روابط ایران و عربستان بین توازن منافع و بی‌اعتمادی

نویسنده: حسن فحص

دیپلماسی ایرانی: برگزاری چهار دور مذاکره علنی بین ایران و عربستان سعودی به میزبانی عراق و سپس توقف آن، این پرسش را مطرح می کند که آیا دو کشور تمایل به گفت وگو دارند؟ به ویژه که تجربیات ده‌های گذشته نشان می دهد دیپلماسی نتوانسته است به کاهش تنش و برطرف کردن اختلافات که در برخی مراحل به کشمکش علنی بین دوطرف می رسید، کمک کند. 

مردد بودن عربستان در باز کردن درها به روی همسایه خود ایران، نتیجه‌ نگرانی دیرپا از بلندپروازی های توسعه طلبانه ایران در منطقه و ادامه آن چیزی است که عربستان و متحدانش سیاست مداخله تهران در مسائل و امور داخلی این کشورها می داند که با اشغال عراق به دست آمریکا گسترش یافت و ابعاد امنیتی و نظامی پیدا کرد. به این ترتیب عربستان سعودی و کشوهای دیگر، ایران را به ایفای نقش مخرب و ضربه زدن به ثبات کشورها و دولت های منطقه متهم می کنند. 

بحران یمن را می توان نقطه اوج نگرانی های عربستان و سایر کشورهای عربی از شهوت جاه طلبی ایران برای سیطره بر تصمیم گیری های منطقه ای دانست که بحران بین عربستان و ایران را وارد مرحله ای پیشرفته کرد چرا که نفوذ ایران در یمن، تهدیدی برای امنیت ملی و عمق راهبردی عربستان و نقش عربی و اسلامی این کشور محسوب می شود. 

ایران تلاش می کند از گفت وگوهای جدید با عربستان سعودی برای ارسال پیامی به جامعه بین المللی و به خصوص ایالات متحده آمریکا درباره توانایی کشورهای رقیب و متخاصم منطقه برای حل بحران ها و اختلافاتشان بدون هیچ گونه مداخله یا کمک خارجی یا بین المللی، ارسال کند. ایران همچنین به دنبال تثبیت این باور خود است که واشنگتن مسئول کشمکش های منطقه است و حضور آمریکا تهدید و مانعی در برابر ثبات امنیتی و سازندگی منطقه در چارچوب منافع منطقه ای است. 

تهران با عادی سازی روابط با ریاض به دنبال خارج کردن برگه «نفوذ منطقه ای» از میز مذاکرات هسته ای است که واشنگتن بر آن اصرار دارد و تلاش می کند ایران را به بازگشت به میز مذاکره در آینده برای مذاکره بر سر این نقش و نفوذ ملزم کند. تهران همچنین به دنبال بهره برداری از رویکرد جدید مقامات سعودی برای پایان دادن به تنش ها و اختلافات با همه طرف های کشورهای عربی حوزه خلیج (فارس) و عربی و منطقه ای است تا ریاض را برای بازگشایی کنسولگری خود در مشهد و کنسولگری ایران در جده به عنوان مقدمه بازگشایی سفارتخانه ها در پایتخت ها متقاعد کند. 

ریاض معتقد است عادی سازی روابط دیپلماتیک با تهران می تواند ابزاری برای متقاعد کردن ایران به پایبندی به تعهداتش به منظور کمک به حل بحران یمن باشد که دروازه ورود به دیگر بحران ها در منطقه است. ولی مانع اصلی در این مسیر، دشواری اطمینان یافتن از نیات ایران برای همکاری در این پرونده و سایر پرونده هاست به ویژه که مبنای راهبرد ایران را اصل حفظ توانایی و برتری منطقه ای خود تشکیل می دهد. بنابراین، دستیابی دوطرف به تفاهم، برای ریاض آسان نخواهد بود. 

هر گونه ناکامی در مذاکرات بر سر پرونده هسته ای ایران، احتمالا تاثیری منفی بر روند گفت وگو بین ریاض و تهران خواهد گذاشت و ممکن است دو طرف را به بازگشت به خانه اول تنش ها مجبور کند به ویژه از سوی ریاض که با نگرانی به جاه طلبی های هسته ای ایران و تلاش این کشور برای جدا کردن روند دیپلماسی هسته ای از دیپلماسی منطقه ای نگاه می کند.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11