان پایان دادن به آن باشد. اما این به معنای آن نیست که امریکا دست از نفوذ در این منطقه بکشد. امریکا به هر حال به دنبال حفظ نفوذ خود در عراق اما با کمترین هزینه است.

با توجه به شرایط اقتصادی فعلی و بحرانی که در امریکا در جریان است، به نظر می رسد امریکا این مسئله را به گونه ای تغییر خواهد داد که نفوذش در عراق با کمترین نیرو و هزینه قابل تحقق باشد. در این جا من تصور می کنم که امریکا به حضور نیروهای آموزشی اکتفا خواهد کرد.