چشم ها خیره به عملکرد مرکل محبوب برای نجات

نویسنده: یورن فلک 

دیپلماسی ایرانی: با آغاز ریاست دوره‌ای آلمان بر اتحادیه اروپا، تمامی نگاه‌ها متوجه برلین است و انتظارات نمی‌تواند بیش‌ از حد معمول باشد. از دید برخی‌ها، از بزرگ‌ترین اعضای اتحادیه اروپا انتظار می‌رود کاری جز نجات پروژه اروپایی طی شش ماه (مدت‌زمان ریاست دوره‌ای بر اتحادیه اروپا) انجام ندهد. به‌ عبارت ‌دیگر انتظار می‌رود آلمان در دوره ریاستش بر اتحادیه اروپا پیامدهای اقتصادی ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا، چنددستگی و شکنندگی نهادی ناشی از دهه گذشته را برطرف کند.

نگاهی گذرا به دستور کار آلمان در دوره ریاستش بر اتحادیه اروپا که مملو از بحران، فرصت و وضعیتی است که آلمان در آن نقشی نداشته است، به نظر می‌رسد فراتر از بی‌میلی آلمان برای پذیرش مسئولیت ریاست دوره‌ای است و باید از انتظارات کاست تا در پایان دوره دچار یأس نشویم.

موضوع اول مسئله حساس دو وجهی است مبنی بر اینکه چه عضوی چقدر پرداخت کند و چه عضوی چقدر دریافت کند. این‌ یکی از موضوعات اختلافی در میان اعضای اتحادیه اروپا است. آلمان باید در دوره ریاستش بتواند سقوط اقتصادی ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا را کنترل کند و نیروهای گریز از مرکز را مهار و با اتحادیه همراه کند به بحرانی که آلمان دوره ریاست باید بر آن فائق آید اختلاف شدید بین چهار کشور اتریش، دانمارک، سوئد و هلند موسوم به چهار صرفه‌جو و کشورهای جنوب اروپا به رهبری ایتالیا که بیشترین ضربه را از همه‌گیری ویروس کرونا خورده‌اند بر سر چگونگی توزیع 750 میلیارد یورو صندوق احیای اتحادیه اروپا خواهد بود.

اختلاف‌نظر بر سر طرح یادشده به مذاکرات مربوط به بودجه دوره هفت سال بعدی اتحادیه ورود پیدا کرده که در این مذاکرات صندوق احیا بخشی از گفت وگوها را تشکیل می‌دهد. این مذاکرات تلخ، نبرد بر سر پول و اولویت‌ها است که عقب‌تر از برنامه است، چراکه بودجه هفت ساله بعدی اتحادیه اروپا از 2021 آغاز خواهد شد و حل این امر مستلزم مذاکرات و سرمایه زیادی خواهد بود. برلین باید پیشرفت زیادی تا اوت 2020 حاصل کند.

انتظار می‌رود برلین ابتکارهای راهبردی اتحادیه اروپا را برای تبدیل اروپا به کنشگر توانمند در عرصه جهانی به پیش ببرد. این امر شامل دیجیتال‌سازی و توافق سبز اتحادیه اروپا، تقویت اتحادیه درزمینهٔ همه‌گیری و بهداشت عمومی، موفقیت در بن‌بست پنج‌ساله در اصلاح برنامه مهاجرت و کمک به اروپا برای رقابت با چین و دیگر قدرت‌ها در فضای جهانی مملو از رقابت بین قدرت‌های بزرگ است. البته پیشبرد این برنامه‌ها با توجه به چالش‌های ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا، نامعلومی دوره پساکرونا و خلأ قدرت ایجاد شده ناشی از عدم حضور آمریکا دشوار خواهد بود.

