نوید آغاز روزهای آفتابی مشرف با پایان پاییز
چهارشنبه، یک روز پس از این که دادگاه عالی پاکستان شکواییه مخالفان پرویز مشرف را رد کرده و راه را برای حضور مجدد او در دفتر ریاست جمهوری هموار کرد، خیابان‌های شهرهای بزرگ پاکستان و به ویژه کراچی و حیدرآباد بار دیگر به صحنه ضد و خورد بین نیروهای دولتی و اصحاب رسانه‌ها تبدیل شد. در کراچی درگیری پلیس با کارمندان شبکه تلویزیون خصوصی جئو، شبکه خبری مستقر در کراچی که با اعلام وضعیت فوق‌العاده از سوی مشرف فعالیت‌اش توسط مقامات دولتی متوقف شده به مجروح شدن شماری از خبرنگاران و بازداشت عده‌ای دیگر منجر شد.
این افراد در حالی روانه بازداشتگاه‌های کراچی شدند که روز قبل از آن سخنگوی وزارت کشور پاکستان از آزادی 3000 تن از زندانی‌هایی خبر داده بود که طی ده روز پیش از آن در جریان اعتراضات خیابانی به اعلام وضعیت فوق‌العاده بازداشت شده بودند. جاود چیما، سخنگوی وزارت کشور، علاوه بر اعلام این خبر که صحت آن (به ویژه درباره شمار آزاد شده‌ها) هنوز از طریق هیچ منبع دیگری تایید نشده است، گفت دو هزار نفر دیگر از افرادی که طی این روزها بازداشت شده بودند هنوز در زندان به سر می‌برند. او وعده داد که این افراد نیز به زودی آزاد می‌شوند. این خبر در حالی منتشر شد که تا پیش از آن مقامات پاکستانی تاکید می‌کردند شمار بازداشت شدگان در اعتراضات خیابانی اخیر پاکستان از مرز 2500 نفر تجاوز نمی‌کند.
به نوشته تحلیل‌گران، اکنون با هموار شدن راه مشرف به کاخ ریاست جمهوری راولپندی، در یک پیش‌بینی منطقی گام‌های بعدی در توالی بسیار ساده عبارتند از اعلام رسمی پیروزی مشرف در انتخابات ریاست جمهوری ماه اکتبر از سوی کمیسیون رای‌گیری، استعفای مشرف از فرماندهی ارتش و ادای دوباره سوگند ریاست جمهوری در لباس غیر نظامی، و زمینه چینی انتخابات عمومی ماه ژانویه.
مشرف که 6 اکتبر سال جاری با رای پارلمانی به جا مانده از دوران اقتدار خود و به کمک تحریم رای‌گیری از سوی مخالفان سیاسی توانسته بود با اکثریت مطلق آراء در انتخابات ریاست جمهوری پاکستان پیروز شود، مدتی بیش از یک ماه را در برزخی سیاسی گذراند چرا که دادگاه عالی در پی دریافت دو شکواییه از سوی مخالفان مشرف که کاندیداتوری او را ضمن حفظ سمت فرماندهی ارتش، خلاف قانون اساسی عنوان کرده بودند، اعلام نتیجه نهایی را پس شمارش آرا به حکم این دادگاه منوط کرد. اما با طولانی شدن جلسات دادرسی این دادگاه و وخیم‌تر شدن وضعیت مشرف در برزخ سیاسی، اوایل ماه نوامبر مشرف با اعلام وضعیت فوق‌العاده قانون اساسی را به تعلیق درآورد، شمار زیادی از قضات مخالف دادگاه عالی از جمله قاضی افتخار محمد چودهری، رییس دیوان عالی را از کار برکنار کرده و مهره‌های دستچین شده خود را جایگزین آن‌ها کرد.
به این ترتیب با توجه به ساختار جدید قضات دادگاه عالی رد دادخواست‌های طرح شده علیه مشرف دور از ذهن نبود.
اکنون به نظر می‌رسد پیش‌بینی روند طبیعی اوضاع در پاکستان پس از حکم دادگاه عالی به نفع مشرف حتی احزاب مخالف را نیز متوجه این موضوع کرده است که شاید سیاست تحریم انتخابات عمومی که بنا به جدیدترین گفته‌های مقامات دولتی اندکی زودتر از موعد مقرر در تاریخ 8 ژانویه 2008 برگزار می‌شود، سیاست موثری نباشد.
