تصویب استارت جدید و فشار بیشتر بر ایران
دیپلماسی ایرانی: مجلس سنای آمریکا روز گذشته با 71 رای موافق در برابر 26 رای مخالف، پیمان استارت 2 که آوریل 2010 در پراگ به امضای اوباما و مدودف رسیده بود را مورد تصویب قرار داد. به این ترتیب و پس از تصویب این پیمان توسط مجلس دومای روسیه، دو کشور متعهد هستند که میزان کلاهک‌های هسته‌ای خود را به 1550 کلاهک کاهش دهند.
همچنین دو کشور حق بازرسی از زرادخانه‌های هسته‌ای همدیگر را خواهند داشت. این امر پس از آن صورت گرفت که یک سال از انقضای پیمان استارت 1 در پنجم دسامبر 2009 گذشته بود. کاخ سفید انعقاد این پیمان را به عنوان مهم ترین دستاورد سیاست خارجی اوباما اعلام کرده است. در این نوشتار سعی می‌کنیم اهداف و پیامدهای انعقاد این پیمان میان روسیه و آمریکا و نیز تاثیر آن بر دیگر کشورها را مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم.
آمریکا به عنوان کشور مسلط و قدرتمند نظام بین الملل قصد دارد با اتخاذ سیاست‌هایی این برتری و تفوق خود را حفظ کند. باتوجه به اینکه آمریکا در زمینه سلاح‌های متعارف نسبت به روسیه و دیگر کشورها برتری دارد، توان دفاعی و نظامی آمریکا با انعقاد پیمان استارت 2، کاهش نخواهد یافت. از سوی دیگر کاهش تسلیحات هسته‌ای (عمدتا غیر پیشرفته و قدیمی) موجب کاهش هزینه‌های نگهداری از آنها شده که این امر به لحاظ اقتصادی امتیازی مثبت برای آمریکا که در بحران مالی نیز گرفتار است، خواهد بود.
اما به نظر می‌رسد یکی از اهداف (حداقل فرعی و جانبی) آمریکا از این پیمان تاثیر گذاری بر روند مسئله هسته‌ای ایران باشد. وزیرخارجه آمریکا در اسفند سال گذشته در گفتگو با «نیو تایمز» درباره ضرورت امضای استارت 2 گفته بود: «در حالی که تهدید یک جنگ هسته‌ای از بین رفته و در حالی که کشورهای بیشتری به دنبال تسلیحات هسته‌ای هستند، آمریکا و روسیه به عنوان قدرت‌های هسته‌ای مسئولیت ویژه برای رهبری تلاش‌ها به سوی جهان عاری از تسلیحات هسته‌ای دارند که این اقدام با اتخاذ گام‌های ملموسی همچون پیمان جدید استارت عملی خواهد شد و ما می‌توانیم انباشت‌های هسته‌ای خودمان را کاهش داده و دیگران را هم به پیروی از همان شیوه ترغیب کنیم.» هیلاری کلینتون فروردین ماه امسال نیز در دانشگاه کنتاکی گفته بود: «پیمان جدید استارت میان روسیه و آمریکا می‌تواند همراهی چین با آمریکا در تصویب تحریم جدید علیه ایران را افزایش دهد.» امری که با صدور قطعنامه 1929 شورای امنیت در خرداد ماه به اثبات رسید.
اینک درآستانه مذاکرات جدید هسته‌ای، به نظر می‌رسد آمریکا قصد دارد با فشار تبلیغاتی ناشی از تصویب استارت 2، حمایت چین، ترکیه و برزیل از ایران را کاهش دهد. اوباما می‌تواند تصویب این پیمان را به عنوان مصداقی از حرکت به سوی موضع خود مبنی بر ساختن جهان عاری از سلاح هسته‌ای (که سال 2009 طی یک سخنرانی در پراگ عنوان داشته بود) نشان دهد و کشورهای دیگر را به همراهی سیاست‌های خود علیه مسئله هسته‌ای ایران مجاب نماید.
به نظر می‌رسد حتی تصویب این پیمان در مجلس سنا نیز تا حدودی ناشی از این مسئله بوده باشد. چنانکه سناتور ریچارد لوگار نماینده جمهوری خواه ایالت ایندیانا، ضمن تکرار ادعای سرکش خواندن ایران، کره شمالی و برمه گفته بود: «رد لایحه جدید استارت در سنا با استقبال ایران، کره شمالی، سوریه و برمه رو به رو خواهد شد. چرا که این دولت‌ها از تحقیق در برنامه اتمی‌خود جلوگیری می‌کنند و به دنبال برنامه ایجاد فناوری‌های حساس و منتهی به بمب هسته‌ای هستند.» حتی پنج تن از وزیران خارجه جمهوری خواه دولت‌های پیشین آمریکا ( هنری کسینجر، جورج شولتز، جیمز بیکر، لاورنس ایگلبرگر و کالین پاول) به مجلس سنا هشدار داده بودند که عدم تایید استارت 2 می‌تواند به همراهی روسیه با ایالات متحده در مواجهه با موضوعاتی مانند برنامه اتمی‌ایران و کره شمالی و جنگ در افغانستان تاثیر منفی بگذارد.»
اما هدف مهم دیگر آمریکا از این پیمان بهبود رابطه با روسیه است. امری که پس از جنگ روسیه علیه قفقاز در آگوست 2008 به سردی گراییده بود. کلینتون درباره برنامه باز تنظیم (RESET ) همکاری روسیه و آمریکا که از یک سال پیش آغاز شده و اینکه این روند به کجا انجامیده، گفته بود: «آغاز مجدد هم اکنون به وجود آمده اما حقیقت این است که آزمون موفقیت آن این است که ما چگونه همکاری‌هایمان در حوزه‌های علایق مشترک مانند ایران، پیمان استارت، القاعده و کره شمالی را توسعه دهیم.»
رهبران کرملین نیز درباره تصویب نشدن پیمان استارت 2 توسط سنا و تاثیر آن در روابط دو جانبه با آمریکا هشدار داده بودند. اهداف روسیه از انعقاد این پیمان را می‌توان بیشتر اقتصادی دانست. کاهش هزینه‌های نگهداری تسلیحات هسته‌ای خارج از رده و نیز جلب نظر مساعد آمریکا برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی و بازگشت جدی به گروه هشت کشور صنعتی را می‌توان از اهداف مسکو از انعقاد پیمان استارت 2 دانست. همچنین کاهش توان اقتصادی و نظامی‌روسیه در رقابت با آمریکا و امتیازات واشنگتن به مسکو در مورد نبود تهدید سپر موشکی برای این کشور، مسکو را واداشت تا در پایان با نگاهی راهبردی، استارت 2 را امضا کند. امضای پیمان استارت جدید را می‌توان در چارچوب نگاه جدید دولت مدودف برای افزایش روابط با غرب و یا «همراهی و همکاری با ایالات متحده» تعبیر کرد به ویژه اینکه سیاست دولت اوباما نیز بر بازتنظیم روابط با مسکو بوده است. این امر در نشست اخیر ناتو و همراهی روسیه و کنار آمدن با مسئله سپر دفاع موشکی کاملا مشهود بود.
ضمن آنکه از بین بردن خطر رقابت تسلیحاتی میان دو طرف که هزینه‌های هنگفتی را در پی داشت، ازاهداف مشترک آمریکا و روسیه در موافقت نامه جدید بوده است. هر چند مفاد این پیمان و هدف نهایی آن یعنی کاهش کمی تسلیحات هسته‌ای از سوی دو کشور، به هیچ وجه به معنای کاهش کیفی تلقی نمی‌گردد. از این منظر، رقابت به حوزه‌های دیگری همچون تسلیحات نظامی متعارف و غیرمتعارف جدید منتقل می‌شود. با پیمان جدید دو طرف حق بازرسی از زرادخانه‌های هسته‌ای یکدیگر را خواهند داشت که این امر باعث افزایش اعتماد و همکاری متقابل خواهد شد.
در پایان باید تاکيد کنم که تصویب استارت 2 می‌تواند به افزایش پرستیژ آمریکا به عنوان حافظ نظم بین المللی کمک کند.
نظر شما :