مجله هفته/ نیروگاه من کجاست؟

دیپلماسی ایرانی: چندی است یک مجموعه طنز تلویزیونی که خارج از نگاه های رسمی و دولتی ساخته شده و وارد شبکه توزیع محصولات فرهنگی شده و مورد استقبال مردم قرار گرفته، در اشاراتی غیرمستقیم و کنایی به بی کفایتی پادشاهان و بی تدبیری دستگاه های دیوانی تاریخ ایران پرداخته و دغل بازی های خارجی ها در معاملات با ایران و تاراج منابع ملی کشورمان را با زبان طنز به تصویر کشیده است.

این مجموعه در یکی از قسمت های خود ناگهان فردی را در لباس سالدات های روس وارد قصه می کند که قصد دارد به عنوان برادر سوگلی دربار، با دختر شاه به نیت نفوذ در دربار و کسب ثروت شاهنشاهی ازدواج کند. او رقیبی یونانی دارد و در کشمکش هایی طنزگونه با وی، قافیه را می بازد و با بی آبرویی و ناکامی و با دست خالی ایران را ترک می کند. درواقع راوی داستان که تیپ یک استاد تاریخ و روشنفکر امروزی را دارد و خیر و صلاح کشورش را می خواهد و همه تلاش اش را برای تغییر مسیر تاریخ بی خردی ایران مصروف می دارد، در اخراج این روس طمعکار نقش موثری ایفا می کند و داماد یونانی را به داماد روس ترجیح می دهد. او که مستشار شاه لقب گرفته، حضور داماد یونانی را با همه تنبلی ها و سوءاستفاده های مادی اش از دربار، بر توپولف نیرنگ باز و دسیسه گر ترجیح می دهد و برای انجام اصلاحات حکومتی و خیررسانی به جامعه، دل به ذکاوت و شخصیت مرد یونانی تبار می بندد.

لوح فشرده این مجموعه آنقدر پرطرفدار و در دسترس است که احتیاجی به تفسیر و طویل گویی ما نیست. تنها به دنبال تمثیلی امروزی و دم دست می گشتیم تا ماجرای افتتاح های سالانه نیروگاه بوشهر به دست روس ها و گرفتار شدن تاریخی و واقعی‌مان را در یک تعهد بلندمدت و بی زمان گشوده باشیم.

اجازه دهید براساس اسناد و اطلاعات ثبت شده در تاریخ شروع کنیم: موافقت‌نامه همکاری های هسته‌ای میان ایران و روسیه در سال ۱۹۹۲ (۱۳۷۱) امضا شد. در نوامبر ۱۹۹۴ قرارداد تکمیل واحد اول نیروگاه بوشهر ایران و روسیه به امضا رسید که به موجب آن مقرر شد ساخت نیروگاه تا پایان ۲۰۰۰ به پایان برسد. این قرارداد در ژانویه ۱۹۹۶ میان سازمان انرژی اتمی ایران و شرکت اتم استوری اکسپورت روسیه اعتبار اجرایی پیدا کرد و طرف روس متعهد شد تا سال ۲۰۰۰ ساخت نیروگاه را به پایان برساند.

حالا پیش از هرگونه سرزنش و انتقاد غیرسازنده و مغرضانه که خدای ناکرده ممکن است به تیره تر شدن روابط ایران و روسیه منجر شود، اجازه دهید چند احتمال را بررسی کنیم، شاید که حلقه مفقوده پیدا شود و روسیه از اتهامات دایی جان ناپلئونی ایرانیان تبرئه شود و عرق شرم بر پیشانی ما بنشیند.

احتمال اول این است که قراردادهای مزبور با مداد نوشته شده باشد و دست های پنهان که همیشه درحال توطئه علیه ما هستند و چشم دیدن پیشرفت و فتح قله ها را از سوی ما ندارند، در قراردادها دستکاری کرده و تاریخ ها را پس و پیش کرده باشند. احتمال دوم این است که قراردادها را با یک پرواز اختصاصی توپولف به ایران فرستاده باشند و در وسط راه گرفتار توده های پرفشار و ابرهای فتنه گر شده باشد و به سرنوشت محتوم اسلافش دچار شده باشد. احتمال سوم، ناشی از تفاوت تقویم هاست. مثلا شاید سال 2000 در روسیه معادل 2020 یا - زبانمان لال - 3000 در ایران باشد. شاید هم منظور امضاکنندگان تاریخ شمسی بوده است. اما احتمال قوی تر و منطقی تر این است که دو طرف ایران و روسیه به دلیل فرهنگ ها و زبان های مختلفی که دارند، تفاوت های بنیادینی در تعریف واژه ها و مفاهیم داشته اند و همین گیرها در کارمان افتاده که مثل خواستگارها امروز و فردا می شویم. منظور این است که وقتی ما در زبان فارسی می نویسیم "متعهد هستیم که..." احتمالا روس ها از همان کلمه برای گفتن "مختار هستیم که..." استفاده می کنند. و یا تعابیر ایرانی و روسی از مفهوم "پایان" که از بنیاد بر سر آن مناقشه وجود دارد و هیچ فیلسوفی تاکنون نتوانسته زمان و معنای دقیقی برای مفهوم "پایان" مشخص کند. احتمال خطرناک و مایوس کننده ای که نمی خواهیم بر زبان بیاوریم ولی حالا که گفته ایم بگذاریم تا تهش را بگوییم، این است که روس ها وقتی قرارداد را برای سال 2000 نوشته و امضا کرده اند، روز قبل از قرارداد سه چهار صفر از اعدادشان را انداخته باشند و... 

حالا چند سالی است که جشن ملی تازه ای با طعم هسته ای وارد تقویم سیاسی ایرانیان شده است که بانیان آن نیز هرسال در آن تاریخ می کوشند افتتاح نیروگاه بوشهر یا دست کم قدمی در راستای افتتاح نیروگاه را خبررسانی کنند و دل ملت شاد و باطراوات ایران را شادتر و قدم های راسخ و استوارشان را استوارتر و سینه های افراشته شان را افراشته تر سازند. اینجا شاید به این نتیجه برسیم که تعریف روس ها از "افتتاح" با تعاریف ما فرق می کند. لغت افتتاح از فتح برمی آید؛ فتح به معنی گشایش. البته در اصطلاح عموم آن را به جای "پیروزی" هم به کار می بریم. حالا اگر روس ها سعی کرده باشند عزت بر سر ما بگذارند و از اصطلاحی ایرانی در قرارداد استفاده کرده باشند و افتتاح را به این معنی گرفته باشند، کم کم می توانیم به سرنخ های تازه ای برسیم. باید ببینیم روس ها پیروزی و گشایش را در چه می بینند؟

اجازه دهید همین جا تمام کنیم قبل از اینکه تمام‌مان کنند. پیش از آنکه یک موضوع صنعتی و کاملا تخصصی را با توهمات و تخیلات خود به بیراهه بکشانیم، از خیر ماجرا می گذریم و کار را به اهلش وامی گذاریم. بعضی از روس ها گفته اند حتی نمایندگان مجلس ایران صلاحیت و تخصص اظهارنظر درباره روند کار در نیروگاه اتمی بوشهر را ندارند. وقتی نمایندگان ندارند، ما که دیگر هیچ.