تقلید حزب اتحاد میهنی کردستان از پ.ک.ک در تغییر کادر رهبری

نویسنده: صلاح الدین خدیو، کارشناس مسائل بین الملل

دیپلماسی ایرانی: لاهور شیخ جنگی و بافل طالبانی به عنوان روسای مشترک اتحادیه میهنی کردستان انتخاب شدند. "ریاست مشترک" که تقلیدی از ساختار رهبری در احزاب اقماری پ.ک.ک در ترکیه، ایران، عراق و سوریه است، تازه ترین تحولی است که پس از آخرین کنگره اتحادیه میهنی در تشکیلات آن رخ داده است.

الگوی ریاست مشترک در سازمانهای نزدیک به پ.ک.ک که مرکب از یک زن و مرد است، تلاشی است برای افزایش نرخ مشارکت زنان در رهبری سیاسی و فائق آمدن بر شکاف جنسیتی موجود در جنبش های اجتماعی و رها کردن ظرفیت های آن به سود یک سیاست رهایبخش که توجه اساسی خود را به مساله ملی و سیاست طبقاتی و زیست محیطی معطوف می کند.

این راهبرد که ریشه در فلسفه سیاسی این سازمان دارد، به تعیین یک رهبر مشترک زن و مرد در عالیترین ارگان رهبری بسنده نمی کند، بلکه سرنمون مذکور را تا پایین ترین سطوح سازماندهی تسری می دهد.

برخی منتقدان درباره موفقیت آمیز بودن این پروژه بهعنوان یک انقلاب زنانه راستین ابراز تردید کرده و غایت آن را بسیج سیاسی زنان مشابه الگوی کشورهای سابق سوسیالیستی دانسته اند.

صرف نظر از نتایج کوتاه مدت آن، اما کمتر کسی می تواند درباره جدی بودن و ابعاد غول آسای این پروژه بزرگ و اراده گرایی نهفته در آن تردید کند.

با این نگاه نمی توان به سادگی از کنار تقلید ساده و ناشیانه اتحادیه میهنی گذشت. حزب مذکور بهجای یک زن و مرد، دو مرد و آن هم دو پسر عمو را رئیس مشترک خود کرده است! تازه نوگرایی سیاسی آن در همین حد متوقف مانده و سایر ارگانهای رهبری در سطوح میانی و پایین را در بر نگرفته است. به زبان روشن، اتحادیه میهنی در پانزده سال گذشته در محتوا روندی کاملا مشابه رقیب دیرینه اش یعنی حزب دموکرات کردستان را پیموده ولی اخیرا تلاش کرده، جامه گفتمانی حزب کارگران کردستان را به تن آن بپوشاند!
در شرایط کنونی پ.ک.ک و پارتی نماینده دو نحله مهم ناسیونالیسم کرد هستند. پارتی نمودار محافظه کاری اجتماعی و سیاسی و نماینده روندی است که ملی گرایی کردی، عزیمتش را از آن آغاز کرد. 

وفاداریهای اولیه در قالب مشایخ، عشایر و سنن قومی که حدی از انسجام را به جامعه کرد صد و پنجاه سال قبل می بخشید. نخستین رهبران ملی گرا از میان این طبقات اجتماعی برخواستند و بیعت های نخستین، زمینه ای آماده برای بیعت ثانویه و اصلی ـ ناسبونالیسم ـ فراهم آورد.

هرچند چشم و هم چشمیهای ناشی از بیعت های اولیه، همیشه و تاکنون هم مانع از یک اتحاد طبقاتی فراگیر معطوف به ساخت یک اجتماع ملی مبتنی بر بیعت ثانویه شده است. اتحادیه میهنی کردستان که در نیمه دوم دهه هفتاد سده گذشته ظهور کرد، از قضا صلای گذار از این تنگنای تاریخی را سر داد. سازمان جدید خود را "فرزند شهر" نامید و با تشکیل یک حزب ـ جبهه سودای نمایندگی تمام و کمال نیروهای اجتماعی کردستان آن روزگار را در سر داشت. عملا هم تا سال 1995 در جایگاهی قرار داشت که نه مقلد این و آن، بلکه مبدع و گفتمان ساز بود و گفتارهای سیاسی و روشنفکری عمدتا حول و حوش آن شکل می گرفت.

