ایران، بازار آفریقا را از دست داد؟

دیپلماسی ایرانی: موج خیزش‌های عمومی‌به راه افتاده در شمال آفریقا و خاورمیانه تحلیل‌های فراوانی را در خصوص آینده این منطقه به راه انداخته است. روزنامه کریستین ساینس مانیتور در نگاهی به این خیزش‌های عمومی‌ ایران و لیبی را در یک تراز قرار داده و در قیاسی مغرضانه ادعا می‌کند که بی ثباتی امنیتی در لیبی و نابسامانی سیاسی مورد ادعای این روزنامه در ایران، کشورهای غرب آفریقا را به دامان غرب خواهد انداخت. نویسنده این گزارش در این خصوص می‌نویسد: از زمان آغاز ناآرامی‌ها در جهان عرب که از ماه ژانویه تاکنون آغاز شده است بسیاری از کشورهای غربی آفریقا فاصله خود را با رژیم‌های حاضر در شمال زیاد کرده اند.

گفته می‌شود که کشورهای افریقای غربی بیش از پیش به سمت غرب متمایل خواهند شد و دلیل آن هم یکی بحران در لیبی است و دیگری ناآرامی‌های سیاسی در ایران. منطقه آفریقا را همگان ناحیه ای ضد امریکایی می‌دانند. منطقه ای که خود را از غرب جدا می‌کند و عمدتا هم راهی را انتخاب می‌کند که کمتر دولتمردان غربی در آن ظاهر شوند.

با این همه از زمان آغاز ناآرامی‌ها در جهان عرب اوضاع کاملا فرق کرده است. روشن‌ترین نمونه هم لیبی است که سالها پیوندهای اقتصادی و سیاسی بسیار محکمی ‌با همسایگان خود در جنوب داشت. معمر قذافی تاکنون بارها در خصوص رویای خود برای تشکیل اتحادیه افریقا مانند نمونه اروپایی آن سخن گفته بود اما هیچ گاه این رویا محقق نشد.

لیبی با 5 میلیون جمعیتی که در خود جای داده همواره به دلیل سخنان و رفتارهای عجیب و غریب قذافی در منطقه حرفی برای گفتن داشته است. مردی که خود را "پادشاه پادشاهان" خوانده بود به دنبال خلق فضایی بود که در آن ساکنان آفریقا با یک پاسپورت در دست و پول واحد مانندی یورو در اروپا بتوانند در قاره سیاه به راحتی رفت و آمد کنند.

سرزمینی که 900 میلیون نفر را در خود جای داده با طرح‌های آقای قذافی قرار بود تبدیل به بهشت شود که البته نشد. البته لیبی در تمام این سالها بیش از سهمی‌ که برای این کشور تعیین شده بود به صندوق اتحادیه افریقا کمک کرد و همین مساله تحسین دیگر رهبران را هم برانگیخت. لیبی در این سالها از سرمایه گذاری در دیگر کشورهای افریقایی هم مبلغ چشمگیری را عاید خود کرده است. هتل‌های گران‌قیمتی که در گامبیا ساخته شده اند، مزارع تنباکو در مالی، سیستم‌های مخابراتی در نیجریه و مرغداری در ماداگاسکار از جمله تجارت‌‌های خارج از کشور دولتمردان لیبی هستند.

اکنون با وخیم شدن اوضاع در لیبی به نظر می‌رسد که سرنوشت اتحادهای جدی میان کشورهای آفریقایی هم چندان خوشایند نباشد. دیوید شاین که سابق بر این سفیر ایالات متحده در اتیوپی بود در این خصوص می‌گوید: دور از ذهن نخواهد بود اگر حلقه اتحاد میان کشورهای افریقایی با رفتن قذافی پاره شود.

اگر باور کنیم که قذافی تمام شده است باید نقش متفاوت دیگری هم برای لیبی در قاره سیاه تعریف کنیم. بسیاری از تحلیل‌گران پیش بینی می‌کنند که نقش لیبی در چند سال آتی از آن هویت رهبری خود دور شود و به نوعی نقش میانه برسد.  

کریستین ساینس مانیتور در این خصوص می‌نویسد: جدای از بحث لیبی، ماجرای ایران نیز است.

ایران اخیرا با نیجریه در برخی حوزه‌های هسته‌ای همکاری نزدیک داشته و البته رئیس جمهوری سنگال هم از برنامه هسته‌ای این کشور حمایت کرده بود. این حمایت‌ها البته تا یک ماه پیش دوام داشت و بعد از این تاریخ، حادثه ای این رابطه را هم تخریب کرد.

یک ماه پیش بود که سنگال هم رابطه خود را با تهران به دنبال کشف محموله‌های تسلیحاتی در خاک این کشور قطع کرد. در ماه اکتبر بود که رسانه‌های غربی خبری را منتشر کردند مبنی بر انتقال 13 کانتینر حامل تسلیحات متفاوت از نیجریه به سنگال و گامبیا. این کانتینرها به ایران منسوب شدند و ماجرای اختلاف میان کشورهای آفریقایی با تهران از همین جا آغاز شد.

کریستین ساینس در این خصوص می‌نویسد: آنها که تحولات ایران را دنبال می‌کنند اعتقاد دارند که این حرکت‌های ایران چندان هم دور از انتظار نبودند.

رسانه‌های غربی همواره ایران را به تجهیز گروه‌های مبارز متهم کرده اند. در مطبوعات غربی ایران به تجهیز حماس و حزب الله لبنان هم متهم می‌شود. با این همه کشف این محموله تسلیحاتی در خاک آفریقا و عدم توانایی پاسخ دهی ایران به راحتی رابطه میان تهران با کشورهای قاره سیاه را تیره و تار کرد. از سال 2005 تاکنون ایران 2 میلیارد دلار در سنگال و گامبیا سرمایه گذاری کرده بود. این دو کشور هم رابطه خود را با تهران از یک ماه پیش به حالت تعلیق درآوردند. اکنون نیجریه هم منتظر رای سازمان ملل است تا در صورت متهم دانستن ایران رابطه خود را با تهران قطع کند. در همین فاصله زمانی اسرائیل به دنبال بازگشایی سفارت خانه خود در غنا است. این سفارتخانه می‌رود تا شش ماه آینده کار خود را این کشور آفریقایی اغاز کند.