چالش های اقتصادی تحریم و کرونا، پیروزی رئیسی را تلخ می کنند؟

نویسندگان: اندرو انگلند و نجمه بزرگمهر

دیپلماسی ایرانی: ابراهیم رئیسی، روحانی محافظه کار، در سال 2017 که برای اولین مرتبه در انتخابات ریاست جمهوری ایران شرکت کرد، شکست خورد و نتوانست نظر رای دهندگان امیدوار به برجام و گشایش اقتصادی ناشی از آن را به حمایت از خود جلب کند. اکنون که 4 سال از آن زمان گذشته، توافق هسته ای بدون نتیجه، بحران اقتصادی ناشی از تحریم های ایالات متحده، ناامیدی رای دهندگان، و عزم جمهوری اسلامی برای قدرت گرفتن یک اصول گرا، زمینه را برای پیروزی او در انتخابات با کسب 62 درصد آراء فراهم آوردند.

اما از دیدگاه بسیاری در داخل و خارج از ایران، سید ابراهیم رئیسی زمان چندانی برای چشیدن طعم شیرین پیروزی نخواهد داشت. برخی تحلیل گران معتقدند پیروزی سید ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری می توانند با افزایش محبوبیت او همراه باشد به این شرط که بتواند از چالش هایی که از دولت روحانی به ارث می برد، استفاده و آنها را به خوبی حل کند و بزرگ ترین چالش برای او، اقتصادی است که در نتیجه تحریم های ایالات متحده و همه گیری کرونا به شدت آسیب دیده و جامعه را ناآرام کرده است.

هواداران سید ابراهیم رئیسی امیدوارند او بتواند به جنگ جناحی داخلی در دوره دوم و آخر ریاست جمهوری حسن روحانی که در ماه اوت تمام می شود، پایان دهد. در میانه روزهای دشوار جمهوری اسلامی، وحدت بیش از هر اتفاق دیگری اهمیت دارد. یکی از شعارهای انتخاباتی سید ابراهیم رئیسی «یک ملت، یک گروه، یک هدف» بود. یکی از افراد نزدیک به مقامات جمهوری اسلامی گفت: «به این دلیل به رئیسی باور دارم، چون با رهبری همسو است. مجلس، رهبری، قوه قضائیه، همگی در یک سمت خواهند بود و عملکرد بهتری خواهند داشت.»

مهم ترین عامل برای وضع نابسامان اخیر ایران، تصمیم دونالد ترامپ به خارج کردن ایالات متحده از توافق هسته ای و اعمال تحریم های فلج کننده علیه اقتصاد جمهوری اسلامی و برخی افراد با نفوذ از جمله سید ابراهیم رئیسی بود. این آشفتگی در میانه فعالیت دولت اصلاح طلب سبب شد اصول گرایان در ایران قدرت بیشتری بگیرند، چرا که نشان داد برای تحقق امید 24 میلیون ایرانی که در سال 2017 به روحانی رای داده بودند به تحول و شکوفایی اقتصاد در نتیجه توافق هسته ای، چشم اندازی وجود ندارد. در حالی که بسیاری از حامیان میانه روها و اصلاح طلبان روز انتخابات در خانه ماندند، طرفداران اصول گرایان به فراخوان حوزه های انتخابیه خود پاسخ مثبت دادند.

در حال حاضر، رئیس جمهوری جو بایدن در آمریکا گفته است که اگر ایران به طور کامل به تعهدات هسته ای خود بازگردد، ایالات متحده نیز به توافق بازخواهد گشت. اما این احتمال وجود دارد که تحریم های دولت دونالد ترامپ علیه سید ابراهیم رئیسی که به عنوان افراد نزدیک به رهبری هدف قرار گرفته، بر روند مذاکرات برای احیای عملی برجام تاثیر منفی بگذارد.

سید ابراهیم رئیسی که در یک خانواده روحانی متولد شد، پنج سال پیش هنگامی که رهبری او را به عنوان خادم حرم امام رضا (ع) در مشهد، شهر زادگاهش، منصوب کرد، وارد مسیر ترقی سیاسی شد. نظارت بر حرم امام رضا که مهم ترین حرم مقدس در ایران به شمار می رود، اهمیت بسیاری در ایران دارد. سید ابراهیم رئیسی در سال 2019 هم توسط رهبری به ریاست قوه قضاییه، یکی از مراکز اصلی قدرت اردوگاه اصول گرایان، منصوب شد. او از آن زمان از سمت جدید خود برای جنگی صلیبی علیه فساد استفاده کرده و موجبات تحسین حتی بسیاری از منتقدان خود را نیز فراهم آورده است.

سید ابراهیم رئیسی در کارزار مبارزات انتخاباتی جزئیات چندانی از سیاست گذاری های احتمالی خود ارائه داد، اما گفت که مسائل داخلی اولویت او هستند. او در کارزار انتخاباتی بیشتر روی جلب توجه آن دسته از مردم ایران تمرکز داشت که به ویژه در سال های اخیر از نظر اقتصادی متحمل آسیب شده اند. او حتی اشاراتی به پیشینه خود داشت: «من نه تنها فقر را می شناسم، بلکه طعم آن را نیز چشیده ام.»

رئیس جمهوری منتخب تنها اشاره ای گذرا به سیاست خارجی داشته است. بیشتر تحلیل گران و ناظران معتقدند در زمینه های اصلی روابط خصمانه ایران با ایالات متحده، حمایت از متحدان منطقه ای و یا گسترش برنامه موشکی، تغییر چندانی در سیاست های جمهوری اسلامی در ریاست جمهوری سید ابراهیم رئیسی رخ نخواهد داد. در همین حال، بسیاری از تحلیل گران معتقدند که رئیس جمهوری منتخب در قیاس با محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری اصول گرای پیش از روحانی، میانه روتر خواهد بود. او در حقیقت فعالیت خود را با اظهارات شدیدالحن علیه ایالات متحده و اسرائیل و اظهارات درباره سیاست های داخلی پوپولیستی آغاز کرده است.

در هر حال، حتی محافظه کاران و اصول گرایان به این مساله اذعان دارند که سید ابراهیم رئیسی ماموریت دشوار و دلهره آوری پیش روی خود دارد. محمد مهاجری، تحلیل گر محافظه کار، گفت: «بعید نیست که دوره رئیسی شبیه به احمدی نژاد و روحانی [سال های آشفته گذشته] شود. قایق سیاست در ایران زیاد به صخره می خورد.»

منبع: فایننشال تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34