خاورمیانه جدیدی در انتظار است
نویسنده خبر:
جواد ماه‌زاده
گزارشى از نشست بررسی \"تحولات غزه و سیاست ایران درباره آن\" در جبهه مشارکت
در نشست دیروز حزب مشارکت درباره فاجعه غزه، یکی از تحلیلگران امور خاورمیانه عنوان کرد که نتیجه جنگ اسرائیل و حماس هر چه باشد، به زودی با خاورمیانه ای تغییر یافته مواجه خواهیم بود؛ خاورمیانه ای که در آن جبهه بندی ایران، سوریه و حماس در مقابل عربستان، مصر و اردن قرار داشته باشد.
نشست بررسی "تحولات غزه و سیاست ایران درباره آن" عصر روز 15 دی ماه با حضور آذر منصوری معاون سیاسی جبهه مشارکت و عضو کمیسیون حقوق بشر حزب، مراد ویسی کارشناس مسائل خاورمیانه و محمدعلى سبحانى سفير سابق ايران در لبنان برگزار شد.
اولین سخنران برنامه مراد ویسی کارشناس مسائل خاورمیانه بود. وی جنگ غزه را ادامه نبرد 33 روزه اسرائیل و حزب الله لبنان توصیف کرد.
او پس از شرح جغرافیای منطقه درگیری خاطرنشان کرد: این منطقه (غزه) تا سال 1967 خارج از کنترل اسرائیلی ها بوده که پس از آن به اشغال درآمده است. بعد از آن که در اختیار تشکیلات خودگردان قرار گرفت، حماس به تدریج محبوبیت بیشتری پیدا کرد و دولت تشکیل داد و سپس دولت ائتلافی به شکست انجامید و حال به حمله اسرائیل منتهی شده است.
نگرش عمومی اسرائیل به حماس و غزه
ویسی با اشاره به اینکه حمله زمینی اسرائیل از چهار محور انجام می شود، ادامه داد: اسرائیلی ها ده هزار نیرو در مرز داشتند که از دیشب (شنبه شب) سه تیپ را وارد کردند که توسط هلیکوپترهای آپاچی حمایت می شوند. این مسئله بزرگ ترین مشکل برای فلسطینی هاست چرا که آنجا ناحیه ای دشت مانند و مسطح است و قابلیت اجرای فعالیت چریکی در آن وجود ندارد؛ مگر اینکه درگیری به شهرها بکشد و آنجا قدرت فلسطینی ها برتری پیدا کند.
وی اضافه کرد: توپخانه اسرائیل هم حملاتش را شروع کرده و درواقع فلسطینی ها با بمب افکن ها، تانک ها، هلیکوپترها، قوای دریایی و نیز نیروهای زمینی دشمن مواجه شده اند.
ویسی با برشمردن استعداد نیروهای فلسطینی که از حماس، جهاد اسلامی و جبهه خلق تشکیل می شود، به شرح دلایل تهاجم اسرائیل به غزه پرداخت و افزود: یکی از دلایل این حملات به رقابت های انتخاباتی جناح باراک - لیونی با نتانیاهو در اسرائیل بازمی گردد. به هر شکل باراک و لیونی از این اقدام برای شعار کسب امنیت بیشتر بهره برده اند. دلیل دیگر نگرش عمومی اسرائیل به حماس و غزه و طرح سازش است و دلیل دیگر نیز تمایل ابومازن برای سلطه بر غزه و پیروزی فتح در انتخابات می تواند باشد.
آنها که مایل اند قد ایران در منطقه کوتاه تر شود
وی افزود: همراهی آمریکا با اسرائیل علیه حماس و ایران و سوریه علت دیگر شروع درگیری هاست. ضمن اینکه نگرش جبهه مصر و عربستان و اردن به جبهه ایران و حماس و سوریه هم از دلایل این جنگ است. این سه کشور حاضر به همراهی با دشمن شده اند تا نفوذ ایران را در این میان کاهش دهند. به هر حال آنها ایران را در عراق، فلسطین و لبنان صاحب نفوذ و قدرت می دانند؛ بویژه اینکه شیعیان لبنان و فلسطین نسبت به نیروهای وابسته به عربستان برتری سیاسی پیدا کرده اند و در عراق هم نیروهای نزدیک به ایران به قدرت رسیده اند. سه کشور نامبرده معتقدند که قد ایران در منطقه باید کوتاه تر شود و از همین رو حاضر به همکاری با اسرائیل شده اند.
