رقابت ایران و روسیه در بازارِ سایه نفت

نویسنده: سیمون مارتلّی Simon Martelli 

دیپلماسی ایرانی: بر پایه سه منبع بازار انرژی، صادرات نفت ایران در دو ماه گذشته، به رغم ورود سیل نفت ارزان روسیه به آسیا،  به بالاترین سطح خود از زمان تشدید تحریم های ایالات متحده آمریکا در سال 2019 رسید. بر پایه گزارش گروه مشاوره اف.جی.ای FGE و شرکت تحلیل داده های کپلر Kpler، در ماه مه گذشته، صادرات نفت ایران به روزانه 600 هزار بشکه نفت کاهش یافت چرا که چین به خرید مقادیر اضافی نفت تخفیفی روسیه، پس از انصراف خریداران غربی، رو آورد. اما ایران در نوامبر گذشته، توانست روزانه 1.1 میلیون بشکه نفت صادر کند که بالاترین میزان از مارس 2019 است. 

همچنین آرمن عزیزیان تحلیلگر فورتکسا برآورد می کند که واردات نفت خام ایران توسط چین در دسامبر گذشته 1.2 میلیون بشکه در روز بوده است. عزیزیان به یک عامل دیگر هم در این زمینه اشاره می کند و آن افزایش قابل توجه شمار نفتکش هایی است که نفت خام ایران را در سه ماهه چهارم 2022 حمل کردند حال آنکه در اوایل همین سال، این نفتکش ها به سمت انتقال نفت روسیه چرخش کرده بودند.

در ماه دسامبر، کاهش واردات نفت خام اورال روسیه توسط چین – از میانگین 150 تا 200 هزار بشکه ماه های ژوئن تا نوامبر به تنها 45 هزار بشکه در روز – فاکتور دیگری بود که به افزایش صادرات نفت ایران انجامید. همچنین تقاضای بالاتر پالایشگران مستقل چین برای نفت خام تخفیفی ایران هم در این زمینه نقش داشته است.

ایران بویژه در برابر تغییر الگوهای تقاضا در چین، یعنی مقصد نهایی بیشتر صادرات نفت خام آن کشور، آسیب پذیر است. ردیابی صادرات نفت ایران در سال های اخیر بسیار دشوار شده و این به دلیل گام های محتاطانه ای است که تهران برای پنهان کردن محموله های خود بر می دارد.

عزیزیان می گوید که پس از تهاجم مسکو به اوکراین، رقابت میان نفت تخفیفی اورال روسیه و نفت خام ایران در ماه های مارس تا سپتامبر تشدید شد اما این وضعیت احتمالا دوباره در حال تغییر است. وی می گوید: "در سه ماهه اول 2023 انتظار می رود که محموله های اورال بیشتری با تخفیف های بالاتر نسبت به نفت خام ایران، وارد بازار شود و در این شرایط احتمالا شدت تقاضا برای واردات نفت ایران هم پایان خواهد یافت."

روسیه به پهپادهای ایران برای حمله به زیرساخت های شهری اوکراین نیاز دارد اما رقابت در بازار انرژی هم پابرجاست و می تواند در گذر زمان، تشدید شود. این رقابت احتمالا بر سر تامین تقاضای نفت خام چین بروز کند؛ تقاضایی که اخیرا فروکش کرده است که بر نفت خام سیبری شرقی – اقیانوس آرام روسیه فشار وارد خواهد کرد.

رقابت بر سر "ناوگان سایه" نفتکش هایی که فراتر از مدار تحریم های جی 7 حرکت می کنند، احتمالا به میدان دیگری برای رقابت دو کشور تبدیل خواهد شد. فورتکسا می گوید که دست کم 48 نفتکش را شناسایی کرده است که از ماه مارس 2022 نفت روسیه را بارگیری کرده اند حال آنکه پیش از آن، نفت ایران را حمل می کردند.

در مقابل، در سه ماهه آخر 2022، نوزده نفتکش به بارگیری نفت خام ایران رو آوردند و شش تانکر هم سمت روسیه رفتند. از این گذشته، در قیاس با سال 2021 که چهارده نفتکش انتقال نفت ایران از رده خارج شدند، در سال 2022 تنها دو نفتکش کنار گذاشته شدند. به گفته فورتکسا این نشان می دهد که برخی شرکت های نفتکش، اکنون تمایل کمتری به قراضه کردن تانکرهای قدیمی تر خود دارند چرا که آنها سرگرم انتقال نفت ایران یا روسیه هستند.

منبع: انرژی اینتل / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11