جانشین بورل چه کسی خواهد بود؟

دیپلماسی ایرانی: در کشاکش جنگ اوکراین و برگزاری کنفرانس صلح در سوئیس توامان با تداوم نسل کشی در غزه اروپا موفق شد انتخابات پارلمان را با مشارکت 70 درصدی و با تغییرات محدود در ساختار سیاسی و گرایشی نمایندگان منتخب برگزار کند و اکنون که بیش از دو  دهه از هزاره سوم میلادی می گذرد اتحادیه اروپا به واقعیتی ملموس، قدرتی برتر اقتصادی بویژه در مبادلات خارجی تبدیل شده که بخش عظیمی از مرکز و جنوب شرق قاره سبز را نیز در بر می گیرد؛ ولی این نهاد مهم همراه با گسترش و توسعه نتوانسته است از بروز و ظهور چرخه ای از مشکلات و چالشها بویژه در بخش های امنیتی، دفاعی مرتبط با جنگ اوکراین و مهاجرت برای اعضاء متوسط و ضعیف خود جلوگیری کند.

رهبران اتحادیه اروپا روز دوشنبه برای اولین بار پس از انتخابات پارلمان اروپا به طور غیررسمی ملاقات کردند و به نظر می رسد اجماع بر سر تقسیم پست های رهبری در بروکسل نزدیک است با تمدید مأموریت جدید اورسولا فون در لاین به عنوان رئیس کمیسیون اروپا آغاز می شود و سپس ریاست شورای اروپا و مدیریت دیپلماسی اروپایی نیز مورد بحث قرار خواهد گرفت. البته  به نظر می رسد روبرتا متسولا، چهارمین شغل برتر در سطح اتحادیه اروپا یعنی ریاست پارلمان را به دست آورده است. ساده ترین نامزدی از میان چهار نامزدی، نامزدی روبرتا متسولا (EPP) برای یک دوره جدید دو سال و نیم در راس پارلمان اروپاست. پس از آن، رهبری پارلمان به سوسیالیست ها می رسد. با این حال، پارلمان اروپا و نه رهبران اتحادیه اروپا، در مورد این تصمیم حرف آخر را می زند. در روزهای آینده، در شام و اجلاس های غیررسمی، رهبران اروپایی با فون در لاین مذاکره خواهند کرد و در ازای سبدهای کلیدی در کمیسیون آینده اروپا، حمایت خواهند کرد. همچنین جانشین چارلز میشل به عنوان رئیس شورا احتمالاً آنتونیو کاستا، نخست وزیر سابق دولت پرتغال خواهد بود و به جای جوزپ بورل، کاجا استونیایی به عنوان نماینده عالی اتحادیه در امور خارجی و سیاست امنیتی، منصوب شود.

به نظر می رسد یک اجماع غیرمعمول و سریع غیرمنتظره در مورد چهار منصب اصلی در اتحادیه اروپا، تنها چند روز پس از انتخابات پارلمان اروپا شکل گرفته در حالی که هنوز چیزی مشخص نشده است، انتظار می‌رود در یک شام غیررسمی  رهبران اتحادیه اروپا در 17 ژوئن، توافق بر سر این موضوع به دست آید. با این حال، به نظر می رسد  یک توافق رسمی به احتمال زیاد تنها زمانی اعلام خواهد شد که رهبران اروپایی دوباره در 27 و 28 ژوئن ملاقات کنند. یکی از دلایل خوش‌بینی این است که امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، با توجه به اینکه شکست سنگینی در پارلمان اروپا متحمل شد و بیشتر نگران انتخابات زودهنگام در فرانسه است تا انتصاب‌های ارشد اتحادیه اروپا، علاقه کمتری به ایجاد اختلال در کارها خواهد داشت. همسویی سریع دیپلماتیک حول این چهار نام کاملاً در تضاد با انتظارات قبل از انتخابات اروپاست، زمانی که بروکسل با شایعاتی مبنی بر اینکه مکرون در نظر دارد نامزدهای دیگری را برای رهبری کمیسیون اروپا بررسی کند، پر شده بود. حزب مردم اروپا، که بزرگترین نیروی سیاسی پس از انتخابات اروپا باقی مانده است، می خواهد اورسولا فون در لاین را برای دومین دوره پنج ساله تضمین کند. و اگر مکرون بر مشکلات سیاسی داخلی خود متمرکز باشد، رهبران اروپایی تقریباً مطمئن هستند که موفق خواهند شد. او نامزد اصلی آنهاست، آنها بزرگترین حزب هستند. این اولین اقدام خواهد بود.