در واقع احزاب مخالف یک بار طی رای‌گیری ریاست جمهوری (که مطابق قانون اساسی پاکستان با رای نمایندگان دو مجلس پارلمان و رای نمایندگان چهار شورای استانی انتخاب می‌شود) شکست سیاست تحریم را آزموده‌اند. در رای‌گیری 6 اکتبر در حالی که نزدیک به 200 تن از نمایندگان مخالف از دو مجلس پارلمان استعفا داده و شمار زیادی از آن‌ها مانند نمایندگان حزب مردم پاکستان به رهبری بی‌نظیر بوتو از شرکت در رای‌گیری امتناع کردند، اعتراض منفی آن‌ها تاثیری نداشت و در نهایت امروز مشرف را در آستانه آغاز دوره جدید پنج ساله ریاست جمهوری می‌بینند.
در همین زمینه بوتو، نخست وزیر سابق پاکستان که با وساطت آمریکا و متحدان غربی مشرف برای تشکیل ائتلافی سکولار با مشرف به پاکستان بازگشته بود تا با پشتوانه مردمی حزب مردم توانی دوباره به مشرف و حزب مسلم لیگ قاعد اعظم او بدهد، سه‌شنبه درباره تحریم انتخابات ژانویه از سوی حزب متبوع‌اش اظهار تردید کرد.
بوتو که در ابتدای بازگشت‌اش به پاکستان در 18 اکتبر در نقش یک گزینه احتمالی ائتلاف با مشرف ظاهر شده بود حتی تا چند روز پس از اعلام وضعیت فوق‌العاده از انتقاد مستقیم از مشرف خودداری می‌کرد و هنوز گویا نیم نگاهی به سهیم شدن در قدرت ژنرال داشت. اما رفته رفته در روزهای بعدی حاکمیت وضعیت فوق‌العاده انتقادات او از مشرف شدیدتر شده و حتی در مقطعی که وضعیت مشرف آشفته‌تر از همیشه به نظر می‌رسید، در اوایل هفته جاری اعلام کرد شرکت در انتخاباتی که تحت این شرایط برگزار شود (اشاره به انتخابات ماه ژانویه) سودی ندارد و چنین انتخاباتی غیر قانونی است.
اما بوتو سه‌شنبه در سخنانی که در تضاد کامل با گفته‌های چند روز پیش او قرار داشت، کناره‌گیری مشرف از فرماندهی ارتش را نشانه خوبی توصیف کرد (رویدادی که پیش‌بینی می‌شود در چند روز آینده اتفاق بیافتد) و ضمن امتناع از انتقاد مستقیم از مشرف گفت حزب او به چند روز وقت نیاز دارد تا درباره تحریم انتخابات ژانویه یا عدم تحریم آن تصمیم بگیرد.
مشرف با توجه به سخنان وکیل‌اش در صحن دادگاه عالی که استعفای او از فرماندهی ارتش را پس از پیروزی احتمالی در انتخابات ریاست جمهوری تضمین کرده بود، ناچار است به زودی و پیش از ادای سوگند ریاست جمهوری از فرماندهی ارتش استعفا دهد. البته او پیشتر مقدمات این کناره‌گیری را فراهم کرده و فرماندهان مطیع و معتمد خود را در پست‌های کلیدی و حساس ارتش گماشته تا خیالش از بابت کودتای نظامی راحت باشد.
علاوه بر حزب مردم، تردیدها درباره تحریم یا شرکت در انتخابات عمومی ژانویه حتی در حزب مسلم لیگ نواز نیز دیده می‌شود. نواز شریف که در سال 1999 با کودتایی بدون خونریزی توسط مشرف از نخست وزیری برکنار شده و اکنون در عربستان سعودی در تبعید به سر می‌برد، دشمن شماره مشرف به شمار می‌رود و شاخه هوادار او از حزب مسلم لیگ (مسلم لیگ نواز) در مقابل مسلم لیگ قاعد اعظم که از مشرف پشتیبانی می‌کند، قرار دارد. با این حال به نظر می‌رسد سفر مشرف به عربستان سعودی در روزهای اخیر موثر بوده است.
