پايان تلخ براى معمار جنگ عراق

پل ولفوويتز، رييس بانک جهانى که بايد تا پايان ماه ژوئن 2007  از  سمت خود استعفا دهد، از مهترين معماران جنگ عراق و هم‌فکر ارشد جرج دبليو بوش است. آقاى ولفوويتز هفته‌ها بود که به علت سوءاستفاده از مقام خود در رياست بانک جهانى، تحت فشار رسانه‌ها و کارکنان و اعضاى بانک جهانى قرار داشت؛ آقاى  ولفوويتز در سال 2005 با حمايت مصرانه دولت آمريکا، رياست اين بانک را بر عهده گرفت.

در روزهاى اخير پل ولفوويتز در حالى بر صندلى خود در اتاق طبقه دوازدهم ساختمان بزرگ بانک جهانى، که فقط دو بلوک از کاخ سفيد فاصله دارد، تکيه مى‌داد، که به حمايت‌هاى بى‌چون و چراى دولت بوش براى مقابله با فشارهاى اروپائيان دلخوش بود، اما اين دلخوشى فرجامى نداشت و در نهايت هيات رئيسه بانک جهانى وى را مجبور به استعفا کرد.

آقاى ولفوويتز که از سال 5۰۰2 صندلى معاونت پنتاگون را ترک کرد و بر اريکه رياست بزرگترين نهاد مالى و اقتصادى بين‌المللى جهان (بانک جهانى) تکيه زد، اولين هدف خود را مبارزه با «غده سرطان فساد مالى» اعلام کرد، اما شايد هيچ‌گاه فکر نمى‌کرد 2 سال بعد خودش به علت فساد مالى از بانک جهانى به طور مفتضحانه  کنار رود.

مهاجرت از لهستان به نيويورک

پل داندس ولفوويتز در 22 دسامبر 1943 در بروکلین نیویورک در یک خانواده یهودی مهاجر لهستانی به دنیا آمد. وی دومین فرزند ژاکوب ولفوويتز و لیلیان داندس بود که در سال 1920 از لهستان به نیویورک مهاجرت کرده بودند.

پدر وی استاد ریاضیات در دانشگاه کورنل بود و از حامیان قوی دولت اسرائیل محسوب می‌شد. کلیه اقوام ژاکوب قربانی هولوکاست شده بودند و این مسئله همواره در ذهن ولفوويتز سایه افکنده است.

پل زمانی که پدرش در دانشگاه شهر حيفا در سرزمين‌هاى اشغالى تدریس می‌کرد حدود یک سال در اين شهر زندگی کرد تا همواره حمايت از اسرائيل را آويزه گوش خود سازد. پل در اواسط 1960 در دانشگاه کورنل با کلر زلگین آشنا شد و این آشنایی به ازدواج آن دو در سال 1968 انجامید، هرچند که این ازدواج در سال 2001 به جدایی منتهی شد.

جناب پل پس از جدایی از کلر با شاها علی رضا رابطه برقرار کرد، اين رابطه سرانجام  آینده سیاسی وی را در بانک جهانى به مخاطره انداخت. شاها از پدری لیبیایی و مادری سعودی-سوری در تریپولی لیبی به دنیا آمد اما در تونس، عربستان و انگلستان بزرگ شد و اکنون تبعه انگلیس است.

در مارس 2005، همسایگان شاها با یکدیگر درباره رفت‌وآمد پل ولفوویتز به خانه وى سخن مى‌گفتند. ولفوویتز چندی بعد با وجود نگرانی‌های برخی اعضای موثر بانک جهانی با حمایت دولت بوش ریاست بانک جهانی را به دست گرفت.

در اوایل سال 2007 شبکه خبری فاکس نیوز مجموعه اخبار محرمانه‌ای از وقایع پشت‌پرده بانک جهانی و اسناد داخلی آن را منتشر کرد که موجب خشم مقامات بانک جهانی شد و آنها به طور رسمی از این شبکه خبری شکایت کردند، اما ریچارد بهار خبرنگار این شبکه،  از موضع ديگر ژرده برداشت که نشان می‌داد حقوق پرداختی به خانم شاها رضا، از کارمندان بانک جهانی، که ولفوویتز روابط دوستانه‌ای با وی داشت، بر خلاف سیاست‌های بانک افزایش یافته بود.

گاف مرگ آور آقاى رييس

سپس در 12 آوریل نشریه فایننشال تایمز فاش ساخت که ولفوویتز در سال 2005 شخصا به مدیر منابع انسانی بانک جهانی دستور ارتقاء شغلی و حقوقی بسیار چشمگیر خانم شاها رضا را صادر کرده بود.

متن این دستور آقاى ولفوویتز دو روز بعد توسط بانک جهانی منتشر شد و به تعبیر روزنامه بريتانيايى فایننشال تایمز «گاف مرگ‌آور» ولفوویتز با این سند، افشا شد. با افشای این اسناد، اعتراضات رسانه‌ای به رئیس بانک جهانی روز به روز شدیدتر شد تا اینکه عملا برخی کارمندان بانک به عملکرد ولفوویتز اعتراض کردند و دامنه این اعتراض‌ها به هیئت رئیسه و اعضای بانک نیز کشیده شد.

