سال به ظاهر طلايى اوپک

با پایان یافتن سمپوزیوم دو روزه وزرای اقتصاد و دارایی و انرژی کشورهای عضو  اوپک در ریاض صبح روز شنبه سومین اجلاس سران کشورهای عضو اوپک در بزرگترین کشور تولید کننده نفت آغاز به کار کرد.

قرار بر این است که در اجلاس اخیر در مورد پالایش نفت در کشورهای عضو اوپک، ذخایر نفتی بلند مدت، نرخ رشد اقتصاد جهان در دراز مدت و وضعیت اقتصاد کشورهای عضو بحث و گفتگو شود. البته بررسی مسایل جوی و تحولات آن در اثر رشد بیش از حد گاز دی اکسید کربن نیز از مسایل با اهمیتی است که در این اجلاس مورد بحث قرار می گیرد.

احمدى‌نژاد با بيان اينکه توان اقتصادى کشورهاى عضو اوپک هنوز مجتمع نشده و مخارج منابع نفتى و واحد ارزى مبادله نفت را بر اقتصاد کشورهاى صادرکننده نفت اثرگذار دانست و افزود:" صيانت از مخازن انرژى که به سرعت در حال بهره‌ بردارى است و در حال آسيب‌ ديدن است نيز در دستور کار قرار دارد و همکارى بين اعضا و استفاده از توانمندى کشورهاى عضو و استفاده از ذخاير اين کشورها که عمدتاً در اختيار مخالفين قرار گرفته از جمله مواردى است که در اين سفر مورد بررسى قرار مى‌گيرد و در همه اين موارد ما پيشنهاداتى داريم."

رييس جمهورى اسلامى‌ايران از"اوپک" به‌عنوان يک سازمان اقتصادى و انرژى بسيارمهم نام‌ برد و گفت: "اوپک تحت فشارهاى سنگين سياسى و اقتصادى است و به همين دليل انرژى‌فسيلى هنوز جايگاه خود را پيدا نکرده است. "

پیش از این گفته شده بود در اجلاس سران در مورد پیشنهاد افزایش تولید اوپک برای تعدیل قیمت نفت در بازار جهانی بحثهای صورت می گیرد اما البدری دبیر کل اوپک در روز آغازین اجلاس اعلام کرد مساله افزایش سهمیه تولید اوپک در این اجلاس بررسی نمی شود.

وی افزود:"در درجه اول اوپک نقشی در افزایش قیمت نفت نداشت و عوامل سیاسی به خصوص تهدیدهای اقتصادی و سیاسی آمریکا علیه ایران که یکی از بزرگترین تولید کنندگان اوپک است زمینه رشد قیمت را فراهم آورد. بنابراین حتی با وجود مداخله اوپک بازهم  قیمت تنزل نخواهد یافت. مساله مهمتر هم این است که اجلاس سران برای بررسی استراتژیهای بلند مدت کشورهای عضو سازمان است و بررسی سطح تولید و تحولات قیمت و غیره جایی در این اجلاس ندارد."

در شرایطی که مساله قیمت نفت برای بسیاری از مصرف کنندگان معضلی بزرگ محسوب می شود، برخی از سران کشورهای اوپک بر این باورند که قیمت در سطح بالا و آسیب رسانی نیست که البته با توجه به تنزل ارزش دلار نمی توان این نظریه رانیز مردود دانست. احمدی نژاد رییس جمهوری ایران  نیز ضمن تاکید روی این نکته در آستانه سفر به بحرین و عربستان گفت:" فشار بر بازار انرژى فسيلى بى‌جهت و مصنوعى نيست و قيمت اين انرژى پايين‌تر از قيمت واقعى آن است."

رييس جمهورى ادامه داد:"واحد ارزى مبادله نفت که بر کشورهاى توليد کننده آن تاثير گذار است، صيانت از منافع انرژى که در حال آسيب ديدن است، همکارى اقتصادى بين اعضا و استفاده از توانمندى‌هاى اعضا و ذخاير نفتى کشورهاى توليدکننده از جمله ديگر مواردى است که در اين اجلاس درباره آنها بحث خواهيم کرد."