وضعیت کلی اوضاع سیاسی اروپا، پس از انتخاب نمایندگان جدید، تحت تسلط حزب مردم اروپا (EPP) است که شامل تشکیلات 13 رهبر از 27 رهبر حزبی اتحادیه اروپا، و همچنین اتحادیه دموکرات مسیحی است که فون در لاین از آن طیف است. سوسیالیست ها، دومین گروه بزرگ در پارلمان اروپا، می خواهند رئیس آینده شورای اروپا را که نماینده 27 کشور عضو است، معرفی کنند. کاستا در رقابت برای این موقعیت پیشتاز است. اوایل هفته، لوئیس مونته‌نگرو، نخست‌وزیر راست میانه  پرتغال، گفت که لیسبون از کاستا برای این سمت حمایت می‌کند. 

در حال حاضر وضعیت خیلی روشنی در مورد مسئولیت سیاست خارجی به جایگزینی بورل وجود ندارد و  کمترین اطمینان در این مرحله این است که چه کسی به عنوان مسئول سیاست خارجی معرفی خواهد شد. کاجا کالاس، نخست وزیر استونی به این پست علاقه مند است و به عنوان یک رهبر ملی و لیبرال از منطقه شرق اروپا، گزینه تقریبا ایده آلی برای لیبرال هایی است که جانشین جوزپ بورل را انتخاب می کنند. در آستانه انتخابات اروپا، برخی از رهبران اتحادیه اروپا نگران بودند که کالاس ممکن است به طور انحصاری بر روسیه تمرکز کند و توجه کافی به سایر مناطق، به ویژه خاورمیانه و آفریقا نداشته باشد؛ اما این مخالفت از آن زمان به پایان رسیده است.

به هر حال اتحادیه اروپایی به عنوان بزرگترین ساختار بوروکراتیک جهانی با مسائل عدیده ای از جمله دفاع و امنیت، مهاجرت، انرژی و کندی رشد اقتصادی روبه روست و گسترش سریع و نامتوازن اتحادیه هم در بروز مشکلات تاثیر گذار بوده است. 

در یک نگاه اجمالی و تطبیقی می توان دریافت که اتحادیه در پذیرش اعضای جدید بویژه از میان کشورهای اردوگاه کمونیسم شتاب به خرج داده و بسیاری از این کشورها بدون رسیدن به مولفه های لازم اتحادیه و بنا به ضرورت و با بهره گیری از فشارهای سیاسی به عضویت این نهاد مهم در آمدند. البته اتحادیه با گزینشی بین بد و بدتر روبه رو بود یا باید سرخوردگان از کمونیسم را به حال خود وا می گذاشت و با فرایندهای پیچیده ای چون مهاجرت غیرقانونی نیروی کار، مافیای سازمان یافته و پولشویی و غیره مبارزه می کرد و یا می بایست استخوان در گلو را چاره اندیشی می کرد. با همه این محور شرقی علاقه مند گسترش اتحادیه به شرق بوده و مثلث بزرگ قدرت تداوم این روند را با هزینه های گزاف به مصلحت نمی داند. 

با همه این احوال باید اذعان کرد که بروکسل به سطح معقولی از بلوغ برای چاره جویی و یافتن راه حل کارشناسانه رسیده است و اما در موضوع سیاست خارجی بدون شک هر نامزد جدیدی تا رسیدن به سطح حرفه ای و تاثیرگذاری بورل ماموریت دشواری را خواهد داشت؛ امری که بر نوع تعامل اتحادیه با منطقه غرب آسیا بویژه جمهوری اسلامی ایران تاثیرگذاری ملموس خواهد داشت.