تحول مصادیق در حقوق بین‌الملل

سازمان ملل کنفرانس ضدنژادپرستی با عنوان «کنفرانس مرور و بررسی دوربان دو» را که روز دوشنبه در شهر ژنو، ‌سوئیس، آغاز می‌شود با هدف جبران شکست کنفرانس دوربان آفریقای جنوبی در سال ۲۰۰۱ به راه انداخته است. هدف این کنفرانس پنج روزه، بررسی میزان پیشرفت در مبارزه با نژادپرستی، تبعیض نژادی، بیگانه‌ ستیزی و عدم تسامح از هشت سال پیش ( از سال 2001) تاکنون اعلام شده است. امریکا، استرالیا و کانادا این کنفرانس را تحریم کرده اند.

گفتاری از دکتر یوسف مولایی، استاد دانشگاه و متخصص حقوق بین الملل:

اجلاس ها و قطع نامه های مجمع عمومی سازمان ملل متحد نه الزام آور و نه بخشی از حقوق بین الملل موضوعه است. این اجلاس ها تنها می توانند در مسیر ایجاد نوعی عنصر معنوی حقوق بین المللی عرفی گام بردارند، زمانی که میان قدرت های بزرگ پیرامون بیانیه نهایی این گونه اجلاس ها اجماعی وجود نداشته باشد، از اعتبار این عنصر معنوی نیز کاسته خواهد شد.

نمی توان به لحاظ سیاسی پیرامون کنفرانس ها یا اجلاس هایی از قبیل کنفرانس ضد نژاد پرستی دوربان اظهار نظر کرد اما به لحاظ حقوقی کلیه اجلاس ها، بیانیه ها و قطع نامه های مجمع عمومی سازمان ملل متحد الزام آور نیست.

مفاهیمی چون صلح، امنیت، حقوق بشر و نژاد پرستی، مفاهیم دنباله داری در حقوق بین المللی هستند که در طول دوران، مصادیق جدیدی از آنها مورد شناسایی قرار می گیرد، شناسایی مصادیق جدید این مفاهیم، حرکتی جدیدی در سطح متفکرین حقوق بین الملل، نهادهای بین المللی و فعالین جامعه مدنی است.

بررسی و شناخت مصادیق جدید مفاهیم مذکور یک پروسه است و نمی توان به عنوان مثال نژاد پرستی را صرفا در رابطه با اقدامات صورت گرفته علیه سیاه پوستان در آفریقا معنا تعریف کرد، نژاد پرستی را نمی توان تنها به رنگ پوست محدود کرد. مصادیق جدید نژاد پرستی می تواند توسعه یابد و پرداختن به این گونه مباحث نیازمند تسلط و آشنایی بسیار دقیقی نسبت به تحولات جدید حقوق بین الملل است.

در واقع این گونه نیست که یک مفهوم- مثلا حقوق بشر- تنها مختص یک مصداق باشد، در بسیاری از موارد ممکن است یک مفهوم، دامن بسیاری از کشورها را که خود مدعی نقض آن مفهوم در برخی کشورها هستند را بگیرد.

مهم این است که تیم کارشناسی کشورهای شرکت کننده در کنفرانس هایی از قبیل کنفرانس دوربان باید به اندازه ای دقیق و متبحر باشد تا مباحثی را دنبال کنند که در آینده علیه کشورشان مورد استفاده و استناد قرار نگیرد.

باید توجه داشت که جهان بینی، منافع ملی، ارزش های فرهنگی و ظرفیت های حقوق بین المللی و توازن نیروها به طور کلی می توانند بر قبول عام مصادیق برگرفته شده از مفاهیم اساسی حقوق بین الملل همچون حقوق بشر، نژاد پرستی، امنیت و ... تاثیر گذار باشند.