منوچهر متکی وزیر امورخارجه ایران  نیز پیش از این اجلاس بر ضرورت بحث پیرامون مساله تنزل ارزش دلار در بازارهای جهانی و تاثیر آن روی اقتصاد کشورهای اوپک و درج این مطلب در بیانیه نهایی اجلاس  تاکید کرده بود.

اما دبیر کل اوپک بحث پیرامون ارزش دلار را ازدستور جلسه اجلاس سران  خارج کرده است. البدری در  پاسخ به این سوال که در اجلاس سران  در مورد کاهش ارزش دلار و تاثیر آن روی بازار صحبت خواهد شد گفت:"موضوع تنزل ارزش دلار که بی شک روی قیمت نفت و درآمد کشورهای تولید کننده تاثیر مخربی به جای گذاشته است موضوعی نیست که به هیچ یک از تولید کنندگان ارتباط داشته باشد و یا حتی آنها بتوانند برای حل آن اقدامی بکنند . بنابراین نباید در اجلاس در مورد این مساله صحبت شود."

البته قبل از برگزاری رسمی اجلاس سران کشورها در جلسه ای خصوصی و غیر رسمی در مورد این مساله صحبت کردند. تنها سی دقیقه از این جلسه در حضور خبر نگاران بود و مابقی جلسه پشت درهای بسته انجام شد. مهمترین نتیجه این جلسه غیر رسمی این بود که هیچ یک از سران کشورهای اوپک نباید در جلسه رسمی این سازمان در مورد ارزش دلار و تغییر سبد ارزی صحبت کنند.

پیشنهاد تغییر واحد پول مبادله نفت توسط ایران مطرح شده بود و ونزوئلا نیز از این پیشنهاد حمایت کرد ولی وزیر نفت کشور عربستان که میزبانی این اجلاس را برعهده دارد گفت:"ما نیز از تبعات منفی کاهش ارزش دلار آگاهیم و خواستار وضع سیاستهای اقتصادی خاصی هستیم که این تاثیرات منفی کمتر شود ولی تغییر پول مبادلاتی نفت از دلار به یک واحد دیگر اشتباهی بزرگ است که ممکن است تبعات بدتری برای ما داشته باشد."

بدون شک تغییر واحد پول مبادلاتی نفت سبب می شود تا کشورهای عضو این سازمان رشدی بی سابقه را در اقتصادشان تجربه کنند. از سال 2002 تا 2006 میلادی کشورهای اوپک 2045 میلیارد دلار درآمد بدست آوردند و در صورتیکه ارزش دلار تنزل نمی یافت یا واحد پول مبادلاتی اوپک واحدی با ثبات تر بود این درآمد می توانست اقتصاد کشور های عضو این سازمان را متحول سازد.

کشورهای عضو اوپک در سال 2007 میلادی بیشتر از 658 میلیارد دلار و در سال 2008 میلادی بیشتر از 750 میلیارد دلار درآمد بدست خواهند آورد و از نظر بسیاری از اقتصاددانان این واقعه ای بی سابقه در اقتصاد آنها خواهد بود . ولی سران اوپک با این نظریه موافق نیستند.

سران ایرانی شرکت کننده در اجلاس اعلام کردند افزایش قیمت نفت تاثیر چندان مثبتی روی اقتصاد ندارد. زیرا در کنار افزایش قیمت و درآمد نفتی هزینه خرید تجهیزات و اجرای پروژه های نفتی نیز ارتقا یافته است.

