غم و شادی اعراب از رفتن دیکتاتور

ديپلماسى ايرانى: تنش به اوج خود رسید. خاورمیانه در التهاب می‌سوزد. یکی اشک شوق می‌ریزد برای پیروزی دموکراسی خواهی در مصری که دو هفته است شب‌هایش آرامش را به خود ندیده‌اند و دیگری متعجب فرو ریختن ریاست جمهوری مردی را نگاه می‌کند که هنگام آخرین سخنرانی خود با مردمانش دو بار از هوش می‌رود.

حسنی مبارک بعد از 32 سال تکیه زدن بر کرسی ریاست جمهوری در نهایت رفت. این وداع با قدرت اما هنوز ابتدای این بازی است. بازی که از دو هفته پیش آغاز شد و اندک اندک در میان چشمان بهت زده غربی‌ها جان گرفت و به جایی رسید که تبدیل به بحث ثانیه به ثانیه در کاخ سفید و قصرهای ریاست جمهوری کشورهای اروپایی شد.

در واپسین لحظات این وداع تلخ آقای مبارک تنها مردم قاهره در میدان تحریر نبودند که شعار سر دادند "دیکتاتور برو بیرون"، در الیزه نیکولا سارکوزی رئیس جمهوری خواستار انتقال آرام قدرت شد و در کاخ سفید هم باراک اوباما به راحتی تذکر داد که توضیحات شما برای اصلاحات کافی نبود اقای دیکتاتور. حسنی مبارک رفت و از امروز اعراب سحر بدون حسنی مبارک را تجربه می‌کنند.

حال و هوای اعراب و همسایگان مصر هم متناقض است. همگان از بر هم خوردن توازن قدرت واهمه دارند. دوستان و متحدان امریکا در منطقه نگران مردی هستند که به خودی خود وداعش با قدرت دل کسی را به درد نمی‌آورد اما رفتنش به معنای تغییر استراتژی ایالات متحده در خاورمیانه است. روزنامه امریکایی وال استریت ژورنال در این خصوص می‌نویسد: مبارک رفت و اکنون عربستان سعودی و اسرائیل بیش از دیگران در منطقه نگران هستند.

در اردن و یمن که حوادث مصر به نوعی در خیزش‌های عمومی‌ آنها هم تاثیرگذار شده بود، رفتن مبارک به معنای خون تازه ای است که در رگ اعتراض‌های داخلی در این دو کشور جریان می‌یابد.

البته تحلیل‌گران در هر دو این کشورها تاکید دارند که نه در یمن و نه در اردن هیچ‌کدام از رهبران اپوزیسیون خواهان سقوط نظام نشده‌اند و همین مساله آنها را از مصر متمایز می‌کند. در این فضا احتمال پیچیده شدن نسخه مصر برای این دو کشور در بازه زمانی کوتاه مدت بسیار بعید است.

حزب الله لبنان ساعاتی پس از استعفا آقای مبارک این پیروزی را به مردم مصر تبریک گفت. بر هیچ‌کس پوشیده نیست که حسنی مبارک در 32 سال گذشته تا بدان‌جا که توانست با حماس، حزب الله لبنان و ایران خصومت ورزید. در بیروت برخی همراهان با جریان مقاومت مردم در مصر به یمن این پیروزی شادی کرده و صدای گلوله به نشانه همراهی هم فضای بیروت را پر کرد.

در ایران هم که انقلاب مردم مصر به انقلاب جمهوری اسلامی ‌در سال 1979 تشبیه شده بود، شادی از این پیروزی مردم مصر مشهود بود. در خبرگزاری‌های این کشور تیترهای جالبی برای وداع مبارک کار شد: مصر از شر فرعون خلاص شد و یا پیروزی بزرگ مردم مصر.  

علی اکبر صالحی وزیر امور خارجه ایران در این خصوص گفت: ما به مردم بزرگ مصر برای این پیروزی تبریک می‌گوئیم.

