ترکيه؛ کشورى با دو روح

يوشکا فيشر،‌وزير امور خارجه پيشين آلمان در خصوص پيوستن ترکيه به اتحاديه اروپا گفته بود که اگر بخواهيم کشور مسلمان بزرگى را که توانسته است به خوبى مدرن شود نام ببريم ترکيه مثال خوبى خواهد بود. وى همچنين معتقد بود که ايجاد يک جامعه متمدن با يک اقتصاد مدرن با اسلام در تناقض نيست.

اما ترس برخى از ترکها زمانى آغاز شد که حزب اسلامگراى اعتدال و توسعه در انتخابات دموکراتيک مجلس توانست بيشترين کرسى را به دست آورد و براى به دست آوردن جايگاه رياست جهمورى نيز تلاش کند. ترکهاى پريشان که ترس خود را با تظاهرات خيابانى آشکارا کردند بر اين باورند که اسلامگرايان در صدد هستند تا با در دست گرفتن هر سه قوا در اين کشور سکولاريسم را آهسته از بين ببرند.

برخى نيز مانند "آيان هيرسى على" نماينده سابق مجلس آلمان معتقدند که اجازه ورود ترکيه به اتحاديه اروپا که يکى از شرط هاى آن عدم دخالت نظاميان اين کشور در امور سياسى است اسلامگرايان را براى  همدستى با لائيک ها تحريک مى کند. ( چنانکه نظاميان اين کشور مزاياى کشمکش حاضر در مرز عراق براى مقابله با کردها را در انتخابات 22 ژوييه به خوبى مى دانند)

نخست وزير ترکيه، رجب طيب اردوغان،‌که رئيس حزب اسلامگراى اين کشور نيز هست هرگونه برنامه اى را براى از بين بردن سکولاريسم در اين کشور رد مى کند. وى در يکى از مصاحبه هاى خود گفته است که يک حزب نمى تواند مسلمان و يا غير مسلمان باشد. اين اعضاى يک حزب هستند که به اسلام اعتقاد دارند. حزب ما نه يک حزب مسلمان است نه يک حزب اسلامگرا. دين ما اسلام،‌يک دين خطا ناپذير است،‌اما احزاب سياسى و رهبران آن اينچنين نيستند، آنها اشتباه مى کنند. بنابراين ما بايد اين دو را از هم جدا کنيم.

در خصوص پيوستن ترکيه به اتحاديه اروپا، آقاى اردوغان نيز با نظريه برخورد تمدنهاى ساموئل هانتينگتون مخالف است و در مقابل مى گويد که به عضويت درآمدن ترکيه در اتحاديه اروپا،نشان مى دهد که اتحاد تمدنها ممکن است.

اورهان پاموک،‌نويسنده ترک که امسال با کتاب " برف" خود که کتابى سياسى است جايزه نوبل ادبيات را از آن خود کرد مى گويد: ترکيه کشورى است با دو روح. اين در حالى است که تعداد زيادى از سياستمداران سالهاى اخير سعى دارند تا تنها يکى از جنبه هاى اين کشور را به آن القا کنند. بعضى مى خواهند سکولاريسم غربى را از طريق نظامى تحميل کنند و برخى ديگر نيز مى خواهند که ترکيه کشورى سنتى و کاملا اسلامى باشد. اين خواست هر دو گروه باعث مى شود تا دموکراسى در ترکيه از بين برود.

وى همچنين معتقد است که هر دو اينها قابل قبول هستند اما زمانى که کنار يکديگر قرار بگيرند زيرا مردم ما در واقع مردمى هستند پذيراى هر دو. اين دو جنبه ترکيه به دور مداوم با يکديگر در گفت و گو هستند و يکديگر را به چالش مى کشند. براى ايجاد يک دموکراسى بايد يک ارتباط خوب بين اين دو جنبه به وجود آورد.

آقاى پاموک همچنين معتقد است که نظريه تناقض بين اسلام و مدرنيته، ‌نظريه درستى نيست و ليبرالها،‌دموکراتها و نظريه پردازان غربى نيز در برخورد با هر مشکل جديدى نبايد اسلام را در تيرس خود قرار دهند چرا که مسوول بسيارى از اين مشکلات خود غربى ها هستند.

وى مى گويد که با نگاه به ترکيه امروزى مى توانيم ببينيم که چطور يکى از احزاب اسلامگراى اين کشور ماموريت تاريخى خود را، پيوستن ترکيه به اتحاديه اروپا قرار داده است.

به نظر مى رسد که ترکيه امروزى آزمون خوبى براى مسلمانان براى ايجاد يک رابطه خوب با غرب پس از 11 سپتامبر است. ترکيه کشورى با دو روح مى تواند به جهان ثابت کند اسلام با مدرنيته هيچ تناقضى ندارد.