به اعتقاد این کارشناس امور خاورمیانه، جلوگیری از افزایش نفوذ بازیگرانی چون ایران، حماس و شیعیان مورد توجه آمریکا نیز هست، ضمن اینکه جدا از تمایل آمریکا، کشورهای مصر و عربستان هم با ایران چالش دارند و این مسئله بر تداوم حملات افزوده است.
مردم غزه در برابر حماس قرار نگرفته اند
ویسی در ادامه، مقدمه سازی های پیش از حمله را این طور تشریح کرد: محاصره حماس توسط آمریکا و اتحادیه اروپا، فشار آمریکایی و عربی برای خروج فتح و ابومازن از دولت وحدت ملی، محاصره شش ماهه اقتصادی در غزه، تشدید فشار درون عربی بر حماس با حمایت مصر، بمباران شدید دریایی و سپس شروع حمله زمینی. آنها امیدوارند با ورود زمینی شرایطشان را کاملا بر حماس تحمیل کنند و اهداف خود را به آن بقبولانند.
وی اضافه کرد: با همه اینها حملات موشکی حماس هنوز قطع نشده و مراکز استراتژیک تصرف نشده و سلطه ای بر غزه حاصل نشده است. دیگر اینکه مطابق میل اسرائیل، هنوز مردم در برابر حماس قرار نگرفته اند و حماس هم ایستادگی می کند. اما باید دید چرا حماس ایستادگی می کند؟ آنها قاعدتا به لحاظ نظامی حرفی برای گفتن ندارند ولی آنچه به حماس قدرت می دهد یکی این است که آنها که به مردم می گویند بجنگید و ایستادگی کنید خودشان در خطرناک ترین نقطه ایستاده اند. این مسئله نشان می دهد که مقاومت را خودشان از قبل رعایت می کنند و به همین دلیل این حرکت در مردم هم بازتولید می شود. دیگر اینکه اصولا بر مردمی که آماده مرگ و شهادت هستند نمی توان پیروز شد. همچنین باید گفت الگوی جنگ 33 روزه به لحاظ روانی اسرائیل را شکست پذیر جلوه داد و حماس را تقویت کرد. به همه اینها اضافه کنید که هم اینک حماس همان مردم غزه است و مردم هم همان حماس؛ یعنی با حذف عده ای چریک و سرباز امکان ندارد تمام جنبش محو و نابود شود.
روابط مصر و حماس در کوتاه مدت قابل بازگشت نیست
مراد ویسی به مشکلات اسرائیلی ها در جنگ زمینی و احتمال گرفتار شدن آنها در ورود به مناطق شهری اشاره کرد و ادامه داد: آنها تنها از طریق شکست حماس می توانند برتری خود را اعمال کنند. غزه امروز خاکریز اول جبهه مقاومت در برابر آمریکا، اسرائیل و مصر است؛ ضمن اینکه این پایان جنگ دو جبهه فوق (ایران و حماس و سوریه در یکسو و عربستان و مصر و اردن در سوی دیگر) نخواهد بود. بعد از مقاومت حماس، فرهنگ مقاومت در منطقه رشد می کند. همچنین به نظر می رسد دوره جدیدی از بازیگری نهضت ها و جنبش ها در خاورمیانه آغاز شده است که با تشدید احساسات ضد آمریکایی همراه است. به همین دلیل است که مصر کاملا وارد بازی شده تا کار را تمام کند و ابومازن را وارد بازی کند؛ تا جایی که بعد از این جنگ روابط مصر و حماس در کوتاه مدت قابل بازگشت نیست چون مصر مشخصا در جبهه مقابل قرار گرفته است.
با خاورمیانه جدیدی مواجه خواهیم شد
این کارشناس امور خاورمیانه تاکید کرد: نتیجه این جنگ هر چه باشد، ما با خاورمیانه ای تغییر یافته مواجه خواهیم شد. جبهه ایران، سوریه و حماس در مقابل عربستان، مصر و اردن قرار گرفته است. بعد از این جنگ مسلما با خاورمیانه جدیدی روبرو خواهیم شد. این را هم فراموش نکنیم که آنچه برای حماس اهمیت دارد این است که فقط در جنگ نبازد اما اسرائیل حتما باید برنده شود و این موضوع کار را بر آنها سخت می کند.
در ادامه نشست، محمدعلی سبحانی سفیر سابق ایران در لبنان تاریخچه ای کوتاه از شکل گیری جنبش های مقاومت در لبنان ارائه کرد و گفت: سال 1982 زمانی بود که فلسطینی ها با اشغال لبنان وارد مرحله جدیدی شدند. وقتی لبنان اشغال شد فلسطینی ها از آنجا اخراج شدند و برای مدتی طولانی در هیچ نقطه ای از عالم امکان تحرک نداشتند تا زمانی که مذاکرات صلح اسلو به عرفات پیشنهاد شد.
وی افزود: هدف عرفات احیای سیاسی فلسطینی ها بود که این کار را هم انجام داد و 40 هزار نیروی مسلح را نیز به عنوان ارتش فلسطینی وارد منطقه غزه و کرانه غربی کرد و چیزی به نام سلطه فلسطینی را شکل داد. با این وصف فلسطین کم کم جایگاه سیاسی خود را پیدا کرد. آنها تا پیش از مذاکرات صلح وجودی انقلابی و نقش آفرین در صحنه سیاسی خاورمیانه نداشتند. عرفات نیز در برابر برخی انتقادها می گفت "من سال ها آرزوی این را داشتم که روی یک نقطه به نام فلسطین بایستم تا در آن نقطه یا بجنگم و یا صلح کنم"
سبحانی سپس شرحی از ورود گروه های مقاومت، حضور نیروهای مردمی و شکل گیری دموکراسی نوپای فلسطینی که توسط آمریکا سرکوب شد ارائه داد و گفت: این تحولات به شرکت کردن حماس در انتخابات می رسد. آنها در مورد شرکت در انتخابات و تحویل گرفتن دولت تردید داشتند. آنان می دانستند چه اتفاقاتی برایشان می افتد. با این حال حماس دولت را گرفت و با جدیت به دنبال راضی کردن ابومازن بود تا دولتی دموکراتیک با اکثریت حماس تشکیل شود. اما ابومازن یعنی فتح و فتح یعنی تاریخ فلسطین قبل از تشکیل حماس. حال فتح چطور می توانست به راحتی این مسئله را بپذیرد و قدرت را منتقل کند؟
حماسی ها اخوان المسلمین فلسطین به شمار می آیند
وی با پرداختن به ناکامی های عرفات در ارتباط با قدس، مرزها، بازگشت آوارگان فلسطینی و برچیدن شهرک نشین ها خاطرنشان کرد: حماس با تردید وارد قدرت شد چرا که متوجه بازی دوگانه ای بود. حماس از ابتدا در سیری قدم گذاشت که می دانست مسیر آسانی نیست و امکان اینکه بتواند مقاومت را ادامه دهد و دولت را هم توامان در اختیار داشته باشد وجود ندارد. مهم ترین استدلالش این بود که اگر وارد صحنه سیاست نشویم ابومازن به طور کامل سر ما را می برد. بنابراین برای استمرار مقاومت، دولت خودگردان را وسیله ای برای تقویت خود قرار دادند.
اختلافات بین فلسطینی ها بهترین فرصت برای اسرائیلی هاست
سبحانی با بیان اینکه حماسی ها اخوان المسلمین فلسطین به شمار می آیند تصریح کرد: اختلافات بین فلسطینی ها بهترین فرصت برای اسرائیلی هاست. به هر حال شرایط به جایی رسید که آنها در درجه اول با دوستان فلسطینی خود درگیر شدند تا جایی که به درگیری غزه و دستگاه های مربوط به ابومازن منجر شد و به پیدایش دو دولت در غزه و کرانه غربی انجامید. این اتفاقات زمینه ساز بحران نهایی شد و به نظر می رسد به زودی می بایست تکلیف کار روشن شود. الان وقت روشن شدن همین مسئله است.
وی ادامه داد: دوره چهار ساله ریاست ابومازن در چهارم ژانویه به پایان رسیده و او دیگر رئیس جمهور نیست. در نظرسنجی ای هم که بین فلسطینی ها انجام شده روشن است که حماس می تواند رای خوبی داشته باشد و احتمال برنده شدنش بیشتر است. به پیروزی رسیدن حماس به معنی این است که کرانه غربی هم در اختیار آن قرار خواهد گرفت. مجلس ملی فلسطین نیز بیش از 20 سال است که انتخابات نداشته است. مجلس موجود در رام الله تنها به جغرافیای سیاسی فلسطین محدود می شود در حالی که اگر انتخابات مجلس فراگیر ملی برگزار شود، مشخص می شود که رای فلسطینی ها چیست. روشن است که چنین اتفاقی برای اسرائیل و مصر و غربی ها غیر قابل تحمل است.
پیش بینی می کنم اسرائیلی ها درگیر درون غزه نشوند
سبحانی درباره احتمال نتیجه جنگ نیز تصریح کرد: باید بگویم که تجربه جنگ لبنان در اختیار اسرائیلی هاست و اگرچه نبرد زمینی برای آنها مشکل است، ولی پیش بینی می کنم اسرائیلی ها درگیر درون غزه و نقاط پرجمعیت آن نشوند. به نظر می رسد کار تا جایی پیش برود که آتش بس بین المللی برقرار شود و در این صورت حماس اعلام پیروزی می کند و اسرائیل هم می تواند نتیجه را به شکلی توجیه کند.
وی افزود: آنها نمی توانند جنگ را طولانی کنند چون اوباما به زودی وارد کاخ سفید می شود و این نقطه شروع دیپلماسی جدید آمریکا خواهد بود. مسئله دیگری که مانع تداوم جنگ می شود انتخابات و بحران سیاسی داخلی اسرائیل است.
حماس نمی خواهد مثل عرفات وادار به مذاکره شود
سبحانی تاکید کرد: به نظرم این جنگ زمینی به صورت محدود انجام خواهد شد. مصر هم تعهداتی با اسرائیل دارد و نمی خواهد روابطش را با آن تیره سازد. آنها نیز مایل اند حماس سرکوب شود. شعار آنها ایجاد وحدت است تا گروه ها با یکدیگر توافق کنند و ابومازن هم همین را می گوید. از سوی دیگر پیش بینی گفتگوی حماس با اسرائیل نیز غیر ممکن است چون اسرائیل از ابومازن عبور نمی کند و حماس هم نمی خواهد مثل عرفات وادار به مذاکره شود.
سفیر پیشین ایران در لبنان همچنین در پاسخ به سوال یکی از حاضران در نشست که از رابطه ایران با مسئله فلسطین پرسیده بود، گفت: با توجه به فضای عاطفی که در قبال مسئله غزه وجود دارد به سختی می توان راجع به عملکرد دولت در سیاست خارجی اعلام نظر کرد. سیاست خارجی دولت نهم به تقویت نقش ایران در نظام بین الملل کمکی نکرد و در داخل هم سیاست های اقتصادی موفقی نداشت و مردم احساس می کنند عملکرد این دولت در سیاست خارجی، منجر به اعمال فشار روی آنها شده و ناکامی اقتصادی را تشدید کرده است.
خدا را شکر که حادثه 11 سپتامبر در زمان خاتمی اتفاق افتاد
وی ادامه داد: ما حتی وظیفه انسانی خود را در قیاس با ترک ها در قبال غزه انجام نداده ایم. امروز بیش از یک میلیون نفر در استانبول و یک میلیون نفر در رباط تظاهرات کردند. فاجعه غزه به همه مربوط می شود و منحصر به ایران نیست. حتی کمکی که خود مصری ها به فلسطینی ها کرده اند بدون اطلاع دولت این کشور نبوده است. این کمک ها انجام می شود اما سروصدایی ایجاد نمی کند. ما متاسفانه عادت داریم مسئولیت کارهایی را هم که نکرده ایم، برعهده بگیریم. خدا را شکر می کنم که حادثه 11 سپتامبر در زمان ریاست جمهوری خاتمی اتفاق افتاد؛ در غیر این صورت به جای افغانستان به ایران حمله می شد.
سبحانی اضافه کرد: ما وظایف خود را نباید فراموش کنیم. همه باید از مردم غزه حمایت کنیم. این چنین نیست که اگر ما از لبنان و فلسطین حمایت نکنیم، این اتفاقات رخ نمی دهد. این مبارزات همیشه وجود داشته و به نظرم، حمایت ما وظیفه انسانی و دینی مان بوده است. اما اگر منافع ملی ما به خطر بیفتد بحث فرق می کند و دیگر باید رویکرد جدیدی اتخاذ کرد.
در این نشست آذر منصوری معاون سیاسی حزب مشارکت نیز به صحبت پیرامون مقوله حقوق بشر در فاجعه غزه پرداخت.
وی با برشمردن موارد نقض حقوق بشر در این منطقه از سوی رژیم صهیونیستی، به حمایت های جهانی از فلسطینی ها و حمایت بی چون و چرای آمریکا از اسرائیل اشاره کرد و گفت: با این وصف روشن است که شعار دموکراسی آمریکا در کشورهای جهان سوم نوعی بهره برداری از این شعار است.
منصوری سخنان دبیرکل سازمان ملل را در محکومیت جنایت اسرائیلی ها بیان کرد و موارد نقض حقوق بشر و حقوق فلسطینیان را مورد تاکید قرار داد.
وی همچنین خواستار نقش آفرینی قاطع سازمان های بین المللی و اعلام آتش بس برای خاتمه جنگ شد.
نظر شما :