در 14 مه کمیته بازرسی بانک جهانی با بررسی موضوع، اقدام پل ولفوویتز در افزایش حقوق و دستمزد شاها رضا را خلاف مقررات داخلی این بانک اعلام کرد و 17 مه، ولفوويتز نهايتا مجبور به پذيرش تخلف خود شد و با اعلام استعفا از رياست بانک جهانى، اظهار داشت که از 30 ژوئن يعنى پايان سال مالى بانک جهانى، به طور رسمى از اين نهاد کناره‌گيرى خواهد کرد.

اما ماجرا از آنجا آغاز شد که روابط پشت‌پرده ولفوويتز با خانم شاها رضا و تلاش وى براى ارتقاى بدون مجوز وى افشا شد. منابع آگاه معتقدند اين خانم از مدت‌ها قبل با ولفوويتز رابطه مخفى داشته است، از سال‌ها پيش که ولفوويتز سرگرم ترسيم تاروپودهاى سياست خارجى آمريکا بود، خانم شاها نيز که فارغ‌التحصيل مقطع دکترا در رشته علوم سياسى از دانشگاه آکسفورد است، با وى در ارتباط بود.

روابط قديمى رئيس بانک جهانى با شاها که تا زمان تصدى رياست بانک جهانى توسط اين مرد يهودى در سال 5002کاملا مخفى مانده بود، با شروع فعاليت وى به عنوان رئيس اين نهاد مالى بين‌المللى به تدريج آشکار شد. خانم رضا پيش از آشنايى با طراح جنگ عراق، از افسران ارتباطات اداره خاورميانه و آفريقاى شمالى بانک جهانى بود.

وى در ماه سپتامبر با کمک ولفوويتز به اداره خاورميانه و آفريقاى شمالى وزارت امور خارجه آمريکا انتقال يافت تا به تاسيس بنيادى نيمه‌مستقل به منظور ترويج دمکراسى در اين منطقه کمک کند. در ابتدا رئيس خانم رضا در وزارت امور خارجه آمريکا اليزابت چنى دختر ديک چنى معاون رئيس جمهورى آمريکا بود که پدرش رابطه‌اى بسيار قديمى با ولفوويتز داشته است.

رضا هم اکنون به عنوان مشاور «بنياد آينده» فعاليت مى‌کند، ولى حقوق خود را از بانک جهانى دريافت مى‌کند، حقوقى که با سخاوتمندى ولفوويتز حتى بيش از حقوق کاندوليزا رايس وزير خارجه بوش است: سالانه 200 هزار دلار.

رئيس بعدى هم آمريکايى‌است؟

کشورهاى آمريکا، ژاپن، آلمان، فرانسه و انگليس بزرگ‌ترين کمک‌کنندگان به بانک جهانى هستند که هر کدام از آنها يک عضو در هيأت  اجرايى دارند، ولى قدرت آراى آنها بر اساس سهم آنها در بانک جهانى است.

آمريکا با 61 درصد، داراى بيشترين سهم است و لذا تعيين رئيس اين بانک توسط کاخ سفيد، به عادتى براى آنان تبديل شده است. در سال‌هاى اخير، بانک جهانى به خاطر اين که آمريکا بيش از اندازه بر آن نفوذ دارد، مورد انتقاد قرار گرفته است.

جريان برکنارى ولفوويتز بيانگر کاهش نفوذ آمريکا در بانک جهانى است، آن هم در زمانى که کشورهاى اروپايى و آسيايى به قدرتهاى اقتصادى بيشترى دست يافته‌اند. بانک جهانى طى 60 سالى که از عمر آن مى‌گذرد هرگز رئيس اين بانک را که به صورت سنتى توسط رئيس‌جمهورى آمريکا انتخاب مى شود، اخراج نکرده است.

به گفته برخى مقامات ارشد، نمايندگان کشورهاى بزرگ اروپايى در هيأت  رئيسه بانک جهانى که تحت دستورالعمل‌هاى شديد دولت‌هاى خود براى کنار گذاشتن ولفوويتز فعاليت مى‌کردند، از اين نگرانند که با اين کار حق معرفى کردن رئيس صندوق بين‌المللى پول را که مجموعه خواهر بانک جهانى تلقى مى‌شود از دست بدهند.

اين گمانه زنى نيز در ميان مقامات بانک جهانى وجود داشت که اگر ولفوويتز از سمت خود کناره‌گيرى کند، اعضاى اروپايى و ديگر اعضاى بانک تحريک خواهند شد که خواستار ايفاى نقش بيشترى در انتخاب رئيس بعدى اين بانک شوند، بنابراين، اين مساله مى‌تواند يکى از عوامل مهم در تصميم‌گيرى بوش نسبت به حذف ولفوويتز باشد.

جوزف استيگليتز برنده نوبل اقتصاد پس از کناره‌گيرى ولفوويتز از تونى بلر نخست وزير بريتانيا به عنوان بهترين گزينه براى رياست بانک جهانى نام برد. اما اکنون با کنار رفتن ولفوويتز، از رياست بانک جهانى اين سئوال مطرح است که آيا رئيس يازدهم بانک جهانى نيز باز هم آمريکايى است؟ از آنجا که‌ دولت‌ آمريکا بيشترين‌ کمک‌ مالى‌ را به‌ بانک‌ جهانى‌ ارائه‌ مى‌دهد و داراى‌ 16 درصد سهام اين بانک که بيشترين‌ سهام‌ در اين‌ نهاد مالى‌است‌ را در اختيالر دارد، به‌ طور سنتى‌ رياست‌ آن‌ از سوى‌ دولت‌ آمريکا و از ميان‌ شهروندان‌ آمريکايى‌ انتخاب‌ مى‌شود.