اروپا چطور می تواند به ایران کمک کند؟

نویسنده: اسفندیار بتمنقلیچ

دیپلماسی ایرانی: ایران به دلیل روابط نزدیک سیاسی و اقتصادی نزدیک با چین به یکی از مراکز اصلی شیوع «کووید-19» تبدیل شده است. با این حال، بخش خدمات و درمان ایران بیش از اندازه به دارو و تجهیزات پزشکی اروپایی وابسته است؛ در حقیقت، اینها کالاهایی هستند که چین نتوانسته آنها را جایگزین کند. در حالی که اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن باید مبارزه خودشان با ویروس کرونا را در اولویت قرار دهند، اما لازم است از این ارتباط مهم بشردوستانه خود با ایران نیز محافظت کنند.

نظام بهداشت و درمان ایران برای رد شدن از این بحران به روابط دیرینه با تامین کنندگان اروپایی متکی است. اگر در این زنجیره تامین یا بخش مراقبت های بهداشت و درمان ایران خللی رخ دهد، اروپا نیز دچار مشکل خواهد شد. با توجه به اینکه ایران همچنان یکی از مراکز این بیماری همه گیر در خاورمیانه است، ویروس کرونا می تواند جریان پناهندگان به اروپا را افزایش دهد. جامعه اروپایی به رغم اختلاف نظرهای داخلی درباره ایران، اما بر سر نیاز این کشور به کمک های بشردوستانه و تاثیرات آن در نجات جان صدها هزار نفر، توافق دارند.

دولت ایران در پی 2 سال رکود اقتصادی ناشی از سوءمدیریت سیستماتیک، کاهش قیمت نفت و فشار بی نظیر ناشی از تحریم های ایالات متحده، اکنون با نیاز به تقویت واکنش در بخش بهداشت و درمان و در عین حال جلوگیری از یک بحران سیاسی تمام عیار مواجه شده است. تحریم ها در واکنش فوری ایران به بحران اختلال ایجاد کرده اند. به رغم معافیت کالاهای بشردوستانه از تحریم ها، تدابیر تنبیهی اعمال شده واردات برخی داروها و تجهیزات پزشکی یا مواد اولیه مورد نیاز برای تولید کالاهای این چنینی به ایران را دشوار ساخته و ظرفیت سیستم بهداشت و درمان ایران در مواجهه با شیوع کرونا را کاهش داده اند. به علاوه، دولت ایران نمی تواند نوع بسته های محرک اقتصادی که دولت های سراسر جهان برای کاهش تاثیرات قرنطینه بر زندگی مردم به کار بسته اند، به اجرا بگذارد.

آنچه از اعلامیه های اخیر اتحادیه اروپا، فرانسه، بریتانیا و آلمان بر می آید، دولت های اروپایی باید به ارائه کمک های مالی و سایر کمک ها به سیستم مراقبت بهداشت و درمان ایران و شرکای قابل اعتماد در این کشور ادامه دهند. شرکت های اروپایی همچنین می توانند از طریق ابزار پشتیبانی مالی اینستکس تجارت اقلام بشردوستانه را تقویت کنند؛ اولین معامله از این طریق انجام شده است.

کمیسیون اروپایی با هدف به حداقل رساندن کمبودها در اروپا، بر صادرات کالاهای اساسی در مبارزه با «کووید-19» نظارت و کنترل دارد. اما چنین اقدامی ایران و سایر کشورهای کم درآمد وابسته به صادرات اروپا را بیشتر در معرض خطر قرار می دهد. اتحادیه اروپا باید به جای قطع زنجیره های تامین که ایران و دیگر کشورها را به روی آوردن به چین و روسیه وادار می کند، این مساله را مد نظر قرار دهد که ایران می تواند با افزایش تولید تجهیزات پزشکی اساسی مانند ماسک های جراحی به تقاضای اروپا نیز کمک کند. این امر به تولیدکنندگان اروپایی هم این امکان را می دهد تا روی تولید کالاهای پیشرفته تر که مازاد آنها می تواند به ایران فرستاده شود، متمرکز شوند.

اما مهم تر از همه، دولت های اروپایی و اتحادیه اروپا باید ایالات متحده را برای اجرای بهتر معافیت اقلام بشردوستانه از تحریم ها تحت فشار قرار دهند. رهبران اروپایی باید وزارت خزانه داری ایالات متحده را به گسترش دامنه معافیت ها و گنجاندن تجهیزات لازم برای مبارزه با کووید -19 در آنها، ترغیب کنند. «شفاف سازی» در این زمینه می تواند از طریق تهیه یک «فهرست سفید» از کالاها صورت بگیرد و امکان اقدام برای مجوز عمومی شماره 8 که براساس آن بانک مرکزی ایران می تواند به تسهیل تجارت بشردوستانه کمک کند را برای شرکت های اروپایی فراهم آورد. با توجه به پیامدهای بی سابقه انسانی بحران کووید-19، دولت های اروپایی همچنین باید از ایالات متحده بخواهند تا موافقت خود را با این مساله زودتر به بانک های اروپایی اعلام کند. دولت دونالد ترامپ اخیرا در گامی بی سابقه چنین نامه ای به بانک سوئیسی «بی سی پی» ارسال و مجوز رسیدگی آن به تجارت اقلام بشردوستانه با ایران را صادر کرده است.

در حالی که صندوق بین المللی پول هم همچنان مشغول بررسی درخواست وام 5 میلیارد دلاری از سوی ایران است، دولت های اروپایی باید دولت ترامپ را به موافقت با دسترسی موقت تهران به ذخایر ارزی ترغیب کنند. ذخایر ارزی بلوکه شده در اروپا حتی می توانند وارد سیستم اینستکس شوند.

ایالات متحده می تواند از این طریق به ایران برای گام برداشتن در جهت اقدامات بشردوستانه همچون آزادی زندانی های آمریکایی انگیزه دهد. به ویژه فرانسه و بریتانیا که برخی از اتباع آنها که در تهران در بازداشت بودند و در هفته های گذشته (به طور دائم یا موقت) آزاد شده اند، باید برای حمایت از این تلاش ها آماده باشند. بازیگران اروپایی باید تاکید کنند که تسهیل هدفمند تحریم ها لزوما به معنای تغییر محتوای سیاست ترامپ در قبال ایران یا از بین رفتن اهرم فشار آن در مذاکرات احتمالی آتی نیست. اگر اروپا و ایالات متحده نتوانند در چنین شرایط سختی به ایران کمک کنند، تنها نتیجه مخالفت مردم ایران با آنها در سال های آتی خواهد بود و چنین اتفاقی تنها به نفع آنهایی تمام می شود که طرفدار مقابله ایران با غرب هستند.

منبع: شورای روابط خارجی اروپایی / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34