اهمیت سفر رئیسی به آفریقا

دیپلماسی ایرانی: میشائیل گاوین، سفیر پیشین آمریکا در بوتسوآنا و کارشناس مسائل آفریقا در شورای روابط خارجی در پاسخ به این سوال که سفر ابراهیم رئیسی به آفریقا، چه پیامی برای واشنگتن دارد، می گوید: «این سفر نشان می دهد که کشورهای آفریقایی، از گستره وسیعی از گزینه ها برای انتخاب کشورهایی برخوردارند که خواهان دسترسی و شراکت با آنها هستند. برخلاف نگاه محدودتری که روابط آفریقا را محدود به پیوندهای دوجانبه ایالات متحده آمریکا، چین و روسیه با این کشورها می بیند، آفریقایی ها در دوران پساکرونا و همزمان با جنگ روسیه در اوکراین، و نیز با توجه به دشواری های اقتصادی و قروض سنگینی که دارند، به دنبال دسترسی های متنوعی تری در روابط خود هستند تا دست کم بطور سطحی هم شده، نوعی گشایش اقتصادی را تجربه کنند.»

خانم گاوین در پاسخ به این پرسش که ایران در این کشورهای آفریقایی چه جذابیتی می بیند، می گوید: «پرسش جالبی است. در پوشش رسانه ای این سفر، کمتر صحبتی از سرمایه گذاری شنیده می شود. البته هر کدام از این کشورها شرایط خاص خودشان را دارند. دستور کار زیمبابوه با کنیا متفاوت است. زیمباوه حس و حال نسبتا مشترکی با ایران در زمینه تحریم های آمریکا دارد و مایل است به گونه ای خود را به ایران نزدیک و منتسب کند. البته رژیم تحریم ها علیه زیمبابوه، کاملا با رژیم تحریم ها علیه ایران متفاوت است. هیچ تحریم عمومی و جامع اقتصادی علیه زیمبابوه و سرمایه گذاری خارجی در این کشور وجود ندارد و تنها تحریم هایی گزینشی علیه برخی افراد و مقامات این کشور اعمال شده است. با این حال مقامات زیمبابوه می خواهند بگویند که این تحریم ها وجود دارد و بحران های ناشی از سوء مدیریت شان همگی ناشی از تحریم هاست. پس می خواهند به گونه ای خود را قربانی تحریم های غرب نشان دهند. درباره کنیا که البته دوست ندارد در چنین موضع و جایگاهی قرار گیرد، دولت فعلی که تا حد زیادی نگران هزینه های بالای زندگی در کشور و فشارهای اقتصادی جاری است نمی خواهد فرصت گفت وگو درباره چشم انداز صادرات چای کنیایی به یک بازار تازه را از دست بدهد. اوگاندا رویکرد بسیار سختگیرانه ای در برخورد با جامعه LGBT دارد و اخیرا قوانین سفت و سختی را هم در این زمینه تصویب کرده است که این نوع روابط را به عنوان جرم در نظر می گیرد. همچنین حکومت اوگاندا هرچه بیشتر از غرب فاصله می گیرد و بیشتر در مسیر خودکامگی پیش می رود، برای حفظ قدرت به سرکوب و خشونت بیشتری متوسل می شود. بنابراین دست یافتن به نوعی همبستگی با کشورهای مشخص می تواند به اهداف سیاسی آنها کمک کند.» 

از خانم گاوین پرسیده شد که گزارش رسانه های ایران می گوید که آقای رئیسی به این سه کشور آفریقایی پیشنهاد داده مبادلات تهاتری داشته باشند به این شکل که در برابر دریافت کالاهای پتروشیمی ایران، اقلامی را به این کشور صادر کنند تا بتواند بار تحریم ها را تا حدودی سبک کند. این چارچوب تا چه حدی می تواند واقع بینانه از آب در بیاید و عملا موثر واقع شود؟ او می گوید: «تردید دارم که واقع بینانه باشد. همه (طرف ها) تلاش دارند از این سفر – که دستاوردهای عینی اندکی دارد – استفاده کنند تا نشان دهند که در پی جایگزین ها و راه های نجاتی برای چالش های اقتصادی خود هستند. فکر می کنم این وضعیتی است که برای هر دو طرف آفریقایی و ایرانی صدق می کند.»

از او همچنین پرسیده شد که ابراهیم رئیسی در این سفر از یکجانبه گرایی غرب انتقاد کرد، تا چه حد او می تواند این کشورهای آفریقایی و دیگران را در نوعی اتحاد علیه یکجانبه گرایی گردهم آورد؟ خانم گاوین پاسخ می دهد: «مسلما در این زمینه صداهای منتقدی در آفریقا هست که می گویند نظم جهانی، بیش از حد تحت سلطه غرب قرار دارد و در تقلای عامدانه برای پس زدن این سلطه هستند. مثلا آفریقای جنوبی، عضو بریکس است و در این تلاش ها مشارکت دارد. اما اینکه ایران چگونه در این بافت بگنجد، به نظرم یک داوری مورد به مورد را می طلبد. کشورهای مختلف آفریقایی به سنجش هزینه ها و منافع چنین گرایشی می پردازند اما به هرحال، گفتمان آفریقایی علیه یکجانبه گرایی، پدیده تازه ای نیست.»

منبع: وی او ای/ تحریریه دیپلماسی ایرانی/11