گزارش NIE دستاورد دولت خاتمى

هم اکنون گزارش جدید موسسه اطلاعات ملی ( NIE ) در مورد فعالیت های هسته ای ایران به یکی از بحث برانگیزترین موضوعات در میان سیاست مداران آمریکایی تبدیل شده است.

 

این گزارش که توسط جامعه اطلاعاتی آمریکا و با همکاری چندین سازمان اطلاعاتی و جاسوسی آمریکایی تهیه شده است، باعث تقویت موضع حامیان مذاکره با ایران به جای جنگ و تحریم های اقتصادی شده و دولت بوش را وادار به یک عقب نشینی هر چند اندک از رویکردهای خصمانه پیشین خود در مقابل برنامه هسته ای ایران کرده است.

 

 با این حال نکاتی که در این گزارش مورد تاکید قرار گرفت تا حدی برای محافل سیاسی آمریکایی تکان دهنده بود که حتی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را نیز وادار به واکنش کرد و هر یک از آنان در سخنرانی های خود به طور مفصل به این موضوع و نقش آن در سیاست های پیشنهادیشان در قبال ایران پرداختند.

 

در این گزارش به طور صریح آمده است که تهران در پاییز سال 2003 برنامه هسته ای خود را به طور کامل متوقف ساخته و این توقف دست کم چند سال به طول انجامیده است. جامعه اطلاعاتی آمریکا در این گزارش برای اولین بار تاکید کرد که نمی داند ایران هنوز قصد دارد به توسعه تسلیحات هسته ای بپردازد یا نه.

 

با این حال پس از گذشت چند روز از انتشار گزارش NIE واشنگتن اعلام کرد که این گزارش بر سیاست افزایش فشار علیه ایران صحه می گذارد و دولت بوش مصمم است که همچنان به این رویه ادامه دهد. بر همین اساس بوش بلافاصله در یک کنفرانس خبری اعلام کرد که در صورت دستیابی به اطلاعات ساخت تسلیحات هسته ای، ایران خطرناک بوده، خطرناک است و خطرناک خواهد بود.

 

اما روز سه شنبه روزنامه واشنگتن پست گزارشی را منتشر کرد که نشان می داد کاخ سفید از محتوای این گزارش پیش از انتشار آن با خبر بوده و حتی تلاش کرده است که تحلیلگران اطلاعاتی گزارش مذکور را به تغییر برخی داده ها ترغیب کند. بر اساس گزارش واشنگتن پست کاخ سفید در ماه ژولای 2003 ( اوایل تابستان ) در جریان این گزارش قرار گرفته و مقامات آمریکایی از جمله دیک چنی به شدت سعی کردند تا مدارک موجود در آن را به چالش بگیرند.

 

یکی از سازمان های اطلاعاتی آمریکا در این زمینه اعلام کرد که گزارش NIE پیرامون برنامه هسته ای ایران در پاییز سال 2006 آماده شده بود، اما بعدها به دلیل فشارهای واشنگتن جامعه اطلاعاتی آمریکا مجبور شد سه بار آن را بازنویسی کند. پس از انتشار گزارش NIE نیز کاخ سفید اعلام کرد این گزارش نشان می دهد که سیاست اعمال فشارهای بین المللی به ایران تاثیر خود را گذاشته و به همین دولت بوش به حمایت از این فشارهای ادامه خواهد داد.

 

اما نکته اینجا است که NIE در هیچ کجای گزارش خود به نقش فشارهای بین المللی در توقف برنامه های هسته ای ایران اشاره نکرده، بلکه تاکید داشته که تصمیم ایران به چنین اقدامی در اثر فشارها و تهدیدات صورت نگرفته بود.

همچنین یافته های این تحقیق نشان می دهند که ایران احتمالا در صورتی که آمریکا به جای تهدید و تحریم به روش های سیاسی تکیه کند، حاضر می شود که برنامه هسته ای خود را کنار بگذارد.

 

NIE در بخشی از گزارش خود آورده است که در زمان تصمیم ایران به متوقف ساختن برنامه هسته ای خود هیچ نوع تهدید نظامی و یا تحریم اقتصادی متوجه این کشور نبوده و تنها موضوعی که تا حدی فشارهای بین المللی علیه ایران را در پی آورد، ادعای ارتباط هسته ای ایران با شبکه "عبدالقدیرخان" در پاکستان بود.

 

درواقع عدم وجود همین فشارهای بین المللی بود که باعث شد برخی از افراد وابسته به طیف محافظه کاران در ایران با توقف غنی سازی مخالفت کردند. این اختلافات موضوعی جدی بود به گونه ای که حتی در برخی از مذاکرات تیم مذاکره کننده هسته ای ایران به ریاست حسن روحانی نیز منعکس می شد.

 

در آن زمان محافظه کاران توقف غنی سازی را یک نوع خیانت تلقی می کردند و معتقد بودند که نباید شرایط به گونه ای پیش رود که غنی سازی در ازای دریافت امتیازاتی از سوی غرب به فراموشی سپرده شود.

 

بر اساس این تحلیل همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی و پذیرش پروتکل الحاقی پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای که بازرسی های شدیدتر سازمان ملل را در پی دارد، اقدامی غیر عقلانی و نادرست بود و بنابراین نباید اقدامی در این زمینه از سوی ایران صورت می گرفت.

 

این در حالی بود که در سوی دیگر ماجرا، طیف اصلاح طلبان از ادامه بازرسی های سازمان ملل و مذاکره با اروپایی ها حمایت می کردند. رویکرد مذکور مبتنی بر این منطق بود که چنین وضعیتی مستلزم عقب نشینی بازرسان از بررسی های مربوط به تسلیحات هسته ای خواهد بود.

 

این سیاست در زمان دولت خاتمی به بار نشست و باعث شد تا انگلیس، فرانسه و آلمان قانع شوند که بر اساس توقف داوطلبانه غنی سازی اورانیوم در ایران، پیرامون طیف گسترده تری از موضوعات امنیتی با تهران وارد مذاکره شوند. همچنین اروپائیان متعهد شدند که منطقه ای عاری از سلاح های کشتار جمعی در خاورمیانه بر اساس اهداف سازمان ملل ایجاد شود.