صد سالگی نفت ایران
صد سال از کشف نفت در ایران می گذرد. نفت تاثیر شگرفی در حیات ما ایرانی‌ها و حتی تمامی مردم جهان گذاشته است.نزدیک به نیمی از عمر صد سال نفت ایران در اوپک صرف شده است.ایران 48 سال است که این سازمان بین‌المللی فعالیت می کند و بخش مهمی از دیپلماسی نفتی را از سازمان اوپک شروع کرده است.
صد سال از کشف نفت در ایران می گذرد. نفت تاثیر شگرفی در حیات ما ایرانی ها و حتی تمامی مردم جهان گذاشته است. اهمیت رابطه میان نفت و سیاست خارجی و ضرورت آینده نگری در معادلات مربوط به انرژی و تاثیر گذاری بر تصمیم گیریهای مربوط به بازار نفت و گاز موضوعاتی است که در سمینار صد سال نفت و سیاست خارجی در دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه مطرح شد.
دکترفریدون برشلی، رایزن پیشین انرژی ایران در اوپک در این سمینار گفت که نزدیک به نیمی از عمر صد سال نفت ایران در اوپک صرف شده است.ایران 48 سال است که این سازمان بین المللی فعالیت می کند و بخش مهمی از دیپلماسی نفتی را از سازمان اوپک شروع کرده است. بخصوص در دوران جنگ تحمیلی که ایران تحت یک تحریم نانوشته از سوی کشورهای جهان بودیم و اوپک تنها محفلی بود که در آنجا امکان این را داشتیم که با کشورهای منطقه و شرکت های نفتی رو به رو شویم تا به یک تعامل و رابطه برسیم.
سازمان اوپک تشکیلات فوق العاده پیچیده ای است. این سازمان 40 درصد از نفت خام قابل معامله جهان را عرصه می کند. نفت کالایی است که به تنهایی در طول دهه اخیر 13 درصد از تجارت جهان را به خود اختصاص داده است. در این سازمان ما شاهد تنوعی از رفتارهای سیاسی هستیم که منبعث از موقعیت کشورهای عضو این سازمان است.
حضور کشورهای عرب و غیر عرب، کشورهای بزرگ و کوچک و کشورهایی با تولید بالا و تولید پایین، کشورهای اسلامی و غیر اسلامی تنوع این سازمان را بیشتر کرده است.
در سازمان اوپک قدرت از آن بشکه های نفت است. هرچند که حق رای کشورها بر اساس میزان تولید آنها نیست اما قانونی نانوشته وحود دارد که قدرت بیشتر همواره از آن بشکه های بیشتر است.
هز زمانی که میزان مصرف داخلی 50 درصد از میزان تولید فراتر برود این کشور آرام آرام به سمت منطقه ناامن اقتدار در سازمان اوپک نزدیک می شود. این شرایطی است که در حال حاضر ایران در آستانه آن قرار دارد. ایران روزانه 4 میلیون و 150 هزار بشکه نفت تولید می کند که در حدود 1 میلیون و 850 هزار بشکه از آن صرف مصارف داخلی می شود.
در سازمان اوپک روابط دوجانبه ما با کشورها می تواند بر روی تصمیمات جدید تاثیر بگذارد. به‌خصوص روابط دو جانبه عربستان و ایران به عنوان دو بازیگر مهم این سازمان در هدایت اوپک و تصمیم گیری‌ها اثر گذار است.
ایران و عربستان بالاترین سهمیه را در میان کشورهای عضو حفظ کرده اند. ایران با 14 درصد از تولید جمعی و عربستان با 27.5 درصد از تولید جمعی را به خود اختصاص داده اند و این کشورها بسیار مقید هستند که بتوانند این سهم را نگه دارند چرا که این سهم به منشا قدرت و تاثیر گذاری بر روی سازمان تبدیل شده است.
از اولین اجلاسی که ایران بعد از انقلاب در سازمان اوپک شرکت کرده است تا به امروز که شامل شرکت در 91 اجلاس است ایران یک موضع اتخاذ کرده است. ایران همواره خواهان کاهش تولید و افزایش قیمت نفت بوده است.