در دوران حکمرانی اما کم کم زمینه را به رقیب دیرین باخت. رژیم سیاسی ـ اقتصادی در کنار زمینه اجتماعی ـ فرهنگی، منطق خاص خود را آفرید و به تدریج حزب مدعی آوانگاردیسم را مقهور خود کرد.

در حقیقت حزب دموکرات پس از سقوط صدام، به فراست به سوی احیای قدرت و شوکت خود به عنوان یگانه حزب حاضر در جنبش کرد در دهه های شصت و هفتاد گام برداشت و بروز انشقاق و دودستگی در اتحادیه میهنی هم به فریادش رسید. تسلط این حزب بر ارگانهای رهبری و شاهرگهای الی اقلیم کردستان و برخورداری از یک سیاست رسانه ای قوی و حرفه ای، پرستیژ سیاسی آن را ارتقا و آن را به عنوان یک برند سیاسی معتبر دگربار مطرح کرد.

در وضعیت پیش آمده، باقیمانده های اتحادیه میهنی که مقهور الزامات منطق اقتصاد سیاسی و موازنه جدید قدرت شده بودند، از داعیه های سابق فاصله گرفته و عملا به مقلد و شاگرد مکتب محافظه کاری سیاسی تبدیل شدند که حزب دمکرات نماینده و برند اصلی آن بود. 

با این تفاوت که پارتی زبان آتشین و سخنگوی انحصاری ناسیونالیسم هم شده و هیچ شراکتی را در این وادی نمی پذیرفت.

در مقابل جایگاه سابق اتحادیه میهنی و داعیه داری آن به عنوان "سخنگوی شهر " و امتزاج ناسیونالیسم و سوسیالیسم به پ.ک،ک رسید. سازمانی بلندپرواز و تازه نفس که "انقلاب کردستان" و رهایی نهایی خلق کرد را بدون ارائه آلترناتیوی فیصله بخش برای تمام خاورمیانه ممکن نمی بیند و عملا کوشیده هر جا دستش می رسد، پلاتفرم سیاسی خود را به منصه ظهور برساند.

روشن است که به زحمت می توان نسبتی میان این بلندنظریهای سیاسی با کارویژه های سیاسی ـ مالی حزبی چون اتحادیه میهنی فعلی یافت. خانوادگی شدن رهبری و اهمیت یافتن متغیرهایی چون رانت های مالی و اطلاعاتی و شکل گیری الیگارشیهای مالی ـ خانوادگی، دگرگونیهایی بود که حزب ـ کمپانی اتحادیه میهنی در دو دهه گذشته بخود دید. با این تفاوت که سرشت متمایز آن با پارتی، سرنوشتی جداگانه هم برای آن رقم زد.

اکنون بخشی از جوانان این حزب که خود محصول الیگارشیهای خانوادگی هستند، می کوشند به این ارتقا، جامه رادیکالیسم پ.ک.ک را بپوشانند. صرف نظر از این تناقض آشکار، اصل این تحول نشانه این است که اتحادیه میهنی توانایی برندسازی را از دست داده و در میانه تقلید از دو مکتب فکری پارتی و پ.ک.ک گرفتار مانده است.

صرف نظر از این اما، برآمدن لاهور و بافل نشانه دگرگونی مهمی در سرنوشت و سیاست حزب است. دستکم نشانه آغاز دوران گذاری حساس است. ریاست مشترک بافل ـ لاهور در برابر انجمن رهبری حزب که کوسرت رسول و کادرهای قدیمی را در خود دارد، تداعی کننده توازنی شکننده و ظریف است که ماهها و سالهای آتی برای براورد نهایی نتیجه این بازی مهم خواهد بود.

این بازی قدرت است و اگر به تجمیع دوباره قدرت و انسجام بخشی مجدد به حزب منجر شود، موازنه فعلی قدرت در اقلیم و معادلات سیاسی در عراق را دستخوش تغییر خواهد کرد.

اتحادیه میهنی نه دست به اصلاح زده و نه به راه پ.ک.ک می رود. بلکه مانند شوروی پس از استالین که یک تروئیکای جمعی مرکب از خروشچف، کاسیگین و پادگورنی روی کار آمد، هنوز تکلیف برنده نهایی در آن معلوم نشده است. در شوروی سابق سه سال طول کشید تا خروشچف سایر رقبا را کنار زد، باید منتظر ماند و دید آیا اتحادیه میهنی این مسیر را تکمیل می کند؟ نظر و نوع نقش آفرینی پارتی هم در این زمینه البته مهم است.