جنگ غزه و بحران باب المندب

دیپلماسی ایرانی: بحران غزه وجه جدیدی به صورت حملات حوثی‌ها علیه کشتی‌رانی در دریای سرخ و تنگه باب‌المندب یافته است. سخنگوی نظامی حوثی‌ها جمعه گذشته تأیید کرد که تا زمانی که اسرائیل اجازه ارسال غذا و دارو به غزه را نداده، مانع تردد کشتی‌های مرتبط با اسرائیل خواهند شد. 20 کشتی در مدت یکی، دو ماه اخیر وقوع حوادثی را در این آبراه گزارش داده‌اند و آمریکا مدعی است که شنبه گذشته 14 پهپاد را در آسمان دریای سرخ هدف قرار داده‌ است. تاکنون پنج شرکت بزرگ کشتی‌رانی بین‌المللی نیز تردد خود از باب‌المندب را به حال تعلیق درآورده‌اند. مقامات کانال سوئز نیز که حدود 10 میلیارد دلار درآمد سالانه برای مصر دارد، گفته‌‌اند که تاکنون 55 کشتی مسیر جایگزین یعنی دور‌زدن آفریقا را در پیش گرفته‌اند که دو هفته بیشتر زمان می‌برد. مسیر دریایی کانال سوئز – دریای سرخ – باب‌المندب از مسیرهای مهم بین‌المللی است. حدود 12 درصد از تجارت دریایی بین‌المللی و 10 درصد انرژی دریا‌ بُرد از این مسیر منتقل می‌شود. اروپا و آسیا در دو سوی این مسیر قرار دارند و از اختلال در آن بیشتر لطمه خواهند دید. اروپا از طریق این مسیر روزانه حدود شش میلیون بشکه نفت دریافت می‌کند. در صورت بسته‌شدن این مسیر چین نیز در زمره کشورهایی است که بیشترین لطمه را خواهد دید. درباره تحرکات حوثی‌ها سه سؤال مطرح است:

1- این وجه از بحران غزه تا چه حد می‌تواند کشتی‌رانی بین‌المللی را مختل کند و بر اقتصاد جهانی تأثیر بگذارد؟ در شرایطی که دولت‌ها و بازیگران غیردولتی واقع در حلقه اول پیرامون اسرائیل با وجود جانب‌داری‌های عمدتا لفظی از غزه کنار ایستاده و نشان داده‌اند که برنامه‌ای برای درگیرشدن در جنگ ندارند و کشورهای حلقه دوم نیز خویشتن‌داری پیشه کرده‌اند، اکنون تحرکات حوثی‌ها تنها عاملی است که می‌تواند بُعدی منطقه‌ای و بین‌المللی به این بحران بدهد؛ اما تاکنون مشکل حادی پیش نیامده است. با وجود اقدام پنج شرکت کشتی‌رانی بزرگ به تعلیق تردد کشتی‌های‌شان، عمده ترافیک دریایی که به حدود دو هزار کشتی در ماه بالغ می‌شود، به طور عادی جریان داشته است. به‌این‌دلیل بازار نفت به این حمله‌های پراکنده بی‌اعتنا بوده و قیمت نفت به خاطر ضعف تقاضا در برخی بازارها روند کاهشی نیز داشته است. تنها هزینه بیمه کشتی‌ها، به‌ویژه کشتی‌های اسرائیلی افزایش یافته است. این احتمال وجود دارد که تحرکات حوثی‌ها نیز از الگوی برخوردهای محدود و کنترل‌شده بین حزب‌الله و اسرائیل تبعیت کند. تنها در‌صورتی‌که تعداد و شدت حملات حوثی‌ها به کشتی‌ها افزایش فوق‌العاده پیدا کند و کشتی‌ها ملزم به انتخاب مسیر دور آفریقا شوند، هزینه حمل‌ونقل و بهای نفت افزایش خواهد یافت و ممکن است به صورت فشار تورمی در کشورهای ذی‌ربط بروز کند.

2- سیاست آمریکا چیست؟ آمریکا امیدوار است که این تحرکات حوثی‌ها نیز کنترل شده و محدود باقی بماند و توازن غیررسمی که در 70 روز گذشته در منطقه شکل گرفته، بر هم نخورد. آمریکا به لحاظ اقتصادی کمترین نیاز را به مسیر دریای سرخ دارد؛ اما موضوع به لحاظ امنیت منطقه‌ای و باز نگه‌داشتن مسیرهای دریانوری بین‌المللی برای آمریکا مهم است و بسته‌شدن این مسیر به اعتبار آمریکا لطمه جدی خواهد زد؛ ازاین‌رو آمریکا از سه راهکار سخن گفته است: اول ایجاد یک نیروی دریایی چندملیتی ویژه. دوم برگرداندن مجدد انصارالله به فهرست گروه‌های تروریستی به اتهام دزدی دریایی و سوم هدف قراردادن اهدافی در یمن. با توجه به محدودماندن حملات حوثی‌ها و ادامه تردد در دریای سرخ راهکارهای دوم و سوم هنوز محتمل نیست؛ چراکه آمریکا همچنان مصمم به جلوگیری از گسترش جنگ غزه است و امیدوار است در چند هفته آینده با فروکش‌کردن جنگ غزه تهدید حوثی‌ها علیه تردد دریایی نیز منتفی شود. به‌علاوه آمریکا باید ملاحظات عربستان درباره حفظ آتش‌بس و تفاهم با حوثی‌ها و آسیب‌پذیری کشورهای عربی منطقه را نیز در نظر داشته باشد.

3- عواقب درازمدت اقدامات حوثی‌ها چه می‌تواند باشد؟ اگر آمریکا در تلاش برای ایجاد یک نیروی ویژه دریایی موفق شود، این کار ممکن است عواقب درازمدتی برای منطقه داشته و اهدافی فراتر از مقابله با حوثی‌ها، از‌جمله درباره ایران را دنبال کند. چنین نیروی ویژه‌ای می‌تواند به افزایش همکاری‌های امنیتی برخی کشورهای عربی با اسرائیل تحت نظر آمریکا کمک کند. 

قبلا در نوامبر 2021 آمریکا، اسرائیل، امارات و بحرین یک رزمایش دریایی در دریای سرخ انجام داده بودند و هم‌زمان یک نیروی ویژه دریایی (CTF153) با شرکت 39 کشور برای مبارزه با تروریسم و دزدی دریایی در دریای سرخ ایجاد شد. به‌علاوه در خبرها آمده که آمریکا در تلاش برای شرکت‌دادن چین در این نیروی ویژه است. به گزارش وزارت خارجه آمریکا، وزرای خارجه آمریکا و چین هفته گذشته درباره «تهدید حوثی‌ها علیه مسیرهای دریایی» گفت‌وگوی تلفنی داشته‌اند. چین یکی از کشورهایی است که به دلیل اقتصاد صادرات‌محور خود اهمیت زیادی برای امنیت دریانوردی قائل است. همه اینها اکنون فرصت دیگری را برای تحرکات جدیدی از جانب آمریکا ایجاد کرده و می‌تواند به افزایش نفوذش در منطقه کمک کند./شرق