رمزگشایی از لایه‌های‌ تبلیغی رسانه‌های معاند منطقه‌ای‌ درباره عملیات موشکی اخیر سپاه پاسداران

نویسنده: دکتر جلال چراغی، کارشناس سیاسی و رسانه‌ای منطقه

دیپلماسی ایرانی: از سحرگاه روز یک‌شنبه‌ که دو مرکز جاسوسی راهبردی موساد در شهر اربیل در شمال شرق عراق هدف شلیک دوازده موشک نقطه‌زن‌ سپاه پاسداران قرار گرفت، رسانه‌های معاند منطقه به‌ویژه رسانه‌هایی که دستور العمل آنها‌ مستقیما از دربار پادشاه عربستان سعودی صادر می‌شود‌، در چند فاز مختلف به پوشش آن پرداختند.

نخستین فاز تبلیغی این رسانه‌ها «برجسته‌سازی» این عملیات به همراه پخش تصاویر منتشر شده در شبکه‌های‌ اجتماعی با به‌کارگیری‌ عبارت‌هایی‌ چون «حمله موشکی قدرتمند و مهیب» بود. این رسانه‌ها به این علت در فاز نخست به برجسته‌سازی این عملیات روی آوردند که تصور می‌کردند‌ این حملات از سوی گروه‌های‌ مقاومت عراق که آنها‌ را «گروه‌های‌ وابسته به ایران» توصیف می‌کنند‌، صورت گرفته است و در نتیجه، این گروه‌ها‌ مسئولیت عملیات را نخواهند پذیرفت. از این رو،‌ بر اساس چنین ذهنیتی، تلاش کردند با پخش تصاویری از اصابت موشک‌ها‌ به منطقه مورد نظر، این عملیات را برای بهره‌برداری‌های بعدی «مستندسازی» کنند و راه را به روی هر گونه انکار و تکذیب احتمالی ببندند.

فاز دوم تبلیغی این رسانه‌ها زمانی آغاز شد که به نقل از منابع عراقی، منبع حملات را خارج از عراق اعلام کردند و احتمال دادند که ایران باشد. در این فاز و به ویژه با به میان آمدن نام «ایران» رسانه‌ها با احتیاط عمل کردند و مدتی نیز سکوت اختیار کردند، که نشان‌دهنده سردرگمی آنها‌ و تلاش برای کسب تکلیف بود. پس از مدت کوتاهی، این رسانه محور تمرکز خود را بر انعکاس واکنش‌های‌ ضد ایرانی قرار دادند و از پخش هر گونه تصاویر مربوط به اصابت موشک‌ها‌ به اهدافشان پرهیز کردند. علت چنین رویکرد آن نیز این بود که به این نتیجه رسیدند که چنین رویکردی در واقع،‌ برجسته‌سازی قدرت موشکی ایران و توان نقطه زنی آن‌ خواهد بود.

در فاز سوم، این رسانه‌ها تمام تلاش خود را به‌صورت‌ تلویحی و تصریحی به‌کار‌ گرفتند تا این گونه بازنمایی کنند که کنسولگری آمریکا هدف اصلی موشک‌های‌ ایران بوده است نه جای دیگر. هدف اصلی از چنین گزاره تبلیغی، «کوچک‌نمایی» توان و قدرت نقطه‌زنی موشک‌های‌ ایران و اینکه این موشک‌ها‌ به اهداف تعیین‌شده‌ که همان کنسولگری آمریکا باشد، اصابت نکرده است بلکه با فاصله زیادی در منطقه دیگری فرود آمده‌اند. برای این منظور، بر پخش هم‌زمان تصاویر دیگری مانند تصاویر چند خودروی خسارت دیده و  در عین حال تصویر کنسولگری سفارت آمریکا متمرکز شدند که هیچ‌گونه‌ خسارتی به آن وارد نشده است.

فاز تبلیغی چهارم این رسانه‌ها که از روز سه‌شنبه‌ آغاز شد، معطوف به‌ شگرد « تقابل‌سازی» بین ایران و عراق بود. در این چارچوب، محور تلاش این رسانه‌ها این بود که ایران حاکمیت عراق را به‌عنوان‌ یک کشور مستقل نقض کرده است و باید در‌این‌باره‌، پاسخگو باشد. در این چارچوب، به برجسته‌سازی اظهارات ضد ایرانی برخی شخصیت‌های‌ عراقی متمرکز شدند.

در فاز پنجم تبلیغی، این رسانه‌ها وارد گزاره تبلیغی «برجسته‌سازی اسرائیل» شدند. دستمایه تبلیغی آنها‌ در‌این‌باره‌، گزارش برخی منابع خبری منطقه‌ای‌ بود که مدعی بود اسرائیل یک ماه پیش طی عملیاتی مرکز ساخت پهپادهای ایرانی را در غرب کشور هدف قرار داده است. در این چارچوب، روزنامه الشرق الاوسط روز چهارشنبه تیتر زد «اسرائیل یک ماه پیش طی عملیاتی صدها پهپاد ایران را در داخل این کشور منهدم کرده است». در این راستا، ارگان‌های تبلیغی معاند ایران در سطح منطقه محور اهتمام خود را بر «برجسته‌سازی اسرائیل» و«قدرتمند‌نمایی» آن با القای تلویحی «ضعیف‌انگاری» ایران، قرار دادند.

نکته شایان توجه در تمام این مراحل، که با دقت کامل در اتاق‌های‌ فکر ساخته و پرداخته شده، این است که این رسانه‌ها از اشاره تلویحی و تصریحی به فعالیت‌های‌ خرابکارانه اسرائیل در خاک عراق یا منطقه غرب آسیا پرهیز کردند و بلکه درصدد تبرئه و «سفیدنمایی» آن برآمدند.