مصر، میدان ذکاوت ایران و دخالت آمریکا

ديپلماسى ايرانى: رابطه ایران و آمریکا باز هم در صدر تحلیل‌های بین المللی قرار گرفته است. این بار مصر بهانه‌ای شد تا تهران و واشنگتن و میزان همکاری این دو با هم نقل محفل تحلیل‌گران و دیپلمات‌ها شود. آسیا تایمز در تازه‌ترین نگاه خود به این ماجرا می‌نویسد:

خیزش عمومی ‌در مصر ایران را تحت تاثیر قرار داده است. نکته قابل توجه در این حوزه این است که واشنگتن و تهران درست مانند ترکیه و سوریه به دنبال نقش آفرینی مستقیم در مصر هستند. چه این مصر با حسنی مبارک یا دوستانش پیش رود و چه حاکمیت در این کشور تغییر کند. هر چهار کشور قید شده در بالا به دنبال تغییر رژیم هستند. همگان خواهان گذار این حال و هوای انقلابی و قرار گرفتن در فضای دموکراسی خواهی و اصلاح طلبی هستند. در این فضا اسرائیل، عربستان سعودی، چین و روسیه بی‌نصیب مانده‌اند.

هم ایران و هم ایالات متحده از حوادث جاری در مصر شوکه شده‌اند. انقلابی که به انفجار می‌مانست. رهبری ایران در سخنانی حوادث مصر را معجزه‌ای خواند که نفس هم غرب و هم جهان اسلام را در سینه حبس کرد. در ایران نگاه تحلیل‌گران این است که ایالات متحده در حال واکنش نشان دادن است و نه به دست گرفتن تدبیر امور و یا کنترل آن. در واشنگتن هم نگاه غالب این است که تهران در هر حرکت انقلابی که در مصر رخ داده و البته همچنان ادامه دارد، نقش مهمی ‌را ایفا می‌کند.

مخالفت ایران با مسکو و پکن

در نخستین روزهای شکل گیری این انقلاب چین و روسیه هیاهوی تبلیغاتی را به راه انداخته و این خیزش مردمی ‌در مصر را به انقلاب‌های رنگین تشبیه کردند. یک روزنامه دولتی در چین از موج جدید انقلاب‌های رنگین در مصر بسیار نوشته و تاکید کرد که این بار این انقلاب‌های سرخ و سفید به جهان اسلام رسیده‌اند.

یک کارشناس روس در حوزه عربی هم ادعا می‌کند که این ایالات متحده است که سر طناب را در قاهره در دست دارد. آناتولی یاگورین در این خصوص می‌نویسد: اوضاع در مصر بسیار پیچیده است. بی شک ساده انگارانه است اگر فکر کنیم که تمام این هیاهو‌ها پشت سر معترضانی است که در خیابان‌ها نشسته و به خانه نمی‌روند. نیروهای خارجی هم تمام تلاش خود را به کار گرفته‌اند تا به سبک و سیاق خود این مشکل را حل کنند.

وزیر امور خارجه روسیه، سرگئی لاوروف به شدت به تلاش‌های واشنگتن برای کنار زدن حسنی مبارک واکنش نشان داد و گفت: مصر متحد استراتژیک ما است و البته کشوری کلیدی در خاورمیانه. بر همین اساس و مبنا است که ما نباید نسبت به انچه که در این کشور رخ می‌دهد، بی‌تفاوت باشیم. مسکو به هیچ وجه موافق جریانی نیست که حذف مبارک را هدف خود قرار داده است.

لاوروف این سخنان را درست بیست و چهار ساعت پس از اظهارات رئیس جمهوری آمریکا بر زبان راند که تاکید کرده بود اصلاحات در مصر باید از همین جا آغاز شود. چین و روسیه به صراحت به سخنان دبیر کل سازمان ملل در خصوص مصر هم واکنش نشان دادند. بان کی مون در دیداری در برلین تاکید کرده بود که روند انتقال قدرت در مصر باید بلافاصله آغاز شود و اصلاحات باید عملی شود نه آنکه فریاد آزادخواهی مردم خفه شود.

سفیر چین در سازمان ملل به صراحت اعلام کرد که بحران در مصر مساله‌ای کاملا داخلی است و این مردم مصر هستند که باید آن را حل و فصل کنند. سفیر روسیه در این نهاد هم نتوانست خشم خود را از سخنان آقای دبیر کل پنهان کند و تاکید کرد که: این مسائل بسیار داخلی و حساس هستند. این قبیل دغدغه‌ها را باید به مردم و دولت‌های مستقل کشورها واگذار کرد. سازمان ملل وظایف دیگری هم دارد که به آن رسیدگی کند و بهتر است انگشت نشانه خود را در چشم دیگران فرو نبرد.