سالم البدری دبیر کل اوپک نیز ضمن تایید این مساله گفت:"با افزایش قیمت نفت و کاهش ارزش دلار هزینه تولید نفت و هزینه سرمایه گذاری در این بخش افزایش چشمگیری یافته است و این رشد هزینه ها سبب شد تا وضعیت اقتصادی اوپک چندان که به نظر می رسد رشد نکند. البته در اینکه رشد کنونی تبعات اقتصادی مثبتی روی کشورهای اوپک داشت اصلا شکی نیست" .وی افزود:"امسال یک سال طلایی برای اوپک نیست ولی سال خوبی است."

ثروت کلانی که امروزه وارد اقتصاد کشورهای اوپک می شود ازوارد کنندگان بزرگی از قبیل اروپا و آمریکا تامین می شود و این همان معنای انتقال ثروت است که امروزه در مورد آن بحث می شود. از طرف دیگر ذخایر نفتی این کشورها در حال کاهش است. انگلیس اخیرا اعلام کرد ذخایر نفتی این کشور تمام شده است و این به معنای افزایش وابستگی غرب به نفت اوپک است که آسیب پذیری اقتصاد آنها را در اثر تصمیمات اوپک بیشتر می کند.

با وجود تنزل ذخایر نفتی در اغلب کشورهای جهان در هر سال ذخیره ای بزرگ در یکی از کشورهای عضو اوپک کشف می شود که می تواند بر پشتوانه این کشورها در عرصه انرژی بیفزاید. اوپک هم اکنون 922 میلیارد بشکه ذخیره نفت خام دارد که 77 درصد از کل ذخایر نفتی جهان است. آمارها نشان می دهد حجم کلی ذخایر نفتی جهان برابر با 1200 میلیارد بشکه است.

با توجه به این موقعیت کشورهای عضو اوپک از اهمیت بیشتری در جهان برخوردار شده اند. اما با وجود اینکه اوپک سازمانی اقتصادی است برخی از کشورها از آن به عنوان مسیری برای تحقق اهداف سیاسی خود استفاده می کنند.

ونزوئلا در نظر دارد از اوپک به عنوان موتوری اجتماعی استفاده کند تا با کمک آن به توزیع ثروت نفتی اوپک در کشورهای فقیر جهان بپردازد. این کشور طرح فروش نفت با قیمتی ارزان به کشورهای فقیر را عنوان کرد و آن را راهی برای سودآوری  معنوی و توزیع ثروت خواند.

ایران نیز از اوپک به عنوان سلاحی سیاسی برای محکوم کردن سیاستهای آمریکا در خاورمیانه استفاده می کند و بر نقش آمریکا در افزایش قیمت نفت و نابسامانی اوضاع اقتصادی منطقه تاکید دارد. حسین کاظم پور اردبیلی نماینده ایران در اوپک در این مورد می گوید:"اگر در سالهای اخیر تحریمهای مختلف علیه ایران ولیبی نبود، قیمت نفت در سطح سالم تر و متعادل تری قرار داشت."

اما دبیر کل اوپک این سازمان را سازمانی اقتصادی نه یک فضای سیاسی می داند. به همین دلیل اعلام کرد اوپک از کشورهایی که قصد استفاده از این سازمان برای مقاصد سیاسی را دارند حمایت نمی کند. بدون شک عدم حمایت کشورهای سازمان از مقاصد غیر اقتصادی اعضا سبب به نتیجه نرسیدن آنها می شود.

پیش از این اجلاس اوپک اعلام کرده بود از پذیرفتن کشورهایی که دارای منابع نفتی هستند به مجموعه سازمان کشورهای صادر کننده نفت استقبال می کند. مهمترین کشورهای مدنظر اوپک کشورهای برزیل و روسیه است که عضویت آنها در این سازمان می تواند باعث پررنگ تر شدن نقش اوپک در بازار نفتی جهان شود.

شایان ذکر است بیانیه جلسه وزیرای اقتصاد ،دارایی و نفت کشورهای اوپک که دو روز قبل از اجلاس سران در ریاض تشکیل شده بود همراه با بیانیه اجلاس سران منتشر می شود.