در اردن و در کرانه باختری فلسطین هم آتش بازی‌هایی به مناسبت این پیروزی انجام گرفت. در نوار غزه هم مسلمانانی که بیشترین آسیب را از همراهی حسنی مبارک با اسرائیل تحمل کردند، به شادی و پایکوبی پرداختند. در سه سال گذشته اگر همراهی‌های حسنی مبارک با اسرائیل نبود محاصره غزه تا این اندازه جدی نشده و بر مردمان این منطقه تا این اندازه سخت نمی‌گذشت. در تونس هم که یک ماه پیش مردمانش زین العابدین بن علی را از کشور بیرون راندند، شادی و پایکوبی برای نشان دادن همراهی با مردمان مصر در گوشه و کنار دیده شد. جمعیت فریاد کشیدند: مرگ بر تمام دیکتاتورها.

متحدان مبارک در منطقه اما نتوانستند غم خود را از حوادث جاری در مصر پنهان کنند. اسرائیل نگران پیمان کمپ دیوید است که می‌رود تا به تاریخ بپیوندد و نگران مصری که تا دو هفته پیش شریک اصلی تل‌آویو در منطقه بود و اکنون سرنوشتی نامشخص دارد. روز جمعه در تل آویو هیچ کس جرات اظهار نظر نداشت.

رادیو اسرائیل در اظهاراتی به نقل از منبعی که هویت آن مشخص نیست گفت: هنوز برای پیش بینی آینده مصر و سخن گفتن از آینده تحولات در منطقه بسیار زود است. این مقام در گفتگو با رادیو اسرائیل گفت: ما امیدوار هستیم که این تغییرات بدون توسل به خشونت در مصر ادامه پیدا کند.

در عربستان سعودی اما واکنش خاندان سعود و رسانه‌های وابسته بسیار جالب بود: دو ساعت پس از آنکه جهان در هیاهوی استعفای مبارک بود، رسانه‌های دولتی در خبری کوتاه اعلام کردند که عمر سلیمان با حضور در یک برنامه تلویزیونی خارج از برنامه کنار رفتن حسنی مبارک را اعلام کرده است. گویا در این دو ساعت خاندان سعود مشغول بررسی کردن این بودند که آیا باید اخبار مصر را پوشش دهند یا خیر؟

بر هیچ‌کس پوشیده نیست که رفتن حسنی مبارک در حقیقت شکستی دیپلماتیک برای ریاض است. مصر و عربستان سعودی هر دو نگران نفوذ ایران در منطقه هستند. نفوذی که اکنون انتظار می‌رود با کنار رفتن مبارک به عنوان دشمن ایران بیشتر و بیشتر هم شود. یک پروفسور دانشگاه لندن در این خصوص به وال استریت می‌گوید: عربستان سعودی دوست و متحد خود را در منطقه از دست داد.

تنش در مصر در روزهای سختی برای خاندان سعود از راه رسید. ملک عبدالله روزهای بیماری را پشت سر می‌گذارد و ریاض نگران جانشینی است که باید از راه برسد. بازار نفت تحت تاثیر تنش‌ها در مصر و تونس قرار گرفته است. عربستان سعودی بزرگترین تولید کننده نفت در منطقه است و تنش‌ها می‌تواند بر قیمت نفت بیشترین تاثیر را بگذارد. با وجود آنکه عربستان سعودی هم در چند ماه اخیر شاهد ناآرامی‌های مدنی بوده است اما حقیقت این است که به گمان تحلیل‌گران دلیلی وجود ندارد که این کشور هم به سرنوشت مصر یا تونس مبتلا شود.

در امارات متحده عربی هم دیگر متحد امریکا و مصر در توضیح خبر رفتن رئیس جمهوری مصر تاکید کرد که امارات مطمئن است که ارتش می‌تواند کنترل امور را در دست بگیرد.

در قطر هم کشور کوچکی که بر معدنی از ثروت نشسته است، همگان با طمانینه با حوادث مصر برخورد می‌کنند. هفته گذشته دوحه در بیانیه‌ای دولتی تاکید کرد که این کشور به خواست و اراده مردم مصر احترام می‌گذارد. قطر در سال‌های اخیر هم قاهره و هم ریاض را به نوعی با ظرافت به چالش کشیده است. قطر همچینن نقش خود را به عنوان میانجی هم تثبیت کرده است.

زلزله در جهان عرب رخ داد. پس لرزه‌ها همچنان ادامه دارد. آنچه یک ماه پیش دور از واقع به نظر می‌رسید اکنون واقعیت یافته است.