از آنکارا تا آناپولیس

کنفرانس صلح پاییزی آناپولیس که قرار است فردا در شهر آناپولیس ایالت ماریلند آمریکا برگزار شود نشان از پیش دستی آمریکا برای حل مسئله فلسطین و اسراییل است که به نظر می رسد هرگز به نقطه پایانی نخواهد رسید. دولت بوش در واقع از این کنفرانس به عنوان آخرین شانس خود برای حک کردن نقشی مثبت در منطقه استفاده می کند چراکه دوران ریاست جمهوری وی برای منطقه خاورمیانه پر از درد و اندوه بوده است. از طرفی دیگر به نظر می رسد که دولت آمریکا تا حدودی سعی دارد که چهره خود در منطقه خاورمیانه را تغییر دهد.

 

شهر آناپولیس مرکز ایالت ماریلند آمریکا است. شهری بسیار زیبا با 36 هزار و 408 نفر جمعیت که اولین مجلس قانون گذاری محلی آمریکا در سال 1772 در این شهر بنا شد.

 

ترکیه مدت ها است که سعی می کند نقش پررنگ تری را در منطقه خاورمیانه بازی کند. با انتخاب مجدد حزب عدالت و توسعه و ورود عبدالله گل به کاخ چانکایا از آنجا که دولت جدید در تیغ اتهام گروهای مخالف سکولار قرار داشت با ایفای نقشی موثر تر بخصوص در سیاست خارجی خود سعی دارد که نه تنها به احزاب مخالف که به جهان نشان دهد که می تواند موثرتر از پیش در صحنه های خارجی حاضر باشد.

 

عبدالله گل، رییس جمهور ترکیه، ملک عبدالله، پادشاه عربستان را به ترکیه دعوت کرد. شیمون پرز، رییس جمهور اسراییل و محمود عباس، رهبر تشکیلات خودگردان فلسطین در یک دیدار تاریخی به آنکارا سفر کردند و در پارلمان این کشور زیر یک سقف به صحبت های یکدیگر گوش دادند. این دیدار نتایجی برای هیچ کدام از طرفهای درگیر دربر نداشت و برگ برنده آن نصیب ترکها شد و از این موقعیت به نفع خود استفاده کردند. حتی رییس جمهور ترکیه برای اینکه نشان دهد خواهان برقراری صلح در خاورمیانه است در یک مصاحبه تلوزیونی اعلام کرده بود ترکیه برای شرکت در کنفرانس صلح آناپولیس منتظر رسیدن دعوتنامه از سوی آمریکا است.

 

این دعوتنامه از سوی آمریکا به ترکیه رسید. علی باباجان، وزیر امور خارجه ترکیه برای شرکت در این کنفرانس امروز به آمریکا سفر خواهد کرد و در کنار مقامات 40 کشور جهان نقش تازه کشورش در منطقه خاورمیانه را یادآوری خواهد کرد.

 

 حزب عدالت و توسعه در جامعه سکولار ترکیه حزبی اسلامی است و تلاش می کند که تعادل را در روابط با اسراییل و فلسطین برقرار کند. ترکیه در برنامه صلح خاورمیانه خود را  پلی برای برقراری صلح می داند چرا که معتقد است با توجه به موقعیت خود می تواند نقش موثرتری از آمریکا در این برنامه داشته باشد.

 

ترکیه از طرفی دیگر سعی می کند در مذاکرات سوریه و اسراییل نیز نقش داشته باشد. مذاکراتی که با وجود ملاقاتهای پی در پی با شکست رو به رو شده است. از طرف دیگر ترکیه سعی می کند تا سوریه را به جامعه جهانی باز گرداند. این کشور همچنین در صدد است تا روابط خود با گرجستان، آذربایجان و ارمستان افزایش دهد. شاید حزب عدالت و توسعه بتواند روابط خود با ارمنستان را که سالها است به سردی گراییده است تا بهبود بخشد.

 

روابط اقتصادی ترکیه با کشورهای خاورمیانه نیز یکی از فاکتورهایی است که به ترکیه اجازه می دهد این نقش را با اعتماد به نفس بیشتری بازی کند. صادرات ترکیه از 2 میلیون دلار در سال 1980 به 100 میلیون دلار در سال 2007 رسیده است. همین رشد بالای صادرات به عنوان فرصت جدیدی برای ترکیه است تا بتواند روابط خود را با کشورهای منطقه و جهان افزایش دهد.

 

آنچه مسلم است این است که صلح در خاورمیانه ریشه ای طولانی دارد و چیزی نیست که یک شبه و یا در کنفرانس آناپولیس بتوان به آن دست پیدا کرد. رسیدن صلح در این منطقه در واقع نیازمند یک دیپلماسی بسیار قدرتمند است که باید در جامعه جهانی دنبال شود. اما حضور ترکیه به عنوان کشوری که ایده های جدیدی را دنبال می کند می تواند بهتر از دنبال کردن ایده های قدیمی باشد که در هر حرکت با شکست مواجه شده است.

 

مقامات ترک می دانند که این کنفرانس محکوم به شسکت است اما حتی برای متقاعد کردن سوریه و عربستان تلاش کرده است. هرچند عربستان سعودی اعلام کرده است  امکان حضور این کشور در کنفرانس صلح آناپولیس وجود ندارد اما هنوز معلوم نیست که آیا دمشق در این کنفرانس حضور خواهد داشت یا نه. تنها کشور ترکیه نیست که به بی نتیجه بودن این کنفرانس اعتقاد دارد، بلکه تمام سیاستمداران دنیا می دانند که این کنفرانس نیز مانند کنفرانس کمپ دیوید بدون رسیدن به نتیجه به پایان خواهد رسید.

 

شیمون پرز، رییس جمهور اسراییل در مصاحبه ای با روزنامه شیمبون چاپ ژاپن اعلام کرد که رسیدن به نتیجه ای مشخص برای صلح تا پایان دوره ریاست جمهوری جورج بوش امکان پذیر نخواهد بود. هیچ کس امیدی به این کنفرانس ندارد. 

 

صلح در خاورمیانه با برگزاری کنفرانسهایی از قبیل کنفرانس پاییزه آناپولیس و یا کنفرانس کمپ دیوید برقرار نخواهد شد. برگزاری این کنفرانس در واقع نمایشی است از طرف دولت آمریکا. برگزاری چنین کنفرانسی تنها به کشورهایی مانند ترکیه این فرصت را می دهد تا بتوانند نشان دهند که در صحنه های سیاسی دنیا حضور دارند و از آن به عنوان برگ برنده ای در مقابل مخالفان خود استفاده کنند. اما هرچقدر هم که ترکیه در این بازی پیروز باشد واقعیت به تئاتری بیش نمی ماند. چرا که ترکیه هرچقدر هم نقش خود را پررنگ تر کند، این نقش زیر نظر گرداننده کنفرانس آناپولیس القا می شود. شاید موضوع کردستان عراق با حضور مقامات مختلف کشورهای منطقه به ترکیه و حضور ترکیه در کنفرانس صلح آناپولیس کمرنگ شده باشد اما این نکته فراموش نمی شود که ترکیه به شمال عراق حمله نکرد چرا که آمریکا هرگز اجازه حمله را صادر نکرده بود.