بازی در میدان یمن حاصل عادی سازی روابط میان ابوظبی و تل آویو

نویسنده: مصطفی مطهری؛ دکترای علوم سیاسی و کارشناس مسائل شبه جزیره عربستان

دیپلماسی ایرانی: عادی سازی روابط میان ابوظبی و تل آویو اگرچه غافل گیر کننده نبود اما اتفاقی بس مهم محسوب می شود. چرا که خبر «عادی سازی روابط تل آویو و ابوظبی» در حالی مطرح شد که پیش از این دو طرف طی چند سال اخیر روابط غیررسمی و پنهانی گسترده و وسیعی با هم داشتند. از این رو اعلام خبر عادی سازی روابط میان طرفین، گویای آغاز فعالیت ها و نقش های جدیدی در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس است. 

امارات در حالی سومین کشور عربی بعد از مصر و اردن در عادی سازی روابط با تل آویو است که اولین کشور عربی حوزه خلیج فارس محسوب می شود که دست به این اقدام زده است. این بدان معنا است که پیشتازی ابوظبی در منطقه خلیج فارس در ارتباط با انعقاد «توافقنامه ابراهیم» با صهیونیست ها، بواسطه نقش پذیری های آنها در منطقه خاورمیانه و حصول به جایگاه منطقه ای به عنوان یک بازیگر تاثیرگذار قابل ارزیابی است. بطوریکه چشم انداز دستاوردی این اقدام از سوی ابوظبی و تل آویو، می تواند شامل پیامدهایی در دو سطح ملی و منطقه ای در قالب ستانده های ملی و گشایش پنجره های فعالیت دوجانبه منطقه ای باشد.

اما تأثیر این توافق میان ابوظبی و تل آویو در آینده یمن به عنوان کشوری که امارات به همراه ائتلاف متجاوز سعودی طی پنج سال گذشته در آن به اشغالگری پرداخته، از جمله موضوعات مهمی است که می تواند بر اهمیت این توافق در سطح منطقه ای بیفزاید.  

اگرچه فعالیت رژیم صهیونیستی در دو جزیره سقطری (نصب دستگاه‌های ارتباطی و شناسایی) و میون (ایجاد پایگاه‌های نظامی) در جنوب یمن با اطلاع دولت مستعفی و حمایت ائتلاف سعودی - اماراتی به ابتدای سال ۲۰۱۷ بازمی‌گردد، اما موضوع تأسیس پایگاه جاسوسی - اطلاعاتی در مجمع الجزایر سقطری توسط امارات و اسرائیل، از جمله مواردی است که بعد از انعقاد توافق میان ابوظبی و تل آویو به مرحله اجرا و عملیاتی شدن رسیده است.

آنچه در این باره قابل تحلیل است این است که ساخت این پایگاه در جنوب یمن، قابلیت های کارکردی چندگانه ای دارد؛ از آنجایی که سقطری یک منطقه راهبردی در خلیج عدن و دریای عرب محسوب می شود و مشرف بر تنگه باب المندب است، می تواند زمینه های افزایش توان منطقه ای و بین المللی ابوظبی و تل آویو را فراهم کند. بنا بر اخبار منتشر شده در این باره، پایگاه مذکور در مکانی راهبردی در دریای مکران در 350 کیلومتری جنوب یمن ساخته می‎شود تا تحرکات انصارالله و تحرکات دریایی ایران در منطقه را تحت نظر داشته باشند؛ و علاوه بر آن در راستای تحلیل تحرکات دریایی و هوایی در جنوب دریای سرخ نیز عمل خواهد کرد. با این حال هدف اصلی از ساخت این پایگاه علاوه بر رساندن روابط به سطح راهبردی میان ابوظبی و تل آویو، جمع‌آوری اطلاعات از سرتاسر منطقه بویژه از باب‌المندب و جنوب یمن تا خلیج عدن و شاخ آفریقا است.

نکته دیگر در این باره این است که یمن به عنوان مقصد اولیه همکاری های راهبردی در سطح منطقه ای میان ابوظبی و تل آویو حاوی نکات و مواردی است. اول اینکه ابوظبی به واسطه برقراری روابط و عادی سازی روابطش با تل آویو، هدف انتقادات فراوانی از سوی دولت و ملت های عربی و مسلمان است که یمن نیز از این قاعده مستثنی نیست. و از آنجایی که مناطق جنوبی یمن تحت سیطره امارات و نیروهای وابسته آن یعنی شبه نظامیان شورای انتقالی است، اتفاق تظاهرات و تجمعات مردمی در این مناطق علیه اقدام امارات از زمان رسانه ای شدن می تواند موقعیت ابوظبی را در این مناطق شکننده کند. از این رو امارات به سبب هزینه های فراوانی که در این باره کرده، درصدد است با ساخت پایگاه های نظامی – اطلاعاتی و جاسوسی مواضع خود در این مناطق در صورت احتمال طوفان های مخالفت مردمی محکم و تثبیت کند. 

