سوریه مراقب از دست دادن دوستان باشد

آنچه که سوریه امروز شاهد آن است دوران گذار در منطقه جغرافیایی این کشور و جغرافیایی منطقه‌ای است که امروزه بهار عرب خوانده می‌شود. بنابراین نه تنها سوریه در دوران گذار قرار دارد، بلکه منطقه نیز از منظر جغرافیایی خاکی و زمانی شاهد تغییرات رو به تزاید و فرایند پرشتاب تحولات سیاسی است.

 اگر این منطق را بپذیریم باید بر این نکته تاکید کنیم که دوران گذار، دوران بحران‌زا و بحران زیست است. و رژیم‌هایی که نتوانند دیده‌بانی دقیقی از تحولات ناشی از گسترش دانایی در میان ملت‌ها و صف‌آرایی آنها به واسطه رشد شتابان این دانایی در برابر قدرت دولت‌ها داشته باشند، محکوم به رودرویی ملت‌های خویش با قدرت دولتی خود خواهند بود.

از این منظر می‌توانیم بگوییم سوریه امروز در جغرافیای داخلی با تجربه سرکوبی که داشته است در برابر موج درخواست‌های فزاینده ملت خویش، مجبور به ایجاد فضایی است که در آن بشار اسد به عفو عمومی اصرار می‌کند و قول اصلاحات می‌دهد؛ بنابراین این وعده از منظر جغرافیایی زمانی دیررس است، به این معنا که وجود همین عقب‌نشینی از سوی بشاراسد، بحران موجود را در منظر رودرویی مردم خواهان تغییر (به هر دلیلی که مشروع باشد و یا غیرمشروع) افزایش خواهد داد. یا به عبارت دیگر انگیزه اصلاح‌طلبان درون جغرافیای سوریه را بیشتر خواهد کرد.

مفهومی در ادبیات سیاسی و جنبش‌های اجتماعی با عنوان «Hopefulness» یا امیدواری به موفقیت وجود دارد که با عقب‌نشینی رژیم حاکم در برابر اصلاح‌طلبان یا انقلابیون امیدواری به موفقیت افزایش پیدا کرده و از این جهت تحرکات را در این منطق نیز افزایش می‌دهد. بنابراین من بر این باورم که از نظر جغرافیای درونی وعده‌های بشار اسد با توجه به آنچه که امروز شاهد هستیم، باعث افزایش درخواست‌ها و مطالبات مردمی در زمینه تسریع عملکرد اسد خواهد شد.

مقایسه لیبی و سوریه در نظام بین‌الملل

موقعیت لیبی و سوریه از منظر بازتاب مسایل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و حتی جغرافیایی متفاوت است. روند تحولات سوریه نیز با عنایت به این امر با روند لیبی از منظر منطق برخورد، از تفاوت‌های خاصی برخوردار است که به نظر می‌رسد در اجلاس اخیر جی8 آنها مدنظر قرار گرفته شد.

مراحل اجرایی تغییر و تحولات در لیبی از منظر غرب به وضعیتی رسیده است که هم‌اکنون به دنبال ایجاد فضای مناسب برای برخورد با قذافی است. به عبارت دیگر کاربرد تلفیق قدرت هوشمند با ترکیب قدرت نرم در برابر لیبی مطرح شد تا مشروعیت زدایی از قذافی. تا در نهایت هم اکنون در جریان تحولات لیبی اعمال قدرت شدید بر علیه معمر قذافی آماده شده است و افکار عمومی نیز در ستوه و لایه‌های مختلف در نظام بین‌الملل دیگر برای قذافی مشروعیتی قایل نیستند. همانگونه که شاهد بودیم حتی قذافی اساسا درمنطق اتحادیه عرب نیز دیگر از جایگاه مشروعی برخوردار نیست.

 اما این گام‌ها هنوز برای سوریه برداشته نشده و شاید بتوان گفت این قدم‌ها برای این کشور درحال برداشته شدن است. بنابراین غرب تلاش می‌کند که همراه با گروه جی8 این مسیر را برای بشاراسد هم مین‌گذاری کند و با حرکت اسد در این مسیر ما شاهد خواهیم بود که در آینده صورت مشروعیت زدایی شدیدتر از حکومت سوریه در جریان این تحرکات شکل بگیرد و در نهایت همان روندی که در اجلاس جی8 برای قذافی شاهد بودیم، برای کشوری دیگری در منطقه همچون سوریه شاهد باشیم.

ترکیه و سوریه

ترکیه بر اساس پروژه قدرت هوشمند، قصد دارد که الگوی اسلام متعادل را در منطقه پیاده کند. ترکیه در عین حال قصد دارد به عنوان وزنه تعادل در تحرکات منطقه‌ای پیشتاز باشد. از این منظر می‌توان گفت که این کشور سعی می‌کند خود را به عنوان کانون حل بحران‌های منطقه‌ای از طریق دیپلماتیک و سیاسی نشان دهند. اما با عنایت به آنچه که در باب سوریه در منطقه می‌گذرد و عملکردی که این کشور در برخورد با مخالفان خود داشته، به نظر می‌رسد که سوریه در آینده باید شاهد نوع شدیدتری از مخالفت‌های منطقه‌ای باشد.

باید اضافه کرد تجربه آتش زدن برخی از کشورهای همسایه در کشور سوریه تجربه چندان خوشایندی برای کشورهای منطقه نیست و در این مسیر باید سوریه این برآورد و ارزیابی را از آینده داشته باشد که کشورهای حامی سوریه نیز تاجایی می‌توانند از سوریه و دولت بشاراسد حمایت کنند که منطق منافع و منابع حاکم بر پارادایم‌های سیاسی این اجازه را به دولت‌ها می‌دهد.