تهران باید هوشمندانه عمل کند

نویسندگان: جوناتان روهه و اری سیکورِل

دیپلماسی ایرانی: تظاهرات در سراسر ایران نشان داد که یکی از بزرگترین تهدید ها برای نظام جمهوری اسلامی، سیاست‌ گذاری ‌های آن است. دولت دونالد ترامپ از طریق تحریم های شدید توجه ها را به برخی از این سیاست گذاری ها جلب کرد. با این حال، ایالات متحده ابزارهای بسیار دیگری هم دارد که می‌تواند اشتباهات ایران را بدون استفاده از جنگ افزار متعارف، به خودش نشان دهد. استراتژی سیاسی می تواند این فاصله را با استفاده از قابلیت های دیپلماتیک، اقتصادی، اطلاعاتی و نظامی پر کند و آسیب‌ پذیری‌ های ایران را به نمایش بگذارد.

جرج کنان، معمار استراتژی مهار دوران جنگ سرد آمریکا، جنگ افزار سیاسی را «به کارگیری همه ابزارهای موجود بدون متوسل شدن به جنگ، برای دستیابی به اهداف ملی» تعریف می‌ کند. در دوران جنگ سرد، این ابزار به یکی از عناصر اصلی در استراتژی گسترده ایالات متحده تبدیل شد و گزینه‌ های متعددی غیر از جنگ را برای تاثیرگذاری آن بر اتحاد جماهیر شوروی سابق و ترغیبش به تغییر رفتار، فراهم آورد. 

با این حال، ایالات متحده بعدتر بسیاری از جنبه های جنگ افزار سیاسی را نادیده گرفت و در مقابل، ایران برای توسعه نفوذ در سراسر خاورمیانه و ایجاد هزینه مستقیم برای آمریکا و متحدانش کارزار جنگ افزار سیاسی را در کانون تلاش‌ هایش قرار داد. ارتباطات استراتژیک رهبران نظامی و دیپلماتیک ایران با تمرکز بر غیرمشروع سازی سیاست های آمریکایی و حضور آن در سراسر منطقه، از جمله به تصویر کشیدن ایران به عنوان تنها سد در برابر توطئه های ایالات متحده، اسرائیل، عربستان سعودی و داعش، از همین دست هستند. ایران همچنین برای احزاب و گروه‌های شبه نظامی مخالف آمریکا در عراق، افغانستان، بحرین و یمن حمایت ارزشمند سیاسی، اقتصادی و نظامی فراهم آورده است. ایران به همین ترتیب توانست دورتادور اسرائیل را با نیروهای نیابتی و متحد خود در سوریه، لبنان و غزه پر کند. شرایط اینگونه است که نیروهای متحد ایران در عراق به پایگاه های امریکایی حمله می کنند و این امکان را برای ایران فراهم می آورند تا قابلیت خود برای تحمیل آسیب به نیروهای آمریکایی را بدون مواجهه مستقیم با آنها، به نمایش بگذارد.

اما اگرچه ایران در شروع از استفاده از این ابزار از ایالات متحده جلوتر بوده، در کارزار مقابله ای در برابر استراتژی اعمال فشار جامع ایالات متحده ضعیف تر عمل کرده است. اساسا رهبران ایران خودشان شرایط را برای خودشان دشوار ساختند. فساد گسترده، سوء مدیریت، درگیری های خارجی و برخورد شدید با شهروندان معترض از جمله نقاط ضعف عملکرد دولت ایران بودند. در حقیقت، تحریم ها تاثیرات دولتداری ضعیف در ایران را تشدید کردند. تلاش های ایران برای سرپوش گذاشتن بر اشتباه در هدف گرفتن هواپیمای غیرنظامی اوکراینی، اعتراض گسترده مردم را در پی داشت. در عراق و لبنان نیز تظاهرات کنندگان، مخالفت خود را با مداخله ایران و گروه‌ های وابسته به آن در امور کشورشان، با حضور در خیابان ها به نمایش گذاشتند.

مساله حائز اهمیت دیگر این است که ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، تصورات ایران را درباره توانایی تحت فشار گذاشتن ایالات متحده تغییر داد. تهدیدهای ایالات متحده به استفاده از نیروی نظامی اکنون معتبرتر به نظر می رسد و این بدین معناست که عملیات روانی بازدارندگی و تاثیر بیشتری در برابر  نظام جمهوری اسلامی دارد.

در این فضای جدید، جنگ افزار سیاسی ایران را دقیقا در نقطه آسیب پذیر آن، یعنی کنترل بر فضای داخلی و قدرت نظامی، تحت فشار می‌گذارد. تحریم ها ایران را در هر دو زمینه تضعیف کردند، اما فشار هنوز آنقدر نیست که ایران را به تسلیم در برابر خواسته‌ های آمریکا برای تغییر رفتارش، ترغیب کند. در یک چنین شرایطی درست همانند دوران جنگ سرد، کارزار ایالات متحده در عملیات اطلاعاتی می‌ تواند به ناآرامی های ایران را دامن بزند. ایالات متحده همچنین ممکن است تلاش های ایران در زمینه های ارتباطات و سایبری برای کنترل فضای شهروندی را هدف بگیرد. ایالات متحده همچنین می تواند تدابیری برای هدف گرفتن گروه‌های متحد ایران در منطقه اتخاذ کند. ایالات متحده همچنین می تواند عملیات روانی برای کاهش تاثیرات اقدامات ایران علیه نیروهای نظامی و منافع امریکا به اجرا گذارد؛ برای نمونه ممکن است درباره تصاویر محافظتی نیروهای امریکایی و برنامه خود برای خنثی سازی دارایی های نظامی کلیدی ایران تبلیغات کند. اگرچه هنوز هم احتمال درگیری نظامی وجود خواهد داشت، اما این مساله که ایران (به واسطه ترور سردار سلیمانی) می داند آمریکا دیگر از درگیری عقب نمی کشد، به کنترل مخاطره تا اندازه ای کمک می کند. 

کارزار جنگ افزار سیاسی از طریق افزایش فشار داخلی و خارجی احتمالا تنها گزینه ایست که ایالات متحده برای تاثیرگذاری بر روند تصمیم گیری ایران دارد.

منبع: هیل / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34

انتشار این مقاله به معنای تایید آن از سوی دیپلماسی ایرانی نیست و صرفا برای آگاهی خوانندگان دیپلماسی ایرانی منتشر شده است.