تغیر شکل مثلث ایران – ترکیه – سوریه

ترکیه در این زمان امکان بهره‌برداری از فرصت‌های متعددی را در اختیار داشت. اما بهار عرب موجب شد که مساله عراق در حاشیه قرار بگیرد. اکنون شاهد روندی نامشخص هستیم که ضمن به چالش کشیدن سردمداران قدرت،  توازن قدرت را نیز بر هم زده است. برای مثال در قطب سنی این مصر است که با بحران‌های داخلی دست و پنجه نرم می‌کند و در قطب دیگر سوریه روند انتقال قدرت را شاهد است. این شواهد حاکی از آن است که نتیجه به نفع طرف شیعه نخواهد بود.

این در حالی است که روابط سوریه و ترکیه نیز اخیرا دستخوش تغییراتی شده است که البته اغتشاش‌های مردمی در تغییر ماهیت این روابط موثر بوده است. اظهارات و موضع‌گیری‌های اخیر عبدالله گل رئیس جمهور و رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه گواهی بر این مدعا است. علاوه بر این روابط نزدیک ترکیه با آمریکا در خصوص سیاست سوریه حاکی از آن است که آنکارا به طور کامل خود را از همراهی بشار اسد رئیس جمهور سوریه جدا کرده است. هرچند اردوغان به دنبال بحران دیپلماتیک دیگری در مورد سوریه همانند آنچه در مساله هسته‌ای ایران به وقوع پیوسته، نیست.

با این حال در دوره‌ای میان مدت، رویکرد نوین ترکیه در قبال سوریه از پتانسیل ایجاد تنش با ایران برخوردار است. احتمال تغیر قدرت در سوریه به معنای پایان نقش سوریه به عنوان متحد استراتژیک ایران خواهد بود که می‌تواند پیامد‌هایی برای ترکیه به همراه داشته باشد. در واقع روابط سوریه و ایران درک توازن قدرت در منطقه را ساده‌تر می‌کند.

در دوران جنگ ایران و عراق، جمهوری اسلامی اتحاد استراتژیکی را با سوریه برقرار کرد. اتحاد با ایران نشانه‌ای بود که سوریه به دنبال فاصله گرفتن از صدام حسین در عراق است. ایران این اقدام سوریه را با جایزه‌ای یک میلیارد دلاری از نفت مجانی و امتیاز‌های تجاری جبران کرد. در مقابل سوریه نیز به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اجازه داد در لبنان مستقر شده و از این طریق بر حزب‌الله نظارت داشته باشند. این شرایط برای ایران فضایی فراهم کرد که بتواند از طریق آن در نزدیکی مرز‌های اسرائیل مستقر شود. به بیان بهتر روابط ایران و سوریه در چند دهه اخیر با نادیده گرفتن برخی تنش‌های کوچک روابط بسیار نزدیکی بوده است.

این در حالی است که با توجه به بحران در سوریه احتمال سرنگونی اسد و روی کار آمدن دولتی سنی قوت گرفته است که در این صورت سوریه را از قطب شیعه در منطقه خارج و به سوی قطب سنی سوق خواهد داد. این روند به معنی از دست رفتن یکی از متحدان نزدیک ایران در منطقه خواهد بود که پیامد‌هایی را در سیاست ایران به همراه خواهد داشت. در چنین شرایطی به نظر می رسد که ترکیه سیاست‌های ایجاد توازن را در حاشیه قرار داده و به عنوان عضوی در قطب سنی به نقش آفرینی بپردازد. به این ترتیب جای تردیدی وجود نخواهد داشت که روابط ترکیه با ایران در آینده نزدیک شکل تازه‌ای به خود بگیرد.

Hurriyet Daily News