چاه‌های نفت نفرین شده
ذخایر نفت و گاز طبیعی، سدى در برابر کشورهاى فقیر
منطق می گوید که کشورهایی که منابع نفتی غنی دارند، کشورهای ثروتمندی هستند. کشورهایی که منابع غنی انرژی دارند و در حال توسعه هستند برای چندمین بار طی سال های اخیر به دلیل افزایش قیمت نفت به ثروتی ناگهانی دست پیدا کردند که با این ثروت می توانستند حتی در شرایطی که امروز قیمت نفت در سرازیری قرار دارد نفس راحتی بکشند. اما مسائل همیشه به همین سادگی نیست.
به عنوان مثال در ونزوئلا، به دلیل مدیریت نادرست با کاهش قیمت نفت، اکنون از تورم بالا رنج می برد و با وجود آنکه بزرگترین صادر کننده نفت نیمکره غربی کره زمین به شمارمی رود اما اکنون از صرفه جویی و کسادی اقتصادی صحبت می کند.
در واقع تاریخ نشان داده است که ذخایر نفت و گاز طبیعی، اغلب به عنوان یک سد و نه یک راهی برای پیشرفت در کشورهای فقیر بوده است. در چنین کشورهایی معمولا پول نفت سبب ایجاد فساد، ولخرجی های بی مورد، ماجراحویی های نظامی و بی ثباتی می شود. اغلب موارد، پول نفت جیب ثروتمندان را پر کند و فاصله بین فقرا و اغنیا را افزایش می دهد. سرمایه های نفتی به جای آنکه صرف سرمایه گذاری های تولیدی شود، در پروژه های نمایشی هزینه می شود.
یکی از بهترین نمونه های در این زمنیه کشور نیجریه است که هشتمین صادر کننده بزرگ نفت در جهان به شمار می رود. با وجود آنکه از دهه 1960 به این طرف نیم تریلیون دلار درآمد نفتی این کشور بوده است، فقر افزایش پیدا کرده، فساد رو به فزونی است و خشونت در این منطقه نفت خیز جهان روز به روز افزایش می یابد.
واژه بیماری هلندی پس از آن باب شد که اقتصاد کشور هلند پس از اکتشاف گاز طبیعی در این منطقه از جهان در دهه 1960 ضعیف شد که سبب آن افزایش نرخ ارز و کاهش تولید در این کشور بود. حتی کشورهای عضو اوپک نیز در برابر این مسئله ایمن نیستند. تحقیقی که در خصوص این گروه انجام شد نشان داد که رشد درآمد سرانه این کشورها از سال 1965 تا 1998 کاهش داشته است.
اقتصاد دانان این منابع انرژی را منابع نفرین شده می نامند و نفرین آن امریکا را نیز در بر گرفته است. این مسئله فقر جهانی را در شرایط بدتری گذاشته است و بستری مناسب برای تروریست ها به وجود آورده است و دیکتاتورهایی مانند صدام حسین را قدرت بخشید و توانست تمام منابه نفتی جهان را با بی ثباتی مواجه کند.
اما برای مقابله با این نفرین چه باید کرد؟ گزارش جدید که من ماموریت انجام آن را در کمیته روابط خارجی سنا بر عهده داشتم با موضوع "نفت و پارادکس آن را فقر" بود که توانست راه کارهایی برای این مسئله ارائه بدهد. مسلما راه کاری آسان در این مسئله وجود نخواهد داشت. اما زمانی که رهبران برای مقابله با مشکلات آماده اند، دیگران می توانند مشوق هایی مهم باشند و مشاوره های خوبی برای آنان ارائه دهند.
یکی از رهنمودهای کلیدی در این مسئله این است که مقیاس های قوی تری برای مقابله با فساد در نظر گرفته شود و شفافیت بیشتری در این زمینه ها از خود نشان دهند.
بانک جهانی و سازمان بین المللی پول برای افزایش شفافیت مالی در صنایع فعال اقدامات جدیدی را انجام داده است که طی آن مقامات نتوانند فسادهای مالی را پنهان کنند و این مسئله باعث می شود تا شهروندان بخواهند که آن پول به طور شفاف و با دقت خرج شود.
یکی از مراحل توسعه این پروژه برنامه ای داوطلبانه است که کشورهای شرکت کننده در این برنامه و شرکت های نفتی که در این کشورها به فعالیت مشغولند، به شکل درستی حساب پول هایی که به صندوقشان روانه می شود را اعلام می کنند. جی 8 و سازمان ملل از این برنامه قدردانی کردند.
اما این فعالیت دیری نپایید. در ویتنام که 30 درصد از بودجه کشور از راه صادرات نفت تامین می شود، بانک جهانی اقداماتی برای شفاف سازی فعالیت های حوزه نفتی انجام دادند. پرو و گینه استوایی برای شرکت در این برنامه داوطلبانه اظهار آمادگی کردند اما اهداکننده های اصلی این کشورها برای قدرت بخشیدن به مدیریت بهبود شرایط مالی در حوزه نفتی هیچ تلاشی از خود نشان ندادند. اندونزیایی های شکاک این سوال را مطرح کردند که چرا امریکا به طور داوطلبانه وارد این بازی نمی شود. در آنگولا که بیشترین میزان مرگ و میر در جهان متعلق به این کشور است، امریکا به برنامه کمک به دلارهای نفتی پایان داد چرا که این کشور آمادگی آن را نداشت.
اکنون فورا به یک دیپلماسی ملموس و کمک هایی برای مدیریت بودجه و حساب و کتاب هزینه ها احتیاج است. مناطقی که داوطلبانه در این برنامه ها شرکت می کنند اندک هستند. چین به عنوان کشوری که رد پای آن در بسیاری از کشورهای در حال توسعه دیده می شود هنوز وارد این برنامه نشده است.
همانطور که شاهد هستیم، قیمت جهانی نفت در حال کاهش است و با سرعت بیشتر از آنچه که افزایش یافته بود به سمت پایین حرکت می کند. به همین دلیل است که کشورهای توسعه یافته باید مطمئن شوند که درآمدهای آنها به خوبی مدیریت می شود، بنابراین با وجود در آمد بالای نفتی در گذشته همچنان فقر به حیات خود ادامه دهد. ما باید فعالیت های بیشتری برای کمک انجام دهیم:
- امریکا باید به طور داوطلبانه در برنامه های مدیریتی شرکت کند. این برنامه های کم هزینه می تواند توسط سایر کشورها، به ویژه کشورهای در حال توسعه دنبال شود.
- کشورهای جی 8 باید شفافیت خود را به به سراسر جهان انتقال دهند. به عنوان مثال آنها می تواننند از شرکت های نفتی خود بخواهند که اطلاعاتی در خصوص حقوق و امتیازهای نفتی، مالیات ها، و سایر مسائل مالی مربوط به گزارش های مالی ارائه دهند.
- کمک های بین المللی برای تدابیر کشورهای ثروتمند باید بر روی تغییر مدیریت و مبارزه با فساد باشد.
- شرکت های نفتی و شرکت های وابسته به معادن می تواند به طور داوطلبانه بخشی از این راه حل باشند و هزینه های خود را به کشورهایی که در آنجا حضور دارند نشان دهند.
از همه مهمتر اینکه امریکا که شفافیت این کشور همواره مورد شک است باید با تمام توان خود این سوذهن ها را برطرف کند و بداند که این نفرین همه گیر است.
این مقاله توسط دیک لوگار به رشته تحریر در آمده است. او سناتور دموکرات از ایالت ایندیانا است.
نظر شما :