ایران بزرگ تر از آن است که به حاشیه رانده شود

نویسندگان: مارک چمپیون و زینب فلاح

دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، اوایل سال جاری میلادی هشدار داد که اگر اتفاقی در منطقه رخ دهد، برای ایران عواقب بدی خواهد داشت. اتفاق بزرگ در منطقه رخ داد و به زیرساخت های نفتی سعودی حمله شد، اما بیشتر به نظر می رسد آنهایی که در ایالات متحده هستند از عواقب آن رنج می کشند و نه ایران.

یک سری از مقامات ارشد در دولت ترامپ ایران را در این حمله مقصر دانسته اند، اما هنوز معلوم نیست که آمریکا چطور می خواهد اقدامات کشوری را که همین حالا هم تحت فشار تحریم های شدیدالحن اقتصادی است، تلافی کند. حتی اگر رای دهندگان آمریکایی آماده پذیرش درگیری در جنگی جدید در خاورمیانه بودند، باز هم ایران بزرگ تر از آن بود که ایالات متحده بخواهد به آن حمله کند. به علاوه، ایران پیشتر توانایی خود را برای حمله متقابل در صورت تصمیم گیری ایالات متحده به مواجهه نظامی نشان داده است.

تحریم های ایالات متحده به اقتصاد ایران آسیب رسانده است. دولت ترامپ امیدوار است که این فشارهای اقتصادی به یک جنبش عظیم مردمی علیه دولت در تهران منجر شود و آن را به تسلیم در برابر خواسته های واشنگتن وا دارد، اما به رغم آسیب تحریم ها هنوز چنین اتفاقی رخ نداده است. بالعکس، نظام ایران به تحریم های ایالات متحده از طریق تقویت موقعیت 40 سال ایستادگی در برابر انزوای بین المللی سخن گفته و اخیرا اقداماتی در پش گرفته است تا نشان دهد که اگر ایالات متحده در تلاش برای ورشکست کردن دولت ایران درصدد کاهش صادرات نفت آن به صفر برآید، ایران قدرت آن را دارد تا صادرات نفت متحد آن در منطقه یعنی عربستان سعودی را متوقف کند.

علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بحران بین المللی واقع در بروکسل، گفت: «ما در یک چرخه باطل گرفتار شده ایم. ایالات متحده باید به این درک برسد که ایران بخشی از منطقه است و نمی تواند آن را حذف کند.»

ایالات متحده در توجیه عقب نشینی از توافق هسته ای 2015 ایران و اعمال مجدد تحریم ها، این اقدامات را عاملی برای کاهش فعالیت های ایران در منطقه دانسته بود، اما سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مواجهه با کاهش درآمدها به جای عقب نشینی از اقدامات منطقه ای، در عراق، لبنان، سوریه، یمن و حتی افغانستان فعال تر شده است. از نظر سپاه پاسداران که مدت هاست خود را تنها مانع در برابر قدرت نظامی آمریکا در خاورمیانه معرفی می کند، تحریم ها به مثابه فراخوانی برای مسلح شدن بوده است.

در واکنش به حملات اخیر، روزنامه کیهان از عزاداری سعودی ها و دولت ترامپ نوشت. در رسانه های اجتماعی هم حال و هوای مردم ایران بیشتر ملی گرایانه بود تا وحشت زده. فیلم محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، که در سال 2017 گفته بود «ما منتظر نخواهیم ماند تا جنگ به عربستان بیاید، جنگ را به ایران خواهیم برد» در روزهای اخیر به طور گسترده در رسانه های اجتماعی دست به دست می شود و مورد تمسخر قرار می گیرد.

مایکل نایتز از اعضای ارشد موسسه سیاست گذاری خاور نزدیک در واشنگتن در این باره می گوید لاف زنی دولت ترامپ کاملا اثبات شده چرا که هیچ یک از اقداماتی که ایران تا به امروز انجام داده، تسهیل تحریم ها را محتمل تر نکرده و به رغم اینکه مشکل اصلی جمعیت 82 میلیون نفری این کشور همچنان باقی است، به نظر می رسد که ایران توانایی پیشبرد منافع خود در منطقه را دارد: «ما از حدود 12 ماه مه شاهد یک سری اتفاقات متوالی هستیم که در آنها ایران خطوط قرمز را یکی پس از دیگری زیر پا گذاشته اند. از دیدگاه نظامی، همه این اقدامات با دقت و مهارتی قابل توجه انجام شدند به طوری که تا کنون حتی یک قطه نفت هم در خلیج فارس نشت نکرده است. این موفقیت تاکتیکی حیثیت و شهرت ایران را در منطقه بالاتر برده و برای اصول گرایان و سپاه پاسداران این مساله در قیاس با احیای اقتصادی در اولویت است.»

این رویکرد با نگاه به جلو بخشی از برنامه های بلند مدت ایران به شمار می رود که از خروج تدریجی ایالات متحده از منطقه سود می برد و این در حالی است که انتظار می رود فارغ از رئیس جمهوری که پس از انتخابات سال 2020 وارد کاخ سفید می شود، روند خارج کردن نیروها از خاورمیانه همچنان ادامه داشته باشد.

پییِر نوئل، از اعضای ارشد امنیت انرژی و اقتصاد در موسسه بین المللی مطالعات امنیتی در لندن، معتقد است که این حمله می تواند تاثیری بلند مدت و ماندگار در توازن قدرت در منطقه داشته باشد چرا که شدت تغییرات در روابط روابط ایالات متحده و عربستان سعودی را آشکار کرده است: «سعودی ها در طی 30 دقیقه در جنگی شکست خوردند که از 50 سال پیش داشتند خود را برای آن آماده می کردند. آنها 50 درصد از تولید ملی نفت خود را از دست دادند و به ایران باختند و ایالات متحده هم به طور ملموس از آنها حمایت نکرد.» این اتفاق نشان داد که تضمین تامین امنیت سعودی ها و میدان های نفتی منطقه از سوی ایالات متحده که عربستان و دیگر کشورهای منطقه روی آن حساب می کردند، توخالی و پوچ بوده اند. 

بیشتر اتفاقاتی که در آینده رخ خواهد داد به این بستگی خواهد داشت که ایالات متحده و عربستان سعودی تا چه اندازه روی اتهامات خود علیه ایران پافشاری کنند. حوثی ها در یمن مسئولیت حملات را بر عهده گرفته اند و ایران هر گونه مشارکت یا مداخله در این حملات را رد کرده است.

منبع: بی ان ان بلومبرگ / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34