جان شهروندان ایران بازیچه موازنه قدرت ترکیه و امارات متحده عربی!

دیپلماسی ایرانی: سیاستگذاری عمومی را فرآیندی از اقدامامات دولتی می‌دانند که در راستای اصلاح و بهبود شرایط یک کشور و شهروندانش در ابعاد داخلی و خارجی تدوین و اجرایی می‌شود. در فرآیند سیاستگذاری عمومی به‌خصوص سیاستگذاری خارجی، "موازنه قدرت" یکی از اصولی است که همواره مورد توجه و اجرای حکمران و سیاستگذاران قرار می‌گیرد.

سیاستگذاری عمومی یک دولت توسط مجموعه نهادها، ساختارها و کارگزاران مختلفی طراحی و اجرا می‌شود که خود به برقراری موازنه قدرت داخلی نیاز دارد. اصل موارنه قدرت در سیاستگذاری خارجی از اهیمت دو چندانی برخوردار است، زیرا سیاستگذاری خارجی در عصر کنونی بیشتر بر موازنه قدرت بر پایه تعامل با سایر قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی استوار است تا از مسیر موازنه قدرت، اهداف و نیات حکمران یا سیاستگذار با کم‌ترین هزینه ممکن تحقق یابد.

سیاست موازنه قدرت در سیاستگذاری خارجی به عنوان یک اصل بنیادین مورد بهره‌برداری بسیاری از قدرت‌های بزرگ و کوچک قرار می‌گیرد تا از این روش بتوانند منافع خود را در جهان آشوبناک کنونی حفظ کنند و افزایش دهند. نظام جمهوری اسلامی ایران نیز همواره سعی در بهره‌گیری از سیاست موازنه قدرت در سیاستگذاری خارجی خود داشته است که شعار "نه شرقی، نه غربی" را می‌توان به عنوان جلوه و شعار اصلی سیاستگذاری خارجی ایران در چارچوب موازنه قدرت طی 4 دهه اخیر قلمداد کرد. 

یکی از جدیدترین و شاید عجیب‌ترین نمونه‌های اجرایی سیاست موازنه قدرت در سیاست خارجی ایران را می‌توان در ماجرای "عدم لغو تردد مسافری و پروازهای هواپیمایی میان ایران و ترکیه" در اوج فراگیری موج چهارم کروناویروس در ایران مشاهده کرد که نشانه‌ای از ضعف سیاستگذاری خارجی ایران در برابر رقیبان منطقه است. عدم لغو تردد مسافری میان ایران و ترکیه به‌خصوص پروازهای مسافری میان دو کشور در اوج خیزش چهارم کرونا که برخلاف درخواست وزیر بهداشت و درمان ایران بوده است را می‌توان در چند محور مورد بررسی قرار داد که در نهایت جلوه‌ای از نابسامانی سیاستگذاری عمومی به‌ویژه سیاستگذاری خارجی ایران را نمایان می‌سازد:

یکم - وضعیت وخیم کرونا در ترکیه و دستکاری آمار: وضعیت شیوع کرونا طی دو ماه اخیر در ترکیه چنان وخیم بوده است که در آمار ارائه شده از سوی رسانه‌های رسمی این کشور در مقایسه با ایران، از حجم 3 برابری بیماران روزانه کرونا در ترکیه نسبت به ایران حکایت دارد. هر چند دولت ترکیه در زمینه واکسیناسیون و اقدامات پزشکی در این کشور ادعاهای تبلیغاتی فراوانی دارد، اما آمارهای روزانه این کشور نشان می‌دهد که تبلیغات ترکیه تنها برای جذب تروریست و گردشگر خارجی است تا اقتصاد در حالت کمای این کشور را کمی هوشیار سازد.

ترکیه به عنوان یک کشور گردشگرپذیر دارای اقتصاد توریسم‌محور، برای نجات اقتصاد خود و جذب گردشگر بیشتر به تبلیغاتی متوسل شده که مراکز گردشگری این کشور را امن‌ترین مراکز برای گردشگران منطقه‌ای و جهانی نسبت به بیماری کروناویروس معرفی کرده است.
 