دوم اینکه، دامنه تعارضات میان ابوظبی با ریاض در جنوب یمن روز به روز بیشتر می شود. از این رو ابوظبی در تلاش است تا از طریق طراحی، ساماندهی و ایجاد یک نقطه امن در جنوب یمن تداوم حضور خود را تضمین کند. از این رو از طریق تل آویو و همکاری های دو جانبه راهبردی با آن تلاش دارد تا هدف مزبور را میسر کند. از سوی دیگر نیز تشدید تضاد منافع و تعارض اهداف ابوظبی و ریاض در یمن موجب شده است تا نیروهای وابسته به خود(شبه نظامیان شورای انتقالی) را در جنوب یمن فعال کند؛ بطوریکه علیرغم احتمالات موجود در این باره برای ابوظبی در صورت موفقیت های اجرایی در توافق ریاض «2» که به ابتکار و با راهبری ریاض در حال جریان است، تقسیم قدرت در جنوب یمن میان شورای انتقالی و دولت مسعتفی هادی که تحت الحمایه ریاض است، می تواند ریاض را به فعال مایشاء جنوب یمن تبدیل کند و به تبع آن جایگاه ابوظبی در این منطقه ضعیف شود و حتی با تهدید مواجه شود؛ از این رو ساخت و ایجاد پایگاه های مذکور می تواند از شدت آسیب های وارده به ابوظبی در این باره بکاهد. 

سوم اینکه، تصیم به اقدام ساخت پایگاه مزبور از سوی ابوظبی با همکاری تل آویو در شرایطی محقق شده که سعودی بندری را در کشور اریتره برای استفاده لجستیکی و فرماندهی عملیاتی و عملیات تخلیه در مواقع اضطراری اجاره کرده‌ است. در واقع این اقدام ابوظبی می تواند به واسطه تهدیدات بالقوه ای باشد که از سوی ریاض از ناحیه مذکور احساس کرده است؛ چرا که امارات در طول سال های گذشته از تجاوز به یمن توانسته است بر دامنه نفوذ خود در سقطری بیفزاید و این منطقه را به منطقه تحت نفوذ خود تبدیل کند و حتی قرارداد 99 ساله اجاره این جزیره توسط امارات از دولت مستعفی هادی، موجب شده است تا ابوظبی در این نقطه حساس به سبب ترس و رجاء از آینده حضورش، به سمت ساخت پایگاه مزبور گام بردارد.

از سوی دیگر نیز، برداشتن گام‌های عملی برای تأسیس پایگاه اطلاعاتی - جاسوسی در ۳۵۰ کیلومتری جنوب یمن، علاوه بر توانمند سازی ابوظبی در راستای اجرای طرح ها و برنامه های خود در یمن و حصول به اهداف منطقه ای در ذیل ایفای نقش در قالب یک بازیگر تأثیرگذار در کنار سایر بازیگران سنتی منطقه، این قابلیت را به تل آویو می دهد که بطور علنی و آشکار از پوسته خود خارج شود و با پیله اندازی به واسطه فرصت پیش آمده برای آنها از سوی ابوظبی که محصول عادی سازی روابط و پیشنهاد همکاری های راهبردی در یمن در وهله اول و منطقه در وهله دوم است، فصل تازه ای از کنشگری در منطقه خاورمیانه را رقم بزند و به سمت کسب تجارب جدید در منطقه گام بردارد. 

به علاوه با توجه به اینکه تل آویو با تهران در مناطقی از خاورمیانه مانند محور مقاومت در شامات بصورت نیابتی در تقابل قرار دارد، پرداختن به ایفای نقش در معادلات یمن برای تل آویو می تواند فرصتی از تقابل با تهران را در مرزهای دورتر از سرزمین های اشغالی را مهیا کند. باید خاطر نشان کرد، از آنجایی که تهران با تل آویو در یک تعارض ساختاری است و موجودیت آن را به رسمیت نمی شناسد و ابوظبی نیز برای اینکه وارد یک رویارویی مستقیم با تهران نشود، یمن را به محل بازی برای همکاری های راهبردی با تل آویو انتخاب کرده است.

از این رو ساخت پایگاه مذکور در سقطری علاوه بر دستاوردهای راهبردی این منطقه و موقعیت ژئوپلیتیکی آن موجب خواهد شد تا تل آویو تحرکات نیروهای یمنی، عبور و مرور نیروی دریایی ایران و تحلیل تحرکات دریایی و هوایی در جنوب دریای سرخ را زیر نظر داشته باشد.

بنابراین با توجه به آنچه بیان شد باید تأکید کرد عادی سازی روابط میان ابوظبی و تل آویو، مقدمات آغاز فعالیت های دوجانبه راهبردی میان آنها در سطوح منطقه ای را شکل داده است؛ از این رو یمن در این راستا مهمترین مکان برای آغاز فعالیت منطقه ای در قالب همکاری های دوجانبه، در شکل و محتوای نظامی - اطلاعاتی – جاسوسی و امنیتی خواهد بود. چرا که منافع از حاصله از این رهیافت همکاری های راهبردی دوجانبه در پادارادیم های امنیتی – اطلاعاتی می تواند بر کنشگری آنها در میدان منطقه ای در رقابت و حتی تقابل با دیگر قدرت منطقه ای بیفزاید.