سرنوشت خورشید درخشان در دستان کیم جونگ ایل

لی میونگ‌باک، رییس جمهور آتی کره جنوبی از آمادگی دیدار با رهبر همسایه شمالی این کشور سخن گفت اما مشاوران‌اش با فاصله سه روز از انحلال وزارتخانه اتحاد دو کره در دولت آینده سئول خبر دادند. در این شرایط که پیونگ‌یانگ نشانه‌های ضد و نقیضی از مقامات دولت آینده سئول درباره سرنوشت سیاست خورشید درخشان دریافت می‌کند، به نظر می‌رسد از این پس تداوم روند نزدیکی دو کره تنها به واکنش کیم جونگ ایل، رهبر کره شمالی، بستگی داشته باشد.

 

کمتر از یک هفته از آخرین اظهار نظر لی میونگ‌باک، رییس جمهور آتی کره جنوبی، درباره همسایه شمالی این کشور می‌گذرد؛ اظهار نظری که خلاف انتظار معمول از نامزد پیروز حزب بزرگ ناسیونالیست، از آمادگی برای دیدار مجدد رهبران شبه‌جزیره کره طی دوران حاکمیت دولتی آینده کره جنوبی خبر می‌داد. اما مشاوران لی به رغم این اظهار نظر، پنجشنبه از برنامه او برای انحلال وزارتخانه کره شمالی در دولت آینده سئول خبر دادند؛ تصمیمی که بیشتر با روحیات و موضع‌گیری راست‌گرایانه او تطابق دارد تا اعلام مطلبی مانند آمادگی برای دیدار با کیم جونگ ایل، رهبر کمونیست کره شمالی.

 

به گفته مشاوران لی، او که 25 فوریه به طور رسمی هدایت سیاست‌های کره جنوبی را به عنوان رییس جمهور جدید به عهده می‌گیرد، قصد دارد وزارتخانه «اتحاد» دو کره را که در سئول به نام وزارتخانه کره شمالی نیز شناخته می‌شود، در وزارت خارجه کابینه آتی ادغام کند.

 

وزارت اتحاد دو کره پس از آغاز سیاست‌های خورشید درخشان در کره جنوبی تاسیس شده و هدف آن توسعه روابط دیپلماتیک، اقتصادی، و فرهنگی با کره شمالی و در نهایت اتحاد شبه جزیره کره است که از سال 1948 دو پاره شده. این وزارتخانه پس از آن تاسیس شد که رییس جمهور اسبق کره جنوبی، کیم دائه جونگ، با آغاز سیاست نزدیکی به کره شمالی (سیاست خورشید درخشان) در اواخر دهه 1990 و زمینه چینی برای اولین دیدار تاریخی بین رهبران دو کره، موفق شد پیونگ‌یانگ را تا حدودی از انزوای سیاسی و دیپلماتیکی که از ویژگی‌های حکومت آن است، بیرون آورد.

 

این اقدام کیم دائه جونگ توجه مردم کره جنوبی را جلب کرد و با تحریک احساسات ناسیونالیستی آن‌ها درباره چشم‌انداز اتحاد دو کره موجب پیروزی جانشین او از جناح چپ در انتخابات ریاست جمهوری 2003 شد. در حقیقت شاید بتوان گفت این اولین بار در تاریخ کره جنوبی بود که حزبی چپ‌گرا با تکیه بر احساسات ناسیونالیستی نتیجه انتخابات را از آن خود می‌کرد. اما رو مو هیون، رییس جمهوری که تا چند روز دیگر باید با کاخ آبی ریاست جمهوری در سئول وداع کند، بر خلاف سلف‌اش نتوانست از این سیاست به درستی استفاده کند و در واقع بیشتر آن را به مثابه ابزاری تبلیغاتی به کار برد.

 

افول محبوبیت رو مو هیون و استفاده ابزاری بیش از اندازه از سیاست خورشید درخشان در نهایت موجب افول هر دو آن‌ها در انتخابات ریاست جمهوری 19 دسامبر 2007 شد و در نتیجه لی میونگ باک با افکار ناسیونالیستی به پیروزی رسید. او که از زمان رقابت‌های انتخاباتی‌اش بارها اعلام کرده که کره جنوبی باید موضع محکم‌تری در برابر پیونگ‌یانگ اتخاذ کند، اکنون به گفته مشاوران‌اش به این نتیجه رسیده که وزارتخانه اتحاد دو کره یکی از عواملی بوده است که موجب شده سئول در برابر «دم دمی مزاجی»‌های سیاسی همسایه شمالی در سال‌های اخیر انعطاف بیش از اندازه‌ای از خود نشان دهد. ادغام این وزارتخانه در وزارت خارجه به همین دلیل عنوان شده است.