در ماه‌های اول سال 2021 در وضعیتی که اغلب کشورهای اروپایی در موج‌های شدید کرونایی گرفتار شده و آمار بیماران و مرگ کرونایی در آنها افزایش داشت، آمار ابتلا و مرگ کرونا در ترکیه که همچنان پذیرای گردشگران از کشورهای مختلف بود، به طور عجیبی در حدود 7 تا 8 هزار نفر ثابت مانده بود. در چنین شرایطی بود که رسوایی دستکاری آمار بیماران کروناویروس در ترکیه آشکار شد. در این فرآیند دستکاری آمار کرونا، آماری که باید نزدیک به 30 هزار نفر بیمار روزانه باشند، تنها 7 یا 8 هشت هزار نفر اعلام می‌شدند.1     

دولت ترکیه برای نجات اقتصاد بیمار خود، سیاست دستکاری و جعل آمار کرونا را در پیش گرفته بود تا وضعیت وخیم کرونایی این کشور را وضعیتی عادی و سفید نمایش داده و همچنان به فریب سایر دولت‌ها پرداخته و گردشگران بیشتری را در ماه‌های اول سال 2021 جذب کند. 

دوم – اوج‌گیری کرونادر ایران و اوج تردد به ترکیه: در حالی که از هفته پایانی اسفند 1399 آمارهای رسمی در ایران از آغاز موج چهارم خیزش کروناویروس حکایت داشت و مسئولین بهداشتی به‌خصوص وزیر بهداشت و درمان به شدت خواهان رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی و حتی برخی محدویدیت های اجتماعی و مدنی در این زمینه بودند، دولت ایران با سهل‌انگاری و نابسامانی در مدیریت و کنترل این موج جدید، خود عامل اصلی طغیان سیاه کروناویروس بهاری در ایران شد!

در همین دوره زمانی در ترکیه که متهم به دستکاری آمار کرونایی بود، آمار بیماران کرونایی روزانه در حدود 16 هزار نفر بود در حالی که آمار بیماران ایرانی حدود 8 هزار نفر بودند. جدول زیر نشان می‌دهد که در هر حال آمار بیماران کرونایی ترکیه تا 27 اسفند، 2 برابر آمار ایران و از 27 اسفند تاکنون تعداد بیماران کرونایی ترکیه به بیش از 3 برابر تعداد بیماران کرونایی ایرانی افزایش یافته است.

وضعیت اوج‌گیری کرونا در هر دو کشور ایران و ترکیه که خود تابعی از وضعیت وخیم جهانی این بیماری بود، از سوی سیاستگذاران ایرانی با نوعی بی‌توجهی و بی‌اعتنایی شگفت‌انگیز مواجه شد، به صورتی که با وجود درخواست کارشناسان و به‌خصوص دکتر نمکی، وزیر بهداشت ایران برای لغو تردد و پروازهای مسافری ایران و ترکیه، این پروازها تاکنون همچنان برقرار هستند!

در پاسخ به درخواست‌های وزیر بهداشت ایران برای لغو و توقف تردد و پروازهای مسافری به ترکیه، وزیر کشور ایران در گزارش خود به دکتر روحانی رئیس جمهوری ایران، به صراحت به وجود حجم گسترده تردد هوایی میان و ایران و ترکیه اعتراف کرده و بنابر مشورت‌های جمعی میان برخی نهادهای مربوطه، با پیشنهاد لغو و توقف پروازهای ایران و ترکیه نیز مخالفت کرده‌اند.2 اعتراف صریح وزیر کشور ایران به برقراری حدود 200 پرواز هفتگی میان ایران و ترکیه 3 را می‌توان بارزترین جلوه از نابسامانی و سهل‌انگاری سیاستگذاران ایرانی در مقابله با موج شدید کروناویروس نوروزی و بهاری 1400 ایران دانست که نتایج آن اکنون بسیار خطرناک و بحرانی شده، اصل سلامت شهروندان و بقای نظام را نیز تهدید می‌کند.

سوم - نابودی ایران و تعهد به موازنه قدرت میان ترکیه و امارات متحده عربی: جالب‌ترین و بلکه تأسف‌برانگیزترین جلوه نامه شماره 2961 مورخ 1400/01/14 قرارگاه عملیاتی ستاد ملی مبارزه با کرونا با امضای "رحمانی فضلی" وزیر کشور ایران را می‌توان در این بند از نامه مشاهده کرد که می‌گوید: «بسته شدن مرزهای ترکیه و باز بودن هم‌زمان مرزهای هوایی سایر کشورها مانند امارات از منظر سیاسی و اجتماعی در مناسبات دو کشور تبعات منفی در پی خواهد داشت.»4 یعنی ایران برای جلوگیری از اعتراض دولت ترکیه به برقراری پروازهای امارات متحده عربی و ایران، باید به دولت ترکیه باج بدهد و پروازهای کرونایی این کشور را برقرار نگه دارد!
 
