فضای تازه در روابط ایران - سوریه

دیپلماسی ایرانی: در حالی که خیزش‌های مردمی در خاورمیانه کشور‌های عربی را یکی پس از دیگری درمی‌نوردد، موضوع روابط سوریه و ایران تحت تاثیر این انقلاب‌ها رنگ و بوی تازه‌ای به خود گرفته است. در مقایسه با دیگر آشوب‌های منطقه‌ای، بحریان سوریه نگرانی جدی‌تری برای تهران به شمار می رود. سوریه حامی حزب‌الله است که روابط نزدیکی با ایران دارد و مانعی در مقابل اسرائیل، کشور دشمن ایران قلمداد می‌شود.

از سوی دیگر ترکیب ایران با سوریه، حزب‌الله و حماس محور مقاومت علیه اسرائیل واهداف آمریکایی‌ها در منطقه را ایجاد کرده است. اما در صورتی که دولت بشار اسد در سوریه سرنگون شود، این محور و قدرت نرم ایران برای دستیابی به منطقه تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

ژوبین گودرزی، کارشناس مسئول خاورمیانه در دانشگاه وبستر در ژنو بر این باور است که سقوط بشار اسد در سیاست خارجی ایران در سطوح تمایلات ایدئولوژیکی ، بسط هژمونی در مدیترانه شرقی و نقش سمبولیک در روند صلح اعراب اسرائیل، تاثیرگذار است. ایران به دنبال از راه رسیدن بهار عربی در تونس و مصر آن  را هشیاری اسلامی توصیف کرد و امیدوار است این روند در خاورمیانه با افزایش قدرت و نفوذ ایران اسلامی منجر شود. روابط ایران و سوریهروابط ایران و سوریه در زمره یکی از صبورترین و در عین حال نامحتمل‌ترین روابط در خاورمیانه مدرن قرار دارد. در اوایل دهه 1980، سوریه که تحت رهبری اعراب ملی گرا از حزب بعث قرار داشت در صدد ایجاد اتحادی با ایران برآمد که هدف اصلی آن موضع گیری علیه اسرائیل بود. سوریه نخستین کشور عرب بود که پس از انقلاب اسلامی 1979 جمهوری اسلامی را به رسمیت شناخت و در جریان جنگ ایران و عراق جانب تهران را گرفت.

این در حالی است که حمله نیرو‌های آمریکایی در سال 2003 به عراق نفوذ و قدرت ایران در این دشمن سابق را افزایش داد. از سویی دیگر جنگ 33 روزه حزب‌الله با اسرائیل نیز به پتانسل‌های منطقه‌ای ایران افزود و رفته رفته ایران در سوریه محبوب‌تر شد به نحوی که پوستر‌های اسد و محمود احمدی‌نژاد در کنار یکدیگر در کشور دست به دست می‌شد. با این حال اخیرا تحت تاثیر آشوب‌های سوریه، برخی چالش‌ها در روابط تهران – قاهره ایجاد شده است. گودرزی که کتاب سوریه و ایران؛ اتحاد دیپلماتیک را نیز به رشته تحریر درآورده است نیز بر این عقیده است که در صورت کنار رفتن اسد این احتمال وجود دارد که دولت جدید سوریه برای آرام کردن افکار عمومی تا حدودی از ایران فاصله بگیرد. این دیدگاهی است که برخی تحلیلگران حتی در صورت باقی ماندن است در مسند ریاست جمهوری نیز بر آن اشتراک نظر داشته و تاکید می‌کنند باقی ماندن اسد  نیز با برخی ملاحظه‌کاری‌ها در مورد ایران همراه خواهد بود. این در حالی است که الگویی مشابه برای حزب‌الله در صورت سرنگونی اسد پیش رو خواهد بود. به همین دلیل اخیرا شیخ حسن نصرالله رهبر حزب‌الله  در حمایت از اسد از مردم خواسته با ایستادگی وی همراهی کنند. نصرالله تاکید کرد اختلاف خیزش‌های مردمی در دیگر کشور‌های عربی و سوریه در این نکته است که اسد پذیرفته ایجاد اصلاحات ضروری است.

این در حالی است که برخی مقامات غربی و عربی ایران و حزب‌الله را به حمایت از دولت اسد در مقابل مردم معترض  متهم می‌کنند. اتهامی که ایران همواره آن را رد کرده است. در حالی که تحولات خاورمیانه روابط ایران و سوریه را نیز متاثر ساخته است برخی تحلیلگران به چشم‌انداز نفوذ اعراب در سوریه در صورت سقوط اسد اشاره می‌کنند. اعراب همانند عربستان سعودی از نتیجه برخی انقلاب‌های منطقه مانند آنچه در مصر اتفاق افتاد چندان راضی نیستند. به عقیده عربستان عراق در زمان صدام حسین و مصر تحت رهبری حسنی مبارک می‌توانستند وزنه هایی در قبال نفوذ منطقه‌ای ایران باشند. اما به دنبال سقوط صدام حسین در عراق، این کشور به دوست نزدیکی برای ایران تبدیل شد و این در حالی است که تهران و دولت جدید قاهره بر احیای روابط تاکید دارند. به این ترتیب 2 کشور عرب در خاورمیانه بیش از اینکه در جبهه اعراب سنی مذهب باشند، با ایران شیعه روابط نزدیکی دارند. به این ترتیب سقوط اسد در سوریه می‌تواند موفقیتی برای اعراب و از جمله عربستان سعودی باشد که به هر طریق به دنبال مهار نفوذ ایران است.

برخی کارشناسان بر این باورند که به هر ترتیب آینده سوریه متفاوت از روال گذشته حاکم بر این کشور خواهد بود و این تفاوت‌ها روابط نزدیکتر را کشور‌های عربی را نیز شامل خواهد شد. هرچند که اعراب در ظاهر موضع گیری‌های تندی را علیه اسد انجام نمی‌دهند اما در واقع وجود حکومتی با دلبستگی‌های بیشتر به همسایگان عرب در سوریه به نفع اعراب خواهد بود. موضوعی که برای جمهوری اسلامی چندان خوشایند نیست.

Christian Science Monitor