مشرف که در هفته جاری به عربستان سفر کرده بود درباره وضعیت پاکستان و سرنوشت و فعالیت‌های رقیب‌اش، نواز شریف، با ملک عبدالله، پادشاه عربستان دیدار و گفت و گو کرد. در همین زمینه یکی از مسئولان حزب نواز شریف مدعی شد که مشرف قصد داشته با شریف نیز دیدار و گفت و گو کند اما شریف آن را نپذیرفته است. گفته می‌شود مشرف در این دیدار از ملک عبدالله خواسته است تا با میانجی‌گری، نواز شریف را از بازگشت به پاکستان پیش از انتخابات ژانویه منصرف کند.
آقای شریف که پیشتر در سال جاری موفق شده بود به بهانه عیادت از فرزندش که در لندن بستری است به بریتانیا سفر کند، 7 سپتامبر سال جاری از بریتانیا به پاکستان بازگشت اما به سرعت توسط ماموران امنیتی پاکستانی به نقطه نامعلومی برده شده و پس از چند ساعت با هواپیما به جدی بازگردانده شد. بازگشت او موجی از ناآرامی‌ها را که توسط هواداران او برپا شده بود در پی داشت.
شریف پس از عودت به عربستان گفت به زودی بار دیگر به پاکستان باز خواهد گشت. او در حالی برای بازگشت تلاش می‌کند که دادگاه عالی سابق پاکستان در پی فرجام خواهی او و برادرش شهباز شریف، حکم 10 ساله منع ورود آن‌ها به پاکستان را لغو کرده بود؛ حکمی که به ادعای دولت بر اساس توافق دولت مشرف با نواز و شهباز شریف در سال 2001 برقرار شده بود (در برابر محاکمه و زندان آن‌ها به جرم فساد، هواپیما ربایی و غیره).
اکنون در حالی که مشخص نیست با وجود ساختار جدید دادگاه عالی چه بر سر حکم پیشین دادگاه درباره لغو منع ورود شریف به پاکستان بیاید، به نظر می‌رسد مشرف با واسطه قرار دادن خاندان سلطنتی سعودی برای انصراف شریف از بازگشت به پاکستان در پی این است که انتخابات را به دور از جنجال برگزار کند و پیش‌بینی می‌شود در مقابل وعده اجازه بازگشت او را پس از انتخابات عمومی به ملک عبدالله داده باشد. حزب مسلم لیگ نواز ظاهراً برای شرکت در انتخابات آزاد است.
در تصویری کلی از شرایط فعلی پاکستان به نظر می‌رسد پاکستان با آزادی 3000 نفر از بازداشت شدگان روزهای اخیر، بخشی از نگرانی‌های متحدان غربی را که ناخواسته در موضع انتقاد از او قرار گرفته بودند، مرتفع کرده باشد (همان طور که مشرف شنبه هفته جاری در دیدار با جان نگروپونته، معاون وزیر خارجه آمریکا مطرح کرده بود) و به زودی با استعفا از فرماندهی ارتش زمینه برای آشتی دوباره با بوتو و حزب مردم فراهم کند.
این شرایط بدون شک به کاستن از جو متشنج فعلی کمک خواهد کرد؛ پدیده‌ای که به معنای از سر گذراندن اوج بحران و قرار گرفتن در مسیر سرازیری باشد که پیمودن آن برای مشرف بسیار ساده‌تر است. هر چند هنوز مشرف مصر است که وضعیت فوق‌العاده لازمه برگزاری انتخابات سالم در شرایط کنونی است و در مقطع فعلی به نظر نمی‌رسد پیش از انتخابات 8 ژانویه وضعیت فوق‌العاده لغو شود، با این حال شاید مشرف بتواند به همین روال تا روز انتخابات دوام بیاورد.
البته در مقابل تمام این پیش‌بینی‌ها باید در نظر گرفت که پایه و بنیان این گمانه زنی‌ها روند منطقی رویدادهایی است که اساس آن‌ها در ماه اکتبر در جریان مذاکرات ائتلاف مشرف و بوتو و جلسات استماع دادگاه عالی پیشین در پرونده‌های شکایت علیه کاندیداتوری مشرف ریخته شده است و نه تنها بسیاری از عوامل موثر در آن مانند ساختار دادگاه عالی و دیالوگ مشرف و بوتو از آن زمان تا کنون تغییر کرده است بلکه تصور روند منطقی برای رویدادهای سیاسی پاکستان همیشه نیز صدق نمی‌کند. شاید به همین خاطر و از روی دور اندیشی افرادی نظیر بوتو تصمیم قطعی درباره تحریم یا شرکت در انتخابات آتی را به روزهای بعد موکول کرده‌اند.
نظر شما :