این نامه وزیر کشور به رئیس جمهور ایران به‌ویژه بند مذکور در این نامه را می‌توان جلوه‌ای از تعهد سیاستگذاران ایرانی به حفظ تعادل میان رقیبان منطقه‌ای ایران به هر صورت ممکن حتی در ازای وقوع فاجعه کنونی کروناویروس در ایران و دادن باج به دولت ترکیه محسوب کرد.

گویا سیاستگذاران ایران به‌خصوص وزیر کشور و کارگروه مشاوران وزارت امور خارجه در ستاد ملی مبارزه با کرونا به جای حفظ منافع، حفظ جان و مال شهروندان ایران به دنبال برقراری موازنه قدرت منطقه‌ای میان ترکیه و امارات متحده عربی با تاکتیک باج‌دهی همزمان به این دو رقیب منطقه‌ای هستند!

آیا ایران متعهد و مجبور به برقراری موازنه قدرت میان ترکیه و سایر همسایگان خود ازجمله امارات متحده عربی و باج دادن به آنهاست تا این‌گونه جان شهروندان ایرانی را به خطر اندازد و ایران را دستخوش بحران وضعیت سیاه کروناویروس کند؟

*
سیایت موازنه قدرت در سیاستگذاری خارجی بیشتر بر حفظ منافع و به‌خصوص جان، مال، عزت و شرف شهروندان یک کشور استوار بوده است. سیاست موازنه قدرت در سیاست خارجی مورد انتقاد و مخالفت بسیاری اندیشمندان علم سیاست نیز بوده است‌، آن‌گونه که "جان برایت" سیاستمدار قرن نوزدهم می‌گوید: «ایده موازنه قدرت، توهمی شیطانی است که از زمان‌های دور به ما رسیده است.»5 به هرحال سیاست موازنه قدرت یکی از اصول اجتناب‌ناپذیر سیاستگذاری خارجی است که خود دارای تاکتیک‌ها و تکنیک‌های بسیار خاصی بوده و نیاز به طراحان و مجریان توانمند و آگاه دارد.

بهره‌گیری یا نیت استفاده از سیاست موازنه قدرت از سوی برخی سیاستگذاران ایرانی در ستاد ملی مقابله با کرونا که بر جلب رضایت دو کشور ترکیه و امارات متحده عربی به مثابه باج دادن به آنها و به ازای گسترش و افزایش شدت موج کرونا در داخل ایران استوار بوده، خود نشانه‌ای از سیاستگذاری عمومی نابسامان و بحران‌آفرین در ایران است.

**

برقراری هفته‌ای 200 پرواز مسافری میان ایران و ترکیه آن‌هم در اوج خیزش کرونا در بهار 1400 که البته ترددهای زمینی را نیز باید به آنها افزود، همان فرآیندی است که موازنه قدرت را توهم و امری شیطانی می‌سازد، زیرا موازنه قدرت میان همسایگان ایران از سوی سیاستگذاران ایرانی طغیان کرونا در ایران و افزایش مرگ و میر شهروندان ایرانی را سبب شده است.

به نظر می‌آید سیاستگذاران ایرانی به‌ویژه سیاستگذاران خارجی ایران در چرخه‌ای از باج‌دهی به رقیبان گرفتار شده‌اند. این فرآیند زیان‌آور سیاست خارجی ایران چنان آشفته نشان می‌دهد که حتی سلامت و جان شهروندان ایرانی در قالب باج به کشورهای ترکیه و امارات متحده عربی عرضه شده است!

فرآیند کنونی سیاستگذاری عمومی در ایران، دوران آشفته و نابسامانی از سیاستگذاری‌های معیوب و ناکارآمد را نشان می‌دهد که توان برقراری اثربخش موازنه قدرت به سود منافع ایران و جهت بهبود شرایط زندگی ایرانیان را ندارند. چنین رویکردی در نهایت سبب افزایش ناخشنودی و نارضایتی شهروندان می‌شود که خود می‌تواند اصل سلامت و بقای ایران را نیز دستخوش بحران کند.     

منابع: