ترامپ تا چه اندازه در سیاست خارجی برای بایدن اهرم فشار فراهم آورده است؟

نویسنده: جیمز ام. لیندسی

دیپلماسی ایرانی: تا انتقال ریاست جمهوری از دونالد ترامپ به جو بایدن زمان زیادی باقی نمانده است. آیا سیاست های سختگیرانه رئیس جمهوری ترامپ مسیر را برای موفقیت های بزرگ دیپلماتیک رئیس جمهوری منتخب بایدن هموار ساخته اند؟ تعرفه های وارداتی اعمالی علیه چین، سیاست اعمال فشار حداکثری علیه ایران و کنار گذاشتن چندین توافقنامه بین المللی همگی در تئوری یک اهرم فشار دیپلماتیک برای بایدن ایجاد کرده و امکان بازی نقش «پلیس خوب» در برابر «پلیس بد» که ترامپ بود را فراهم آورده اند. اما این اهرم فشار در عمل به اندازه تئوری جالب توجه نیست.

اولین نکته این است که ترامپ به طور مداوم یک رفتار سختگیرانه را با هدف ایجاد اهرم فشار دنبال نکرده است. کره شمالی یک نمونه آشکار است. ترامپ در مدت زمانی کوتاه «آتش و خشم» خود را برای «دیپلماسی نشست» رها کرد و اساسا یکی از منابع احتمالی اهرم فشار، یعنی چشم انداز نشست، را از بین برد. زرادخانه کره شمالی اکنون در قیاس با زمان روی کار آمدن ترامپ موشک های هسته ای و بالستیک پیچیده تری را شامل می شود. چین هم به «نقض آشکار» تحریم های بین المللی روی آورده است و زمانی که بایدن وارد کاخ سفید شود، در جایگاه مستحکم تری از 2017 خواهد بود.

در برخی موارد به نظر می رسد ترامپ برای بایدن اهرم فشار فراهم آورده، اما سوال این است که آنها چقدر مفید خواهند بود؟ چهار مساله وجود دارد که محدودیت های اهرم های فشار ترامپ برای بایدن را نشان می دهد. اول، آیا ترامپ نوع درستی از اهرم فشار را برای بایدن به ارث گذاشته است؟ بایدن اوایل ماه جاری میلادی گفت وقتی صحبت از اهرم فشار بر چین می شود، ایالات متحده چیزی در دست ندارد. دلیل کافی نبودن تعرفه های وارداتی این است که ترامپ یکجانبه عمل کرده است. بایدن بهار گذشته نوشت: «وقتی ما دموکراسی های با یکدیگر متحد می شویم، قدرت ما دو برابر می شود. چین نمی تواند بیش از نیمی از اقتصاد جهانی را نادیده بگیرد.» ترامپ چنین ائتلافی ایجاد نکرد و این مساله شرایط ساده تری برای خنثی کردن فشار آمریکا برای چین فراهم آورد.

دوم، اهرم فشار تنها در صورتی کار می کند که همراه آن پیشنهادی برای برطرف کردن نیازهای طرف مقابل وجود داشته باشد. وقتی مساله چین مطرح می شود، احتمالا تسهیل تعرفه ها تاثیری نخواهد داشت. چین به مراتب بهتر از ایالات متحده به همه گیری کرونا رسیدگی کرده و اقتصاد آن نسبتا به شرایط قبل بازگشته است. چین بیشتر نگران نداشتن دسترسی به فناوری غربی است؛ اما این احتمال هم وجود دارد که تصمیم بگیرد که بهترین استراتژی برای آن فاصله گرفتن از ایالات متحده است.

سوم، اهرم فشار تنها در صورتی جواب می دهد که پایان مسیر از پیش مشخص شده باشد. نمونه این شرایط می تواند چالش کنونی آمریکا با ایران باشد. بایدن هیچ بختی برای مذاکره بر سر نسخه جدید و بهبود یافته توافق هسته ای سال 2015 ندارد. به علاوه، ترامپ پیشتر نشان داده هر توافق هم که حاصل شود ممکن است تنها با یک امضا کنار گذاشته شود. از این رو، بنابراین حتی اگر محافظه کاران و تندروهای ایران از همان ابتدای امر احتمال مذاکره را رد نکنند، بایدن باید آنها را متقاعد کند که رئیس جمهوری آینده آمریکا هیچ توافقی را لغو نخواهد کرد. این مساله یک مانع دشوار در هر گونه دیپلماسی واشنگتن در قبال تهران است.

چهارم اینکه اهرم فشار تنها در صورتی جواب می دهد که دیگران بدانند شما آمادگی و تمایل استفاده از آن را دارید. این مساله می تواند در رویکرد بایدن در قبال اروپا مشکل ساز باشد. شور و اشتیاق اروپایی ها برای صرف هزینه های بیشتر در زمینه دفاع، ترمیم توافق هسته ای ایران و بازسازی سازمان تجارت جهانی در دوران ریاست جمهوری ترامپ دقیقا به این دلیل افزایش یافت که نگران عواقب احتمالی خودداری از چنین اقداماتی بودند. شرایط در رابطه با بایدن که قهرمان چندجانبه گرایی به شمار می رود، به مثابه قبل نخواهد بود و این مساله سبب می شود اروپا بتواند تصمیم های سخت را به راحتی بگیرد.

در دیپلماسی جدای از گزینه ها و فرصت های موجود، شیوه استفاده از این گزینه ها و فرصت ها نیز اهمیت دارد. شرایط موجود برای بایدن ایده آل و حتی خوب نیست. باید دید که او در برابر این شرایط چه رویکردی اتخاذ می کند.

منبع: شورای روابط خارجی اروپا / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34