فرصتی برای توفیق ایران در مذاکرات

بنا بر اعتقاد برخی تحلیل‌گران اروپایی بسیاری از کشورهای اتحادیه اروپا میان ایران و اسرائیل همراهی و همسویی بیشتری با ایران دارند. با پذیرش این تحلیل اکنون که نخست وزیر اسرائیل برای رایزینی در ارتباط با برنامه هسته‌ای تهران در اروپا به سر می‌برد و از سوی دیگر رابطه تل آیو و سوئد، رئیس دوره‌ای اتحادیه اروپا دچار تنش شده است. آیا ایران می‌تواند شرایط موجود را به فرصتی برای توفیق در مذاکرات هسته‌ای خود تبدیل کند؟

گفتاری از محمد حسین ملائک، سفیر سابق ایران در چین و سوئیس، کارشناس مسائل اروپا و تحلیل‌گر مسائل سیاسی:

کشورهای اروپایی همواره افت و خیزهایی در روابط خود با اسرائیل داشته‌اند و اکثر اختلاف نظر اروپایی‌ها با اسرائیل مربوط به مسائل حقوق بشری، نوع رفتار با فلسطینیان و اکنون هم مسئله ساخت شهرک‌های یهودی نشین است.

نمی‌توان گفت که اروپا مثل امریکا رفتار و روابط یکدستی با اسرائیل دارد، با این حال کنش و واکنش‌هایی که میان کشورهای اروپایی و اسرائیل وجود دارد ربطی به موضوع هسته‌ای ایران به هیچ عنوان پیدا نمی‌ کند.

اکنون که وزیر خارجه ایران برای مذاکراتی در ترکیه به سر می‌برد، طرف‌های اروپایی همچنان خطاب به ایران خواستار پاسخ تهران به پیشنهادات 1+5 هستند، طرف‌های اروپایی همچنین خواهان پاسخ ایران خارج از چارچوب کلان مورد نظر جمهوری اسلامی ایران هستند که به مسائل منطقه‌ای، موضوع فلسطینیان و غیره نظر دارد. در واقع طرف‌های مذاکره کننده می‌خواهند که تهران در ارتباط با خاص موضوع وضعیت سانتریفیوژها، میزان تولیدات آنها، موارد استفاده و مسائلی از این دست پاسخ‌گو باشد.

قطعا در اجلاس ماه سپتامبر 1+5 پیرامون موضوع هسته‌ای ایران در مورد چگونگی تصمیم‌گیری در مورد ایران و روش‌های برخورد با این کشور رایزنی می شود. در این اجلاس که نماینده ایران نیز حضور خواهد داشت امکان بررسی فضای سیاسی ایران و وضعیت استدلالی تهران، برای طرف‌های غربی فراهم خواهد شد.

مجموعه رایزنی‌ها و بررسی‌های نمایندگان 1+5 به صورت گزارشی تنظیم شده و در اختیار وزرای خارجه کشورهای این گروه قرار می‌گیرد. به این ترتیب امکان اتخاذ موضعی واحد از سوی اروپاییان در قابل پرونده هسته‌ای ایران فراهم خواهد شد.

خاتمه اجلاس ماه سپتامبر 1+5 این خواهد بود که طرف‌های ایران می‌توانند تشخیص دهند که ایران آماده ادامه مذاکرات است یا خیر، آیا علائمی برای تاثیرگذاری فشارها بر ایران وجود دارد، آیا فشارها زمینه ادامه مذاکرات را فراهم می‌کند و ...

اقدام ایران در صدور مجوز بازدید از راکتور اراک در آستانه اجلاس سپتامبر نشان داد که تهران با دید جدیدتری قصد ورود به مذاکرات را دارد و به نظر می‌رسد که دید جدید ایران به نسبت گذشته منعطف‌تر شده است. طرف‌های غربی این رویکرد تهران را نکته مثبتی در جهت اهداف خود تلقی می‌کنند هر چند که تهران تاکید کند که پیشتر نیز در همکاری با آژانس جدی بوده و برای بازدیدها مانعی ایجاد نکرده است.

اقدام اخیر ایران نشان داد که کشور برای توسعه بازدیدهای آژانس از تاسیسات هسته‌ای آماده است و این نکته مهم و کمک به پیشرفت مذاکرات است. از سوی دیگر وجود آقای صالحی در مدیریت سازمان انرژی اتمی نکته مثبتی برای ایران در مذاکرات است چراکه او اولا تجربه چانه زنی دیپلماتیک را داشته و ثانیا می‌تواند از ارتباطات بین المللی خود در راستای پیشبرد اهداف کشور در مذاکرات بهره گیرد.

حال اگر سازمان انرژی اتمی ایران بتواند کل پروژه هسته‌ای را به دست گرفته و اداره کند بسیار مثبت خواهد بود اما اگر روند مذاکرات و برنامه‌ها در دست شورای عالی امنیت باقی مانده و سازمان انرژی اتمی به عنوان اجرا کننده پیرو این شورا باشد، بروز مشکلات مذاکراتی نیز ممکن خواهد بود.

اسرائیل؛ تهدید یا تحریم

تنها تهدید عملی مطرح علیه ایران، اقدام نظامی اسرائیل است و هیچ تهدید دیگری در مورد ایران مطرح نیست. سایر موارد در زمره تحریم هاست، اما ایران تا چه اندازه از تهدید فاصله دارد؟ به نظر می‌رسد که ایران از ابتدا نیز از تهدید نظامی فاصله داشته است، این چماق همواره بالای سر ایران بوده اما همواره بعید بوده که به کار آید.

وضعیت تحریم‌ها جدی‌تر است، طرف‌های ایران به خوبی واقفند که به واسطه تحریم، یک دلار در ایران معادل بیست و پنج تا چهل سنت قدرت خرید دارد؛ این یعنی که 60 درصد تحریم‌ها اثرگذار بوده است. ایران مشکلات زیادی در این ارتباط دارد. طرف‌های غربی اثر تحریم‌ها را بر ساختار ایران بیشتر درک می‌کنند و با نگاه دراز مدت به تاثیر راهکارها تنها در صورت اطمینان از عدم دست یابی تهران به تسلیحات هسته‌ای راضی خواهند شد.