دمیتری مدودف رئیس جمهوری روسیه روز چهارشنبه در گفتگویی با حسنی مبارک به وی امیدواری داد که بحران سیاسی در این کشور با توسل به ابزار صلح آمیز حل و فصل خواهد شد. وی در این گفتگو تاکید کرد که بحران در مصر باید با تاکید بر قانون حل و فصل شود.

برخلاف روسیه و چین، تهران موضع خود را شفاف اعلام کرد و با فاصله گرفتن از مسکو و پکن، تاکید کرد که مبارک باید برود. بر خلاف چین و روسیه که منافع شگرفی در مصر دارند، ایران در این سی و سه سال اندک رابطه دیپلماتیکی با مصر نداشته و حتی در رفتن مبارک هم مصلحت تهران نهفته است.

ایران و تدبیری که در مصر به خرج داد

رهبری ایران در نماز جمعه این هفته به صراحت از خیزش مردمی ‌در مصر حمایت کرد و آن را به انقلاب اسلامی‌ ایران در سال 1979 علیه سلطنت پهلوی تشبیه کرد. وی این حرکت را ناسیونالیستی خواند.

بسیار ساده لوحانه و خارج از منطق است اگر گمان کنیم که تمام حوادثی که در 1979 در تهران رخ داد در حقیقت این بار در 2011 هم در مصر و تونس رخ خواهد داد. رهبری ایران هم در نگاهی منطقی به این ماجرا تاکید می‌کند که این جنبش در حقیقت جنبشی ازادی خواهانه است و نشان دهنده خشم و بیمی ‌است که مصری از دیکتاتور دارند.

اکنون سوال اینجاست که حساب و کتاب ایران از مسائل مصر بر چه مبنایی استوار است؟ ایران مطمئن است که ایالات متحده نمی‌تواند برنامه‌ای درازمدت برای خاورمیانه جدید داشته باشد. از طرفی زیرکانه مراقب است که با اسلامی‌ خواندن صرف تحرکات در منطقه، اسرائیل را حساس نکند. تهران همچنان مطمئن است که امریکا نمی‌تواند یک شبه رابطه خود را با اپوزیسیون در مصر ترمیم کند.

تحلیل‌گران منطقه متفق القول اعتقاد دارند که جریان‌های به راه افتاده در مصر در حقیقت خیال ایران را راحت کرده و امریکا را به بیم و اضطراب کشانده است. مصر در حقیقت فضایی را برای مانور دادن ایران در منطقه ایجاد کرد. تهران گمان نمی‌کند که ویروس دموکراسی خواهی به این سرعت به عربستان سعودی هم برسد. ایرانی‌ها در چند هفته اخیر با زیرکی تمام سعی کردند اعراب سنی منطقه را حساس نکنند. علی اکبر صالحی وزیر امور خارجه تازه منصوب ایران در سخنانی در مجلس ایران هم اولویت اصلی دستگاه دیپلماسی خود را تقویت رابطه با اعراب می‌داند. ایرانی‌ها باهوش‌تر از آن هستند که گمان کنند نفس دولت حسنی مبارک به همین راحتی به شماره افتاده است.

حقیقت این است که اوضاع در منطقه به شکل کلی به نفع ایران پیش می‌رود. پرونده هسته‌ای تهران فعلا روزهای سکوت را در پیش داشته و دارد. ایران رهبری اپک را در اختیار دارد. مهم نیست که مصر در آینده به کدام سمت و سو پیش رود بلکه مهم آن است که این تحولات، ترکیه، سوریه و ایران را به هم نزدیک تر از پیش کرد. قرارداد تجاری به ارزش 3 میلیارد دلار که میان آنکارا و تهران در هفته جاری امضا شد  در حقیقت نوعی دهان کجی به تحریم‌ها ایالات متحده بود. عبدالله گل رئیس جمهوری ترکیه دوشنبه را در ایران گذراند و این در حالی است که رئیس سازمان کنفرانس اسلامی ‌هم یک هفته پیش در تهران بود. رابطه میان ریاض و تهران در چند هفته اخیر رو به بهبود بوده است. ریاض و دیگر کشورهای منطقه دلایلی در چنته دارند که اثبات می‌کند ایران به دنبال خلق فضای رقابتی میان شیعیان و اهل تسنن در منطقه نیست.