رونق «ساخت ایران» در اقتصادی که ترامپ می خواهد نابودش کند

نویسنده: گلنار متولی

دیپلماسی ایرانی: در ایران، زمان نمی توانست برای راه اندازی مشاغل جدید بدتر از حالا باشد. حتی پیش از آنکه مقامات جمهوری اسلامی درباره شیوع ویروس کرونا به مردم هشدار دهند، ایران سال خود را با تنش های شدید با ایالات متحده آغاز کرده و اقتصاد آن در نتیجه تحریم ها فلج شده بود.

اما سه نفر از فارغ التحصیلان رشته طراحی لباس اینطور نتیجه گرفتند که بازار اسیر متشکل از ده ها میلیون مشتری تشنه واردات، ارزش مخاطره کردن دارد. مارک آنها تحت عنوان «کوی» از ماه ژوئیه تاکنون هزاران تاپ و شلوار جین فروخته است.

«ساخت ایران» به صورت بارقه ای از امید در میانه نابودی مالی ناشی از بیرون رانده شدن از بازار نفت و تجارت جهانی و فشارهای کووید 19، ظهور کرده است. در کشوری که زندگی بسیاری از مردم با چرخه های محدودیت های غربی تعریف می شود، مارک هایی مانند «کوی»، «زی شامپو» و «بونمانو کافی» از جمله مارک هایی هستند که خلاء کالاهای مصرفی را پر می کنند.

آرمیتا قصابی، 30 ساله، یکی از بنیان گذاران کوی، گفت: «ما می دانستیم که این کار جواب می دهد چون خودمان و خیلی از اطرافیانمان برای چیزهای ساده و اساسی به دردسر افتاده بودیم.» استفاده کوی از پارچه های تولیدی کارخانه نساجی در شهر خوی در شمال غربی ایران، نیاز به مواد وارداتی را از بین می برد. به گفته قصابی، نبود رقابت با مارک های جهانی و هزینه های پایین نیروی کار، قیمت ها را مقرون به صرفه و حاشیه سود آنها را مناسب می کند. آنها به ازای هر شلوار جین حدودا 18 دلاری، حدود 11 دلار سود می کنند که می توانند آن را در خطوط تولید جدید هزینه کنند.

ایران سال هاست که به مقاومت خود افتخار می کند. آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم ایران، هم همین رویه را در دکترین «اقتصاد مقاومتی» بسط داده اند. توافق سال 2015 بر سر کاهش فعالیت های غنی سازی هسته ای ایران تا پیش از اینکه دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، از آن خارج شود و حمله به اقتصاد ایران آغاز کند، وعده و نوید بازگشت ایران به صحنه بین المللی را می داد.

یکی از اولین چیزهایی که پس از اعمال مجدد تحریم ها در سال 2018 از خیابان های تهران ناپدید شد، فروشگاه های لباس بود. مراکز خرید معروف که سال ها میزبان نسخه های غیر رسمی مارک هایی مانند «منگو» و «زارا» یا مغازه هایی با حق امتیاز «آدیداس» و «بنتون» بودند، اکنون تحت سلطه واحدهای خالی خرده فروشی هستند. ترکیبی از سقوط ناگهانی ارزش ریال که ضربه بزرگی به توان خرید مصرف کنندگان زد و ممنوعیت واردات صدها کالای غیر ضروری از جمله پوشاک در صنعت خرده فروشی توسط دولت از جمله دلایل این اتفاق بود. واردات کمتر منجر به کمبود موارد پیش پا افتاده مانند مارک های شامپوی خارجی شده که قیمت آنها سر به فلک کشیده است.

نازنین، مالک یک شرکت بازاریابی کوچک در تهران که به دلیل حساسیت مساله صحبت با رسانه های خارجی خواست نام فامیلش پنهان بماند، گفت که اخیرا از آنجایی که هزینه شامپوهای «لورآل الوایو» بالا رفته، خرید شامپوی «زی» را شروع کرده است. شامپوی لورآل اگر پیدا شود، قیمت هر بطری آن شش برابر گرانتر از دو سال پیش شده است. نازنین 51 ساله می گوید: «کیفیت تقریبا یکسان است. واقعا چاره ای نداشتم و نمی خواهم مارک های قدیمی و سنتی ایرانی را بخرم.»

به مقامات ایرانی گفته شده که بخش خصوصی را گسترش دهند و به کشورهای اطراف صادر کنند. اما بزرگترین صنایع تولیدی بومی ایران، مانند خودروسازی، هنوز هم در برابر تحریم ها بسیار حساس و گرفتار فساد مالی هستند. در همین حال، ویروس کرونا تجارت مرزی را مختل کرده است. اما اگرچه تولید ناخالص داخلی از سال 2018 برابر با 12 درصد کاهش داشته، بسیاری از شرکت های کوچک عملکرد بهتری داشته اند.

امیرعلی صبور، مدیر ارتباطات بازاریابی در خرده فروش آنلاین «با سالم»، گفت: «در دو سال گذشته روند مشخصی وجود داشته که در آن، شمار بیشتری از مردم در حال باز کردن مشاغل کوچک و فروش چیزهایی هستند که می توانند تولید کنند.» صبور گفت که وب سایت حت مدیریت او خریداران را در تماس مستقیم با تولیدکنندگان و تامین کنندگان قرار می دهد و او افزایش شمار کشاغل کوچک ثبت شده از 4 هزار در سال گذشته به 48 هزار در سال جاری را شاهد بوده است.

در کوی، جایی که ترکیبی از تکنسین ها و ماشین آلات با دقت تمام کنترل کیفیت را انجام می دهند، فروش بسیار خوب است. این شرکت در عرض دو ماه از زمان راه اندازی، کلی محبوب شده و این در حالی است که گران ترین کالاهای این مجموعه زیر 20 دلار است.

شکی نیست که اقتصاد ایران همچنان در دردسر جدی به سر می برد. شمار قربانیان روزانه کرونا هم در هفته اخیر رکورد شکسته و به محدودیت های رفت و آمد در برخی شهرها انجامیده است. قیمت بسیاری از کالاهای اساسی که در ایران ساخته می شوند، هنوز به طرز چشمگیری رو به افزایش است چون تولید آنها تا حدی به واردات متکی است. کوی در تهیه زیپ ها با کیفیت بالا و سایر اتصالات فلزی از «گروه وای کی کی» در توکیو مشکل داشت و به دلیل ممنوعیت واردات، دو ماه طول کشید تا گمرک محموله آنها را آزاد کند؛ اما باز هم فروش دست کم در کوتاه مدت بسیار بالا بوده است.

فوجان فرد 33 ساله، یکی دیگر از بنیان گذاران این شرکت، گفت: «هر گونه تخمین زدنی واقعا دشوار است. هر روز نمی دانیم که ایرانی ها فقیرتر خواهند شد.»

منبع: بلومبرگ / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34