عربستان و ایران در سال 1987 به طور غیر رسمی توافق کردند که هر دو به دنبال دبیرکلی اوپک نباشند چراکه ممکن است در جلوی نگاه اعضا مجبور به اتخاذ برخی مواضع شوند این درحالی است که در سال های اخیر ایران همواره به دنبال گرفتن جایگاه دبیرکلی بوده است. در دسامبر سال 2006 ایران اعلام کرد که حق خود را در داشتن جایگاه رها نخواهد کرد.
دکتر رسول موسوی مدیر کل دفتر مطالعات وزارت امور خارجه گفت که گاهی سیاست خارجی بر روند تصمیم‌گیریهای کلان در حوزه نفت تاثیر گذاشته است و در بسیاری از مواقع هم نفت تصمیم خودش را گرفته و سیاست خارجی هم راه خود را رفته است. به این معنا که نفت سیاست خارجی خودش را به همراه داشته است. کل مسائل مربوط به نفت، منافع ملی و امنیت ملی را هم تحت تاثیر قرار داده است.
هر دو سیستم یعنی سیاست خارجی و نفت باید هر کدام کار خودشان را انجام دهند. اگر اینها بتوانند به خوبی کارهای خود را انجام دهند، ما در نهایت دستاورد خوبی خواهیم داشت. کار دستگاه خارجی این است که بتواند وضع جاری را دیده بانی و پیش بینی بکند و افق های دورتر را نیز آینده نگری کند. بنابراین اگر سیاست خارجی بتواند آنچه که در دنیا در حال وقوع است را خوب ترسیم کند و آینده نزدیک را بتواند پیش بینی کند و این را به دستگاه های ذی ربط منتقل کند و دستگاه های ذی ربط بتوانند از این اطلاعات بهره بگیرند، آن زمان همه بهره خواهند برد.
در سیاست خارجی ما باید بدانیم تحولات آتی در صحنه بین المللی چیست؟ در صحنه بین المللی اولین مطلب این است که سیستم بین المللی چه تحولاتی را پشت سر خواهد گذاشت و به کدام سمت در حال حرکت است.
دستگاه سیاسیت خارجی باید بداند چه در جهان چه سیستمی در حال شکل گیری است و با توجه به این نکته باید بتواند جایگاه کشور خودش را تعریف کند. هر سیستم بین المللی به چندین خرده سیستم تقسیم می شود که بازهم شناسایی سار و کار تحولات ساختاری و رفتاری این خرده سیستم ها مهم است. خرده سیستم هایی که امروزدر جهان بسیار تعیین کننده هستند عبارتند از خرده سیستم اقتصادی، خرده سیستم انرژی و خرده سیستم محیط زیست.
اگر بتوانیم سیستم بین المللی انرژی را تعریف، شناخته و برنامه ها را مقایسه کنیم، می توانیم رابطه خوبی ایحاد کنیم. آنچه امروز در سطح بین المللی خرده سیستم انرژی را تعریف می کند، رابطه بین تولید کننده و مصرف کننده انرژی است. مثلا سیستم اوپک یک سیستم تولید کنندگان است که البته سیستم ناقصی به شمار می رود چراکه مصرف کنندگان را در خود جای نداده است.
در سال 2025 مصرف انرژی به اوج خود خواهد رسید و عطش دنیا به انرزی افزایش خواهد یافت که در این زمینه باید منازعات ژئوپلیتیکی، تغییر الگوی مصرف انرژی و گرم شده زمین، مولفه هایی هستند که سیستم انرژی آینده را تحت تاثیر قرار می دهند.
ایران در سند چشم انداز نگاه خاصی به انرژی ندارد و صرفا جایگاه ایران را ترسیم می کند امادر برنامه پنجم توسعه مسائلی در حال شکل گیری است. در برنامه‌ى پنجم نگاه به درآمدهاى نفتى عوض مى‌شود و به عنوان سرمايه‌اى ملى که داراى ارزش افزوده است ديده مى‌شود. ضمن اين که اولويت‌هاى سياست خارجى در اين برنامه ارتقاء نقش مديريتى ايران در توزيع انرژى است. ايران مهم‌ترين نقش را مى‌تواند براى امنيت انرژى ايفا کند چرا که انرژى ارزش افزوده نرم‌افزارى است که دستگاه سياست خارجى بايد آن را جا بياندازد.
نظر شما :