آمریکا، خرسند از تنش ایران و اعراب

دیپلماسی ایرانی: روابط ایران با اعراب به طور تاریخی روابط چندان حسنه ای نبوده است. به ضرورت همسایگی، رابطه ایران با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس رابطه نسبتا بهتری بوده است. علی‌رغم این در زمان جنگ ایران و عراق به دلیل حمایت این کشورها از عراق، طبیعتا روابط خوبی برقرار نبود. در آن زمان که ایران به دلیل شرایط پس از انقلاب، آنها ایران را متهم می‌کردند که با هدف صدور انقلاب به تحریک گروه‌هایی خاص در این کشورها می‌پردازد.

حوادثی که در عربستان در سال 1366 به وجود آمد و به کشته شدن ایرانیان و قطع روابط منجر شد. یا اتفاقاتی که در بحرین و در رابطه با گروه هاشمی‌ رخ داد. بنابراین در زمانی که در جنگ ایران و عراق، آنها از صدام حمایت می‌کردند روابط ایران با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس رابطه حسنه ای نبود. تنها کشوری که از این کشورها رابطه عادی تری با ایران داشت کشور عمان بود.

بعد از پایان جنگ ایران و عراق و در زمان آقای هاشمی‌ رفسنجانی، روابط ایران با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس از حالت غیرعادی خارج شد و رابطه کمی ‌بهتر شد. در زمان آقای خاتمی ‌که سیاست تنش زدایی در سیاست خارجی مطرح شد روابط ایران با کشورهای عربی خلیج فارس گسترده‌تر و مثبت شد.

برگزاری اجلاس سازمان کنفرانس اسلامی‌ در تهران و حضور مقامات بلند پایه این کشورها در این اجلاس نمودی از بهبود و توسعه روابط با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس بود.

با این وجود، رویدادهای اخیر در منطقه و نگرانی‌هایی که برای بسیاری از کشورها به وجود آمده به خصوص اتفاقات اخیر در مورد بحرین و واکنش ایران به حضور نیروهای عربستان در بحرین و بازتاب اعتراض ایران در مواضع شورای همکاری خلیج فارس نشان دهنده تغییر در این روابط است. به خصوص این کشورها برای توجیه اقدامات نظامی‌ خود در بحرین تلاش می‌کنند که خیزش مردمی ‌و مسالمت آمیز مردم بحرین برای دستیابی به آزادی و حقوق خود را با تحریک‌های ایران مرتبط کنند و به این واسطه نوعی مشروعیت برای اقدامات و مداخله نظامی ‌خود ایجاد کننند. طبیعی است که هر گام منفی پیامدهای منفی‌تری به دنبال خواهد داشت.

اقدام کویت در اتهام زنی به ایران در مورد همکاری ایران در یک برنامه جاسوسی در این کشور واکنش ایران را به دنبال داشت و ایران سه تبعه کویتی را به عنوان عنصر نامطلوب اعلام کرد. مجموعه این اتفاقات فرایندی را به وجود آورده که موجب تیرگی روابط ایران با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس شده است.

در هر حال حوادث جدید عامل عمده ای در ایجاد این تنش بوده است و به نظر می‌رسد که گسترده‌تر هم خواهد شد. به این معنی که محتمل است که این کشورها به اخراج کارگران ایرانی اقدام کنند و یا این که عربستان نسبت به حجاج ایرانی ممنوعیت‌ها و محدودیت‌هایی را اعمال کنند. احتمال این که روابط بیشتر رو به تنش و تیرگی بگذارد وجود دارد.

در رابطه با این که آمریکا رویه دوگانه ای در مورد لیبی از یک سو و از سوی دیگر در رابطه با بحرین در پیش گرفت چند نکته قابل طرح است. در وهله اول باید توجه داشت که در مورد لیبی کنگره و مردم آمریکا مخالف رویداد دیگری مثل عراق و افغانستان هستند که موجب شود سربازان آمریکایی به خارج اعزام شوند.

از این نظر آمریکا ترجیح داد که ناتو وارد قضیه شود و اقدام ناتو نیز به منزله اجرای قطعنامه شواری امنیت محسوب می‌شود. چرا که شورای امنیت اقدامات قذافی را در سرکوب مردم جنایت علیه بشریت و جنایت جنگی تلقی کرده و از دادستان دیوان کیفری بین المللی خواسته که موضوع را به عنوان جنایت بین المللی پیگیری کند.

بنابراین آمریکا، اقدام ناتو در لیبی را در رابطه با اجرای قطعنامه شورای امنیت تلقی می‌کند و سعی می‌کند که کمتر به عنوان محورعملیات مطرح شود؛ چرا که افکار عمومی‌ آمریکا نظر مساعدی برای این که آمریکا راسا و مستقیما وارد عملیات نظامی‌ شود، ندارند.

در مورد لیبی مصلحت داخلی اولویت دارد ولی در مسئله بحرین زمینه آن متفاوت است و مسائل دیگری برای آمریکا مطرح است. آمریکا به خوبی می‌داند که مسائل و اعتراضات بحرین با تحریک ایران نداشته است. این نکته را وزیر دفاع آمریکا نیز اظهار داشته است. با این وجود آمریکا نمی‌توان موضع عربستان را در این زمینه نادیده بگیرد.

به هر حال از لحاظ عربستان این احتمال که شیعیان قدرت را در بحرین دست بگیرند بسیار خطرناک و غیرقابل پذیرش است چرا که بر این باور است که این امر منجر می‌شود که شیعیان عربستان که در منطقه الاحساء که منطقه نفت خیز عربستان است خواهان تغییر در وضع موجود در عربستان شوند. آمریکا نیز در شرایط کنونی به عربستان نیازمند است.

علاوه بر این ناوگان پنجم آمریکا در بحرین مستقر است و نمی‌خواهد شرایطی به وجود آید که در رابطه با آمریکا با این کشورها و یا حضور آمریکا در خلیج فارس اخلال ایجاد شود. از این رو نسبت به تحولات بحرین با تامل بیشتری تصمیم می‌گیرد.

در کنار این باید به این نکته توجه داشت که پیامد اتفاقات اخیر در بحرین، تیرگی روابط اعراب با ایران است که آمریکا چندان از این اتفاق ناراضی نیست. آمریکا پیش از این نیز به دنبال این بود که خطر ایران را پررنگ کند تا این کشورها را در مقابل ایران بسیج کند. در حال حاضر مجموعه حوادث موجب شده که وضعیتی که مد نظر آمریکا بود به وجود آید. در واقع پیش آمدهای جدید زمینه ساز تنش بین ایران و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس شده و این موضوع موجبات خرسندی آمریکا را فراهم کرده است.