 

اما لی دوشنبه، در مصاحبه‌ای مطبوعاتی گفته بود در صورتی که مطمئن شود دیدار او و کیم جونگ ایل موجب انصراف رهبر کره شمالی از پیگیری برنامه‌های هسته‌ای این کشور می‌شود، حتماً بی هیچ پیش‌شرطی به دیدار او خواهد رفت. تحلیل‌گران از لحظه‌ای که گفته‌های رییس جمهور آتی و محافظه کار کره جنوبی منتشر شد، با شگفتی درباره امیدهای برخی رسانه‌ها به تداوم سیاست‌های خورشید درخشان در دولت آینده سئول ابراز تردید کرده بودند. صحت و اعتبار تردیدها ظرف کم‌تر از یک هفته تایید شد.

 

در حال حاضر موضع‌گیری‌های سئول در روابط دو کره توسط وزارت اتحاد تعیین می‌شود، در حالی که وزارت خارجه کره جنوبی بخشی از دولت این کشور به شمار می‌رود که در گفتگوهای شش جانبه برای ترغیب پیونگ‌یانگ به توقف برنامه‌های هسته‌ای حضور دارد. گفته می‌شود این دو وزارتخانه از مدت‌ها قبل و از اوان کار دولت رو مو هیون با یکدیگر اختلاف داشته و همیشه وزارت خارجه بر اتخاذ موضعی سختگیرانه‌تر در برابر کره شمالی مصر بوده است.

 

لی کیونگ سوک، مسئول گروه ویژه انتقال دولت از رو مو هیون به لی میون باک درباره ادغام احتمالی وزارت اتحاد دو کره در کنفرانسی خبری به خبرنگاران گفت: «در شرایطی که روابط دو کره روز به روز بهتر و نزدیک‌تر می‌شود، نمی‌توان سیاست اتحاد دو کره را در انحصار یک وزارتخانه نگه داشت ... بلکه تمام آژانس‌ها و نهادهای دولتی باید برای بهبود روابط دو کره تلاش کنند و البته در چارچوب تعیین شده توسط وزارت خارجه هماهنگی سیاست‌های دولت را رعایت و تضمین کنند.»

 

به اعتقاد تحلیل‌گران تاکید لی کیونگ سوک بر رعایت چارچوب وزارت خارجه سئول نشان دهنده تغییر موضع کره جنوبی در برابر همسایه شمالی از زمان آغاز به کار دولت لی میونگ باک در این کشور است.

 

این در حالی است که رو مو هیون بر خلاف رییس جمهور آینده، سیاست گسترش روابط اقتصادی را با کره شمالی به خوبی پیش برده بود و در اوج روابط دیپلماتیک دو کره، سال گذشته میلادی (و در حالی که 4 ماه به پایان دوران ریاست جمهوری‌اش مانده بود) به عنوان دومین رییس جمهور کره شمالی که به دیدار همتای شمالی‌اش می‌رود، به پیونگ‌یانگ سفر کرد.

 

منتقدان راست‌گرای رو اما معتقد بودند که حرکت او بیش از این که موجب پیشبرد روابط دو جانبه شود عملی تبلیغاتی برای نامزد حزب متبوع‌اش بوده و سیاست‌های اقتصادی دولت رو مو هیون نیز بیشتر کمک‌های یکجانبه است که پیونگ‌یانگ به نوعی از آن‌ها سوء استفاده می‌کند. پیونگ‌یانگ در سال‌های اخیر از کمک‌های سخاوتمندانه سئول به صورت مواد غذایی و سوخت بهره‌مند شده ست.

 

اما در نهایت به رغم تمام نشانه‌های ضد و نقیضی که درباره تداوم یا توقف روند نزدیکی دو کره از سوی مقامات دولت آینده کره جنوبی نشان داده شده، کارشناسان معتقدند تغییر اصلی در این روند بیشتر به پیونگ‌یانگ بستگی دارد تا سئول. دولت آتی سئول معتقد است که این کشور تا کنون بیش از آن که از سمت همسایه شمالی نشانه مثبت در جهت بهبود روابط دریافت کرده باشد به پیونگ‌یانگ کمک کرده و اکنون نوبت کیم جونگ ایل است که گام‌های مشخصی برای نزدیکی به کره جنوبی بردارد. آن گونه که لی میونگ باک و مشاوران‌اش در کنفرانس‌ها و جلسات مطبوعاتی مختلف اشاره کرده‌اند، دولت راست‌گرای آینده در صورت مشاهده نشانه‌های بارز تمایل کره شمالی به تداوم این روند مخالفتی با آن ندارد.

 

با این فرض، تنها مانعی که بر سر تداوم سیاست خورشید درخشان وجود دارد (ولو این که این سیاست در قالب یک وزارتخانه مشترک با سایر مسائل دیپلماتیک کره جنوبی دنبال شود) واکنش پیونگ‌یانگ به موضع دولت جدید سئول است که البته تجربه نشان داده واکنش‌های پیونگ‌یانگ همیشه با معیار و منطق حاکم بر روابط دیپلماتیک جهان مطابق نبوده است.