کاهش تعهدات برجامی، ابزار فشار ایران به غرب

نویسنده: بهنام بن طالب‌لو

دیپلماسی ایرانی: با نگاهی دقیق تر به کاهش تعهدات ایران در برجام می توان فهمید که به رغم فشار تحریم ها، حکومت ایران به دنبال خروج کامل از برجام و یا حتی ساخت سلاح هسته ای نیست. بلکه ایران در سایه راهبردی آگاهانه برنامه هسته ای خود را گام به گام، گسترش می دهد. خروج تدریجی ایران از برجام و ریسک های روزافزون با هدف تحریک بازیگران مسئول بین المللی برای ترغیب ایران به عدم عقب نشینی بیشتر از برجام انجام می شوند. اگر ریسک آفرینی، برای عملی شدن این هدف کافی نباشد، افزایش می یابند.

یک سال پس از اجرای رویکرد فشار حداکثری، موفقیت تحریم ها باعث شد ایران برای خنثی کردن فشارها رویکرد شکیبایی‌اش را به تنش‌افزایی دگرش دهد. این تنش‌ آفرینی فزاینده می تواند به نوبه خود اهرم لازم برای دگرش رویکرد واشنگتن را در اختیار تهران بگذارد یا دست‌کم باعث شود ایران از موضع قدرت با آن مقابله کند.

به همین دلیل است که از ماه مه ایران نه تنها در حوزه هسته ای بلکه در گستره‌ چشمگیری از سایر زمینه هایی که واشنگتن سیاست های تهران را در آنها مشکل‌ساز دانسته (فضای سایبری، برنامه موشکی، رقابت های منطقه ای)، به تنش آفرینی روی آورده است. ایران با افزایش تنش ها تلاش می کند با فشار بر واشنگتن، آمریکا را به پیشنهاد زودهنگام پایان تحریم ها سوق دهد، هدفی که نتیجه نهایی آن می تواند بازگشت ایالات متحده به تعهدات برجام باشد.

این راهبرد نیازمند برخورداری ایران از اندکی حمایت بین المللی است و به همین دلیل است که مقامات ایرانی از بازگشت‌پذیری اقدامات خود سخن می گویند، عهدشکنی های هسته ای خود را مطابق با شرایط برجام می دانند و درباره پیامدهای اقدامات بعدی بزرگنمایی می کنند.

همچنین به همین دلیل است که ایران به رغم تهدید برای ازسرگیری غنی سازی 20 درصدی اورانیوم از این کار خودداری می کند. این اقدام باعث شد غرب در 2010 میلادی در برابر ایران متحد شود و همین اقدام می تواند شکافی را که امروزه بین آمریکا و اروپا پیرامون سیاست ایران وجود دارد، از میان بردارد.

تا زمانی که تنش‌افزایی هسته ای ایران تدریجی و کمتر از یک آستانه تعیین شده باشد، حامیان اروپایی ایران انگیزه مبارزه برای حفظ برجام و همچنین عدم ‌دگرش لحن خود به بیانی جدی‌تر را دارند، اما هرگونه اقدام ایران در راستای گذر از غنی سازی 20 درصدی می تواند به عنوان یک عامل دگرش‌دهنده بازی تعبیر شود.

سرانجام این که جدول زمانی از پیش تعیین شده ایران برای گسترش فعالیت های هسته ای، هر 60 روز یک بار، به جای واشنگتن به تهران این فرصت را می دهد که مسیر بحران را به گونه ای شکل داده و پیش ببرد که به جای راه انداختن سیل، جریانی مداوم از قطره ها را شاهد باشیم. این بی‌شباهت به سناریوی پیش از خروج آمریکا از برجام نیست، زمانی که واشنگتن در توافق هسته ای حضور داشت اما با ضرب‌الاجل ادامه معافیت های هسته ای روبه رو بود. این ضرب الاجل های معافیتی در سیاست آمریکا پیرامون ایران نقش مهمی ایفا کرد و سرانجام باعث شد واشنگتن به طور کامل از توافق خارج شود.

اکنون به جای این که نگاه دولت ها، بانک ها، کسب و کارها، تحلیلگران و تمام سایر طرف های ذینفع به تحریم های آمریکا باشد، آنها باید به تهران چشم بدوزند تا ببینند گام بعدی ایران در نمایش تنش‌افزایی و گسترش فعالیت های هسته ‌ای چیست.

شناخت منطق پشت گسترش گام به گام فعالیت های هسته ای ایران نیازمند درک دلیل پایبندی ایران به برجام است. برجام سهم امنیتی چشمگیری را برای تهران به همراه داشت. این توافق چارچوبی را در اختیار تهران می گذاشت که در آن برنامه هسته ای ممنوع پیشین ایران جای می گرفت، محدودیت ناچیزی علیه آن اعمال می‌شد و به برنامه ای قانونی تبدیل می شد و با گذشت زمان گسترش آن مجاز شناخته می شد.

از این چشم ‌انداز، چنین چارچوبی که کاهش دهنده فشارهای بین اللمللی علیه تهران است ارزش جنگیدن را دارد. این یعنی ایران به نقض برجام برای تحت فشار گذاشن واشنگتن – در دولت فعلی یا دولت های آینده – ادامه خواهد داد تا جایی که برجام – البته طبق شرایط ایران – حفظ شده و یا حتی گسترش یابد.

منبع: هیل / تحریریه دیپلماسی ایرانی