اگر محدودیت‌های ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا ناشی از معاهده لیسبون را نادیده بگیریم، انتظارات زیاد از ریاست دوره‌ای آلمان بر اتحادیه اروپا ناشی از مؤلفه‌های مختلفی است. بحث کلیشه‌ای کارایی آلمان را در نظر نگیریم، این کشور به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد و جمعیت در سطح اتحادیه اروپا، ریاست دوره‌ای اتحادیه را در موقعیتی مهم و حیاتی به دست گرفته است.

حکمرانی و عملکرد بهداشت عمومی آلمان تحت ‌فشار همه‌گیری ویروس کرونا در آستانه موفقیت قرار دارد. البته آنچه فراموش‌شده، تصمیمات آغازین منع صادرات و بستن مرزهاست که انتقاد شدید شرکای اروپایی را متوجه آلمان کرده است. شاید فراتر از همه‌چیز، چشم‌انداز مدیریت بحران آنگلا مرکل در مسئولیت آلمان بر اتحادیه اروپایی و تغییر نظر این کشور در مسائل مربوط به همبستگی مالی اتحادیه اروپا باشد. ناگفته نماند آنگلا مرکل دومین رهبر اروپایی است که برای دومین بار در زمان صدراعظمی ریاست اتحادیه اروپا را به عهده می‌گیرد.

به علاوه، کم و کیف مدیریت بحران توسط صدراعظم آلمان و رقابت باز برای جانشینی وی، موجب شده تا نرخ محبوبیتش به بالاترین سطح یعنی 71 درصد افزایش پیدا کند؛ به‌عبارت‌دیگر نزدیک به دوسوم از جمعیت آلمان مدیریت وی را تائید می‌کنند. این مؤلفه‌ها انتظارات از آلمان در دوره ریاست بر اتحادیه اروپا را افزایش داده است. البته نکته تعجب‌آور درباره بحران مالی بی‌سابقه، تغییر نظر آلمان در خصوص سیاست مالی است. تا اوایل مارس 2020 در اوج شیوع کرونا، هرگونه صحبت از بسته تشویقی و اوراق قرضه یورو با جواب منفی محافظه‌کاران مالی در برلین مواجه می‌شد.

چند هفته بعد شرایط همه‌گیری ویروس کرونا در اروپا به‌گونه‌ای بود که محافظه‌کاران مالی در برلین دست از مخالفت با بسته تشویقی کشیده و بزرگ‌ترین بسته نجات در تاریخ پساجنگ جهانی دوم تصویب شد. با حمایت احزاب مخالف و پشتیبانی گسترده افکار عمومی، دولت آلمان بزرگ‌ترین بسته نجات مالی به میزان 750 میلیارد یورو را برای مقابله با ویروس کرونا تصویب کرد. متعاقباً تا ماه ژوئن بسته دوم به میزان 130 میلیارد یورو کاهش مالیات نیز تصویب شد.

همین‌طور آنچه موجب تعجب ناظران شد، پیشنهاد مشترک مرکل و مکرون بود که بسته نجات 500 میلیارد یورویی شامل بیمه بدهی توسط اتحادیه اروپا را برای این قاره در نظر گرفتند.

به علاوه، محدودیت سرمایه در اختیار و پیچیدگی چالش‌هایی که آلمان در دوره ریاست بر اتحادیه اروپا با آن مواجه است، ممکن است بهترین نیات مرکل را در این دوره تضعیف سازد.

چالش‌های داخلی خودساخته مرکل نیز می‌تواند بزرگ‌ترین مانع وی برای برآورده ساختن انتظارات در خارج در دوره ریاست بر اتحادیه اروپا باشد.

البته نشانه‌های امیدواری همچنان وجود دارد که آلمان بتواند اراده لازم را برای آنچه اتحادیه اروپا و ناحیه یورو برای بهبودی و رهایی از بحران مالی نیاز دارد به خرج دهد و از دوره ریاستش برای قرار دادن اتحادیه اروپا در مسیر پایداری استفاده کند.

منبع: آتلانتیک/مطالعات آلمان و اروپا